Ζώντας και λειτουργώντας σε μια καταρρέουσα και φοβική γωνιά της Ευρώπη και έχοντας απολέσει κάθε ίχνος της λογικής που τη γέννησε μεταπολεμικά, δεν κάναμε τον κόπο να ασχοληθούμε καθόλου όχι με κάτι κρυφό, αλλά με τις δημόσιες θέσεις που ανέπτυξε μόλις προχθές, στις 14 του μηνός, η Αγκελα Μέρκελ στο συνέδριο του CDU στη Λειψία. Η παρούσα στήλη επιχείρησε την ακριβώς επόμενη ημέρα να επισημάνει τι έγινε εκεί, γράφοντας για τη γέννηση μιας «εφιαλτικής Ευρώπης». Γιατί εφιαλτικής; Γιατί η κυρία Μέρκελ μίλησε ξεκάθαρα και κατηγορηματικά για τη νέα γερμανική πρόταση για την «Πολιτική Ευρώπη», που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει, όπως είπε, την άμεση εκλογή ενός ισχυρού προέδρου της Επιτροπής από τους ευρωπαίους πολίτες – δηλαδή ενός Γερμανού προέδρου με βάση τα πληθυσμιακά κριτήρια -, για την αναδιάταξη της αντιπροσώπευσης στο ευρωκοινοβούλιο που επίσης είπε ότι θα πρέπει να υπακούει στα ίδια κριτήρια, για την πλήρη ενοποίηση της άσκησης δημοσιονομικής και όχι μόνον πολιτικής, η οποία θα γίνεται από όργανα υπό την εξουσία των μεγαλύτερων και οικονομικά ισχυρότερων χωρών. Και, όλο αυτό το σχήμα, το κομμένο και ραμμένο στα γερμανικά μέτρα, το ονόμασε νέα «Πολιτική Ευρώπη»… Σε αυτό το λόγο, βρήκε και μια παράγραφο να πει ότι μεγάλη σημασία έχει «ο πιο σημαντικός και μεγάλος ευρωπαίος εταίρος μας, η Γαλλία, γιατί η Ευρώπη χρειάζεται μια ισχυρή γαλλογερμανική μηχανή»… Και, αμέσως μετά, είπε ότι «θα αναζητά πάντα συναινέσεις με τους… μικρούς εταίρους που τους σέβεται»… Όμως, το πιο κωμικό και υποκριτικό, ήταν το τέλος του ιστορικού αυτού λόγου: η Γερμανίδα καγκελάριος δήλωσε ότι, εν κατακλείδι, το όραμά της έρχεται από τη χριστιανική θρησκεία, επειδή το κόμμα της είναι χριστιανικό! Ετσι τελείωσε την ομιλία της!… Οποιος θέλει, πολύ εύκολα μπορεί να τη βρει και να τη διαβάσει.
Είναι δύσκολο, αλλά ας το επιχειρήσουμε: για μια φορά, ας δούμε την ευρωπαική κρίση όχι με τα ελληνικά μάτια, υπό το κράτος του τρόμου της Ελλάδας σήμερα, αλλά πιο απόμακρα. Σα να μην είμαστε εμείς στο μάτι του κυκλώνα. Τι θα λέγαμε τότε, ως ήρεμοι παρατηρητές για όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα στην ευρωζώνη; Με μία λέξη: Κουλοβάχατα. Με μια άλλη: Σκοτωμός. Ισως με μια τρίτη: Διάλυση… Αυτή είναι η κατάσταση.
Δεν απαιτείται κληρονομικό χάρισμα για να διαπιστώσει κανείς δια γυμνού πλέον οφθαλμού, ότι το ευρώ διεκδικεί δυναμικά τον τίτλο του πιο βραχύβιου και προβληματικού νομίσματος στην ιστορία. Οι εξελίξεις αποδόμησής του έχουν πάρει τη μορφή τσουνάμι και είναι πια συζητήσιμο ακόμα και το αν, σε λίγους μήνες, θα προλάβει να γιορτάσει την πλήρη δέκατη επέτειό του, τουλάχιστον με τη μορφή που το γνωρίσαμε ως τώρα. Κανείς εχέφρον άνθρωπος δεν θα στοιχημάτιζε πάντως σήμερα σε μια τέτοια υπόθεση, ενώ πολλοί στοιχηματίζουν ποσά μυθικά στην ακριβώς αντίθετη. Γιατί όμως συμβαίνουν όλα αυτά;
Σύμφωνα με τη γερμανική ηγεσία, το κακό περίπου έχει τη ρίζα του στη… «λάθος νύφη» του γαμπρού από σπίτι. Το ευγενές ευρώ είχε το ατύχημα και παντρεύτηκε την Ελλάδα: αυτή είναι η τελευταία… απόφανση της κυβέρνησης του Βερολίνου όπως εκστομίστηκε μια μέρα πριν τη Λειψία από τα ανώτατα επίσημα γερμανικά χείλη
Πολλές φορές και απολύτως δίκαια, σέρνουμε τα εξ αμάξης στους Ελληνες πολιτικούς.
