Στην παρούσα μελέτη προτείνεται η δημιουργία Κέντρου Καινοτομίας Νοτιοανατολικής Μεσογείου, με κύριο άξονα τη συνεργασία Ελλάδας και Κύπρου στον τομέα της Έρευνας & Καινοτομίας.
Μια κοινή πλατφόρμα καινοτομίας θα προσφέρει σημαντικά οφέλη: Την ανταλλαγή πληροφοριών για τα χαρακτηριστικά της καινοτομίας και στοιχείων για την αποτελεσματική χάραξη πολιτικής, τη διάχυση λύσεων και τεχνογνωσίας, τη δικτύωση για ανεύρεση δοκιμασμένων ιδεών και πρακτικών και την προώθηση διεθνών συνεργασιών / συμπράξεων καινοτομίας σε ένα μοντέλο ανοιχτής καινοτομίας. Η συσχέτιση της κατάστασης της καινοτομίας σε Ελλάδα και Κύπρο με τη γεωγραφική θέση, τις κοινωνικές αξίες και την κουλτούρα, δημιουργεί την εντύπωση ότι το αξιακό υπόβαθρο παίζει ρόλο.
Η υστέρηση των δυο χωρών στον τομέα της καινοτομίας είναι συστημική – πρέπει να γίνουν αλλαγές ταυτόχρονα σε πολλούς τομείς και επίπεδα. Δημόσιες πολιτικές υπάρχουν, καλύπτουν ευρύ φάσμα, όμως χωρίς εστίαση σε σαφή στρατηγική καινοτομίας – χωρίς να διέπονται από μια φιλοσοφία σύνθεσης διάσπαρτων προτάσεων από πολλαπλούς φορείς.
Ο κατακερματισμός στην έρευνα και την καινοτομία πρέπει να μειωθεί. Οι δραστηριότητες και οι πόροι πρέπει να συνδυάζονται ανάμεσα στις επιχειρήσεις, την ακαδημαϊκή κοινότητα, τα ερευνητικά κέντρα, τις δεξαμενές σκέψεις, τους οργανισμούς χρηματοδότησης, τη διοίκηση και τις περιφέρειες. Για να είναι ανταγωνιστικό, το σύστημα καινοτομίας πρέπει να πετύχει την κριτική μάζα από πλευράς καινοτομίας και καινοτομικής δραστηριότητας.
Η καινοτομία δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των μεγάλων χωρών που διαθέτουν πολλούς πόρους για Έρευνα & Ανάπτυξη, έχουν μεγάλα ερευνητικά κέντρα, συγκεντρώνουν ισχυρό επιστημονικό προσωπικό και έχουν εταιρίες κολοσσούς. Η καινοτομία πλέον διαχέεται σε όλο τον κόσμο. Μικρές χώρες, με κατάλληλες πολιτικές, μπορούν να αναδειχθούν ηγέτιδες της καινοτομίας.
Η εκ περιτροπής άσκηση της Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ από τα κράτη–μέλη προσφέρει, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα ενίσχυσης του εθνικού συστήματος καινοτομίας. Η πολύπλευρη συνεργασία που θα μπορούσε να αναπτυχθεί μεταξύ της Κυπριακής Προεδρίας ΕΕ (2o εξάμηνο 2012) και της Ελληνικής Προεδρίας ΕΕ (1o εξάμηνο 2014) αποτελεί μια ιδανική ευκαιρία για τη δημιουργία της προτεινόμενης πλατφόρμας καινοτομίας Ελλάδας–Κύπρου.
Καινοτομία είναι η εφαρμογή ενός νέου ή σημαντικά βελτιωμένου προϊόντος / υπηρεσίας, ή διαδικασίας, μια νέα μέθοδος μάρκετινγκ, μια νέα μέθοδος οργάνωσης στην επιχειρηματική πρακτική, στην οργάνωση του χώρου εργασίας ή στις εξωτερικές σχέσεις. Η καινοτομία δημιουργεί αξία – οικονομική αξία και αξία για τους πολίτες. Ο κύκλος καινοτομίας αποτελείται από τα ακόλουθα βασικά στάδια: Δημιουργία ιδεών, επιλογή, εφαρμογή και διάχυση ιδεών. Η καινοτομία έχει αντίκτυπο στα αποτελέσματα, στην ικανοποίηση των πελατών–χρηστών, στην αποδοτικότητα.
