Η εικόνα ήταν τόσο γνώριµη: µια καλοντυµένη νεαρή Βρετανίδα, που γονάτιζε µε ένα λαµπρό χαµόγελο. Αλλά αυτή τη φορά ο γάµος ήταν της Κέιτ Μίντλετον, της νέας πριγκίπισσας της Βρετανίας, η οποία φόρεσε τον µανδύα που άφησε πίσω της η µητέρα του πρίγκιπα Γουίλιαµ, η λαίδη Νταϊάνα Σπένσερ.
Οπως εκείνος της µακαρίτισσας πεθεράς της, ο γάµος της Κέιτ Μίντλετον έγινεένα φετίχ λουσµένο στη χρυσόσκονη, που το παρακολούθησαν εκατοµµύρια άνθρωποι σε όλον τον πλανήτη. Αλλά δεν υπάρχει κάτι παράδοξα ρετρό σε αυτή την εµµονή µε τη νέα µας πριγκίπισσα; Μήπως δεν χρειαζόµαστε καν το «επάγγελµα πριγκίπισσα» όταν οι ειδήσεις γύρω µας είναι τόσο θλιβερές, κανένας δεν πιστεύει στα παραµύθια µε ευτυχισµένο τέλος, και οι γυναίκες δεν περιµένουν πια στην ουρά για να δουν αν τους κάνει το γοβάκι;
Θα έλεγα ότι, σε ένα επίπεδο, η γοητεία που ασκούν οι πριγκίπισσες δεν πρόκειται να τελειώσει ποτέ. Αλλά η εικόνα της πριγκίπισσας αλλάζει. Κάθε µητέρα που έχει κοριτσάκι ξέρει ότι στην ηλικίατων 3-4 ετών η µικρή µπορεί να αναπτύξει µια έντονη ταύτιση µε τις πριγκίπισσες. Θέλει την τιάρα, το αστραφτερό σκήπτρο, τα λαµπερά γοβάκια και το µακρύ µεταξωτό φόρεµα. Ετσι συνδέεται µε τις πριγκίπισσες της Disney, που προστίθενται στο πάνθεον µε κάθε νέα γενιά: τη Σταχτοπούτα, που το µικροσκοπικό πέλµα της την προορίζει για τον θρόνο, την Αναστασία, τη µυστική πριγκίπισσα που δεν γνώριζε ούτε η ίδια τη βασιλική τηςκαταγωγή, την Ωραία, την οποία ανακαλύπτει ένας πρίγκιπας παγιδευµένη στο σώµα ενός Τέρατος και την προβιβάζει σε πριγκίπισσα.
Το δεύτερο κύµα του φεµινισµού αποδόµησε το αφήγηµα της Ωραίας Κοιµωµένης και άλλους πριγκιπικούς µύθους σαν µια µορφή υπνωτισµού, σχεδιασµένου να αποπλανήσει τις γυναίκες προς τον γάµο και την παθητικότητα, και δοµηµένου να τις διδάξει ότι η πραγµατική ζωή αρχίζει µόνο µε το φιλί ενός πρίγκιπα. Ακόµη και σήµερα, συναντώ φεµινίστριες µαµάδες τροµοκρατηµένες µε το πόσο ταυτίζονται µε αυτή την ιστορία οι κορούλες τους που πάνε στο Νηπιαγωγείο. Γιατί, µε ρωτάνε, έχει η κόρη µου τέτοια εµµονή µε τις πριγκίπισσες;
Θα τους έλεγα να µην ανησυχούν: οι φεµινίστριες του δευτέρου κύµατος κάνουν λάθος. Αν κοιτάξεις µε προσοχή, το αρχέτυπο της πριγκίπισσας δεν έχει σχέση µε την παθητικότητα και τον καλλωπισµό: έχει σχέση µε τη δύναµη και την αναγνώριση του πραγµατικού εαυτού.
Οι πριγκίπισσες είναι πιο καλοπροαίρετες από τις σταρ της ποπ και παίρνουν λιγότερα ναρκωτικά. Είναι πιο ισχυρές από τη Χίλαρι Κλίντον ή την Κοντολίζα Ράις και είναι πιο καλοντυµένες. Είναι λιγότερο αναλώσιµες από τα τοπ µόντελ και τουλάχιστον µοιάζουν λιγότερο αγχωµένες από τις εργαζόµενες µητέρες των ίδιων των κοριτσιών, ακόµη και αν αυτές οι γυναίκες βρίσκονται στην κορυφή της επαγγελµατικής ιεραρχίας.
Σε αυτό το σενάριο µπήκαν δύο σηµαντικές πρόσφατες πριγκίπισσες. Η καθεµία, µε τον δικό της τρόπο, ήταν πρωτοπόρος: η Νταϊάνα έκανε µια γνήσια ανατροπή ως προς το ταξικό σύστηµα της Βρετανίας.
