Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που όποιος ανέβαινε στο «τρένο του ευρώ» υποτίθεται ότι έκλεινε πίσω του ερμητικά την πόρτα και πετούσε μακριά το κλειδί, αφού όπως αναφερόταν επιβιβαζόταν με εισιτήριο χωρίς επιστροφή. Η ιδέα εξάλλου από την αρχή, όπως ανέφεραν ευρωπαίοι αξιωματούχοι, ήταν η δημιουργία μιας νομισματικής ένωσης με απεριόριστη διάρκεια.
Οι Γερμανοί μάλιστα είχαν και μια έκφραση γι’ αυτό: «Κοινό πεπρωμένο» (Schicksalsgemeinschaft), για να περάσουν την ιδέα ότι η δημιουργία του ευρώ δεν είναι κάτι που μπορεί εύκολα να γίνει κομμάτια. Σήμερα ωστόσο οι κατά καιρούς δηλώσεις των «Merkozy», άνοιξαν το «κουτί της Πανδώρας», αφού όπως λέγεται οι ηγέτες της ευρωζώνης είναι έτοιμοι να δεχτούν το αδιανόητο.
Για ορισμένους μάλιστα, η Ελλάδα έχει ήδη αποκτήσει ένα νέο κλειδί το με το οποίο μπορεί να ανοίξει την πόρτα της εξόδου. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι θα είναι πολύ δύσκολο να απομονωθεί η Ελλάδα. Εάν μπορεί μια χώρα να φύγει από την ευρωζώνη, τότε γιατί όχι δυο ή τρεις, ή και οι 17 μαζί;
Μπορείς να ξεχωρίσεις όμως τα αυγά από την ομελέτα; Αυτό καλούνται ουσιαστικά, για ορισμένους αναλυτές, να καταφέρουν οι ηγέτες της ευρωζώνης και η διεθνής ελίτ της νομισματικής πολιτικής, εάν θέλουν να αναμορφώσουν ομαλά την ευρωζώνη – είτε αφήνοντας την Ελλάδα να βγει από το ευρώ είτε δημιουργώντας ένα σκληρό πυρήνα χωρών με ένα «μαλακό» περίβλημα.
Η δυσκολία της αποστολής τους αποδεικνύεται και από την ασυνήθιστη πρόταση του Βρετανού ευρωσκεπτικιστή Λόρδου Wolfson, ο οποίος προσφέρει 250.000 λίρες σε όποιον βρει τρόπο να διαλυθεί η ευρωζώνη χωρίς να προκληθεί χάος. Κανείς δεν θα προσφερόταν να χαρίσει τόσα χρήματα, εάν η απάντηση στον γρίφο ήταν προφανής. Ο πιθανός κίνδυνος από τη διάλυση της ευρωζώνης, τόσο για τις οικονομίες των χωρών της όσο και για το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, είναι τόσο μεγάλος που πολλοί συχνά τον επικαλούνται ως τον κύριο λόγο για τον οποίο δεν πρόκειται ποτέ να συμβεί κάτι τέτοιο.
Σχεδόν κανένας δεν πιστεύει ότι μπορεί να επιτευχθεί οποιαδήποτε ανασύνθεση της ευρωζώνης χωρίς να κλονιστεί η εμπιστοσύνη των πολιτών, κάτι που θα προκαλούσε με τη σειρά του φυγή των επενδυτών και πλήγμα στις τράπεζες, τουλάχιστον τόσο ισχυρό όσο και αυτό που προκάλεσε η κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008. Εάν γνώριζε κανείς ότι τα ευρώ του πρόκειται σύντομα να μετατραπούν, για παράδειγμα, σε δραχμές, ή σε κάποιο νέο αδοκίμαστο νόμισμα που ας το αποκαλέσουμε ευρώ του Νότου, θα τα άφηνε να κάθονται στο λογαριασμό του;
Καθώς οι επενδυτές ζυγίζουν το ενδεχόμενο διάλυσης του ευρώ, αρχίζουν να συνεκτιμούν τον επενδυτικό κίνδυνο που συνεπάγεται η πιθανή επανεισαγωγή των εθνικών νομισμάτων. Στο σενάριο αυτό, η ισοτιμία της νέας δραχμής θα κατέρρεε. Σημαντική υποτίμηση θα υφίστατο και η νέα ιταλική λίρα καθώς και η ισπανική πεσέτα. Ακόμα και το γαλλικό φράγκο θα υποχωρούσε έναντι του νέου, ρωμαλέου γερμανικού μάρκου. Αυτό έδωσε στους επενδυτές άλλον ένα λόγο να πουλήσουν σχεδόν όποιο μη-γερμανικό ομόλογο κατέχουν – δυσχεραίνοντας ακόμα περισσότερο τη χρηματοδότηση των χωρών.
Σύμφωνα με τη Nomura, οι επενδυτές θα πρέπει να αναλογιστούν τρεις κύριες παραμέτρους όταν αποτιμούν το ρίσκο «αναπροσαρμογής νομίσματος»: τη νομική δικαιοδοσία στην οποία υπόκεινται οι υποχρεώσεις, το εάν μια διάσπαση μπορεί να συμβεί με μια μορφή πολυμερούς συμφωνίας και τον τύπο της διάσπασης της ευρωζώνης που εξετάζεται, συμπεριλαμβανομένου και του εάν το ευρώ θα πάψει να υπάρχει.
Στο σενάριο του «σκληρού» ευρω των χωρών του πυρήνα, το ρίσκο της αναπροσαρμογής σε άλλο νόμισμα είναι σημαντικά υψηλότερο για τις υποχρεώσεις που υπόκεινται σε εθνικό δίκαιο στις περιφερειακές χώρες παρά για αυτές σε ξένη νομοθεσία.
Στο σενάριο της πλήρους διάσπασης της ευρωζώνης, η αποτίμηση του ρίσκου ίσως εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το εάν η διαδικασία συμφωνηθεί πολυμερώς και από το εάν θα καθιερωθεί μια νέα ευρωπαϊκή νομισματική μονάδα (ECU-2) για να διευθετήσει τα συμβόλαια που είναι σε ευρώ.
Καθώς όταν πληγεί η αξιοπιστία ενός συστήματος, η κατάρρευσή του μπορεί να επέλθει ταχύτατα, ο φόβος για αποσύνθεση της ευρωζώνης κινδυνεύει να γίνει αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Ο πιο πρόσφορος τρόπος για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη της αγοράς σήμερα θα ήταν να βρει η ΕΚΤ κάποιον τρόπο να στηρίξει τις κυβερνήσεις που ακολουθούν λογική οικονομική πολιτική. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η κεντρική τράπεζα και η Γερμανία – που είναι και ο κύριος χρηματοδότης της ευρωζώνης – αντιστέκονται σθεναρά, θεωρώντας μάλιστα πως θα πρέπει να κάνεις τη ζωή δύσκολη στις χώρες της περιφέρειας προκειμένου να αντιμετωπίσουν άμεσα τα χρόνια προβλήματά τους.
Όπως όμως επισημαίνουν πολύ στην αγορά, η ΕΚΤ και η Γερμανία θα πρέπει να θυμούνται, ότι το καρότο αποτελεί εξίσου καλό κίνητρο με το μαστίγιο. Αν δεν βρουν μάλιστα σύντομα κάποιο καρότο να προσφέρουν, το ευρώ τελικά μπορεί να μην επιζήσει.
mantik@tovima.gr