Η δυνατότητα για καινοτομία εξαρτάται από τους παράγοντες που υποβοηθούν την καινοτομία: Την πληροφόρηση, την ποιότητα του προσωπικού, τη συνεργασία, τα κίνητρα / ανταμοιβή, την πρόσβαση σε στήριξη και τεχνογνωσία, τη διαχείριση της καινοτομίας, την ηγεσία και την κουλτούρα. Οι μοχλοί της καινοτομίας είναι η αυτονομία και η ευελιξία στη διαμόρφωση τοπικής στρατηγικής, η πρόσβαση σε βέλτιστες πρακτικές από το δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, η πρόσβαση σε τεχνικές και εργαλεία, τα ικανοποιητικά συστήματα πληροφορικής και ο ανταγωνισμός.
Το «γραμμικό μοντέλο καινοτομίας» είναι νεκρό. Η καινοτομία και η έρευνα αποτελούν κομμάτια ενός πολύπλοκου «εθνικού συστήματος καινοτομίας». Υπάρχει πλέον μια σαφής ανάγκη να συνδυάσουμε τις προσπάθειες τεχνολογικής και μη τεχνολογικής καινοτομίας. Η κοινωνική καινοτομία βελτιώνει την ποιότητα ζωής. Μια αποτελεσματική και αποδοτική δημόσια διοίκηση διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Μέσα από τη δημιουργία επιτελικών μονάδων, την άρση των επικαλύψεων στις αρμοδιότητες, τη δραστική απλοποίηση κάθε διαδικασίας, την προώθηση της κινητικότητας στο εσωτερικό της δημόσιας διοίκησης, αλλά και την αλλαγή νοοτροπίας.
Ο ρόλος της κυβέρνησης είναι σημαντικός: παρέχει την κρίσιμη υποδομή και τη σχετική νομοθεσία / κανονισμούς, είναι ένας σημαντικός αγοραστής προϊόντων και υπηρεσιών μέσω των δημοσίων συμβάσεων και μπορεί να διευκολύνει τη διάχυση της γνώσης, τη δημιουργία συνεργασιών και την ενίσχυση των σχέσεων. Παρέχει επίσης τα απαραίτητα κίνητρα ώστε οι επιχειρήσεις να αναλάβουν τις υλικές και άυλες επενδύσεις για ανάπτυξη της καινοτομίας.
Σήμερα οι δημόσιες συμβάσεις καινοτομίας αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής και του συστήματος καινοτομίας. Στην ΕΕ οι δημόσιοι φορείς δαπανούν ετησίως πάνω από 2 τρισεκατομμύρια ευρώ για προμήθειες, αμοιβές εργαζομένων και υπηρεσίες. Όμως, ένα μικρό μέρος μόνο από αυτά τα χρήματα διατίθεται για καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, με αποτέλεσμα να χάνονται τεράστιες ευκαιρίες. Λάθος κίνητρα, έλλειψη γνώσεων και ικανοτήτων και κατακερματισμός της ζήτησης είναι οι βασικοί λόγοι αυτής της κατάστασης. Στόχος, συνεπώς, η χρηματοδότη των δημοσίων αρχών σε όλη την ΕΕ, έτσι ώστε να αναπτύξουν κατάλληλα εργαλεία, όπως καινοτόμες προδιαγραφές.
Η καινοτομία αποτελεί τον κύριο μοχλό οικονομικής ανάπτυξης, αφού είναι το κανάλι μέσα από το οποίο η γνώση εφαρμόζεται στην οικονομία. Στο τέλος της ημέρας η ανάπτυξη στηρίζεται στην καινοτομία σε όλες τις μορφές της. Διεθνείς έρευνες καταδεικνύουν ότι η καινοτομία, ως μέσο βελτίωσης προϊόντων, διαδικασιών, υπηρεσιών και συστημάτων, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και την οικονομική ανάπτυξη γενικότερα.
Είναι σημαντικό όπως τα στελέχη που διαμορφώνουν τις πολιτικές / στρατηγικές καθώς και οι ερευνητές, κατανοούν τις διάφορες μορφές και επίπεδα της καινοτομίας, καθώς και τους διάφορους μοχλούς και κίνητρα που δίνουν ώθηση στην καινοτομία.
* O κ. Νίκος Γ. Σύκας είναι Σύμβουλος Στρατηγικής & Επικοινωνίας