Πιστεύω ότι η Νταϊάνα ήξερε πως η Βρετανία και οι ελίτ της έπρεπε να αλλάξουν για να µπει η χώρα σε µια αυθεντική σχέση µε τον κόσµο και την Ιστορία, και ανέλαβε, µε την προσωπικότητά της, το έργο της ενσάρκωσης αυτής της αλλαγής. Εκανε ένα είδος συνειδητού, σηµειολογικού πολέµου εναντίον της καθεστηκυίας τάξης. Προς τιµήν της, κατανόησε – όπως οι εξίσου συνειδητές βασίλισσες προκάτοχοί της Ελισάβετ Α’ και Βικτωρία – τη δύναµη που είχε.
Η Κέιτ µεταφέρει τον ρόλο, κατά µία γενιά, στο µέλλον – σε µια Βρετανία που έχει αλλάξει πολύ, όπως θα ήθελε η Νταϊάνα. Η Κέιτ έγινε πριγκίπισσα σε ένα πολύ πιο ενοποιηµένο, πολυεθνικό και πιο ισοπεδωµένο κοινωνικώς τοπίο στο Ηνωµένο Βασίλειο.
Η ίδια η µεσαία τάξη των Μίντλετον, οι φιλοδοξίες της οικογένειάς της – ο προπάππους της ήταν ανθρακωρύχος – αποκαλύπτει µια πολύ πιο κοινωνικώς κινητική Βρετανία από αυτή που γνώριζε η Νταϊάνα.
Το έργο της θα είναι, κατά έναν τρόπο, πιο αποτελεσµατικό αν συνεχίσει απλώς να κάνει ό,τι κατάφερε µε επιτυχία ως εδώ: να φέρει τη «λαϊκή» καταγωγή της σκληρής εργασίας, της αυτοβελτίωσης και της µετριοφροσύνης του βρετανού πολίτη µέσα στις πύλες των ανακτόρων του Μπάκιγχαµ.
Θα πρέπει να ανησυχούµε, ως φεµινίστριες µητέρες, όταν οι δυναµικές κόρες µας έχουν µανία µε τις πριγκίπισσες; Καθόλου. Το να είσαι πριγκίπισσα αυτές τις ηµέρες είναι µια έντιµη, σκληρή δουλειά.
Οι πριγκίπισσες του σήµερα είναι πολυάσχολες, ακριβώς όπως εµείς οι υπόλοιπες εργαζόµενες σύζυγοι και άγαµες ή παντρεµένες µητέρες.
Ισως η αντανακλαστική αποδοκιµασία για τις πριγκίπισσες είναι λίγο παρωχηµένη.
Αυτό είναι αλήθεια επειδή πιο σηµαντικός από τον «πραγµατικό» ρόλο µιας πριγκίπισσας είναι ο αρχετυπικός, ο ρόλος τον οποίο εξυπηρετεί «η πριγκίπισσα». Στο κάτω-κάτω, τι κάνουν αυτές οι πριγκίπισσες της Disney; ∆ραστηριοποιούνται εντατικά για να γίνουν ηρωίδες της ίδιας της ζωής τους. Η Αναστασία σκοτώνει τον κακό Ρασπούτιν – και σώζει τη Ρωσία. Η Μουλάν, µεταµφιεσµένη σε άνδρα, βοηθάει να ηττηθούν οι ούννοι κατακτητές – επίσης σώζοντας την οικογένεια και την πατρίδα της. Η Ωραία απελευθερώνει τον δέσµιο αγαπηµένο της από τη µαγική κατάρα.
Ακόµηκαι εκείνη, η κάπως εκνευριστική Σταχτοπούτα από την ταινία κινουµένων σχεδίων του 1950 δεν είναι τόσο κακή αν δούµε ότι το γοβάκι τής κάνει επειδή δείχνει καλοσύνη στα µικρά πλάσµατα – και δεν ταιριάζει µε τις ετεροθαλείς αδελφές της, όχι τόσο επειδή είναι «άσχηµες» όσο επειδή είναι βάναυσες.
Μην ανησυχείτε αν η 5χρονη κόρη σας επιµένει στο ροζ πριγκιπικό φόρεµα µε τους φραµπαλάδες. Σηµαίνει απλώς κάτι που φαίνεται λογικό στα µάτια της: ότι θέλει να κατακτήσει τον κόσµο.
© 2011 The New York Times
Η Ναόμι Γουλφ είναι συγγραφέας, κοινωνική κριτικός και ακτιβίστρια. Το επόμενο βιβλίο της «Αιδοίο: Μια πολιτισμική ιστορία» θα κυκλοφορήσει το 2012.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