Όταν όμως οι Γερμανοί ή άλλοι κυβερνήτες υποστηρίζουν μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό τέτοιου είδους απόψεις, τους κοιτάμε σα χάνοι. «Α, είναι ξένοι, Γερμανοί, δεν μπορεί, δίκιο θα χουνε», είναι η κοινή ένοχη αντίληψη μας…
Φανταστείτε όμως τι θα γινόταν εδώ, αν ένας πολιτικός τόσο ψηλά, όπως η κυρία Μέρκελ ή ο κύριος Ρέσλερ, σε τέτοια στιγμή άρχιζε να μιλά για νύφες και γαμπρούς για να ερμηνεύσει το χάος.
Κουκούτσι μυαλό να διαθέτει κανείς έχει πια αντιληφθεί ότι η ιδέα της κακής Ελλάδας που έριξε το ευρώ στα βράχια είναι όχι απλώς ξεπερασμένη, αλλά, ήταν εξ αρχής, εντελώς γελοία.
Το ίδιο συμβαίνει και με την άλλη άποψη, τη συνωμοσιολογία για τα σκοτεινά κέντρα που απεργάζονται την καταστροφή του κοινού νομίσματος κλεισμένα σε κάποιο υπόγειο απ’ όπου διευθύνουν τις τύχες του πλανήτη, είτε είναι άλλα κράτη, είτε οι «αγορές», είτε οι ναίτες, είτε οι κάτοικοι του Πλούτωνα και ο 666…
Ως προς τις «αγορές», αρκεί να θυμίσει κανείς ότι, δύο χρόνια τώρα, ακούμε τις ευρωπαικές ηγεσίες στο ύπατο επίπεδο να λένε ότι θα βάλουν κανόνες για τις εταιρείες αξιολόγησης – φτάσαμε κάποτε και στις μηνύσεις -, ή ότι θα φτιάξουν μια ευρωπαική αντίστοιχη που ακόμα όμως δεν υπάρχει. Αυτοί τα λένε, αυτοί τα ακούνε, αλλά αμέσως τα ξεχνάνε και τίποτα δεν γίνεται…
«Οίκοι» και «αγορές» συνεχίζουν απτόητοι, χωρίς να τους ενοχλεί ή να τους βάζει εμπόδια κανείς, να τρομοκρατούν και να αποσαρθρώνουν, να ισοπεδώνουν χώρες ολόκληρες, βγάζοντας λεφτά που δεν τα χωράει ο νους του ανθρώπου…
Τελικά, όμως, τις πταίει για όλα αυτά;
Όπως συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις κρίσεων, έτσι και τώρα, το μόνο που δεν βλέπουν πολλοί, είναι το προφανές και το αυτονόητο: ότι η Ευρώπη του κοινού νομίσματος απέτυχε να αντικαταστήσει τις εθνικές πολιτικές με μια πραγματικά κοινή πολιτική που να το στηρίζει.
Ότι πίσω απ΄ τα πολυάριθμα ευρωπαικά συμβούλια και τις βερμπαλιστικές συνόδους κορυφής, οι εθνικές πολιτικές ζουν και βασιλεύουν.
Όταν ήρθαν τα δύσκολα, αυτές οι εθνικές προτεραιότητες επικράτησαν πλήρως των όποιων κοινών στόχων. Και σε αυτό το χάος, ο μόνος που είναι ισχυρός για να οδηγεί τις εξελίξεις, είναι το Βερολίνο.
Αυτή είναι η γνήσια πηγή του χάους, εκεί υπήρξε το ρήγμα που πολύ αποτελεσματικά και γρήγορα διέγνωσαν οι «αγορές» και στρώθηκαν στη… δουλειά τους.
Μια ματιά και μόνο να ρίξει κανείς στις δηλώσεις των Μέρκελ, Σαρκοζί, Μπαρόζο, βαν Ρομπάι και τόσων άλλων τις τελευταίες πέντε μέρες, το διαπιστώνει σε δευτερόλεπτα. Τρώγονται μεταξύ τους σαν τα σκυλιά.
Οσο για την Αγγλία; Όλα αυτά που είπε η κυρία Μέρκελ και που εμείς δεν τα ακούσαμε, τα άκουσαν στο Λονδίνο και ο πρωθυπουργός Κάμερον βρέθηκε τρέχοντας χθες στο Βερολίνο, σε μια παγωμένη συνάντηση: λίγες ώρες πριν, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Σόιμπλε, τον είχε υποδεχθεί με τη δήλωση ότι η Αγγλία θα μπει στο ευρώ πιο γρήγορα απ’ ότι πολλοί Βρετανοί πιστεύουν…
Συμβαίνουν μήπως όλα αυτά που ζούμε κάθε μέρα επειδή οι ηγέτες δεν ξέρουν οικονομικά; Επειδή δεν έχουν συμβούλους να τους καθοδηγήσουν; Επειδή κάνουν λάθος εκτιμήσεις;
Αστειότητες: η εθνική πολιτική ατζέντα των Γερμανών έχει, εκμεταλλευόμενη την κρίση, κουρελιάσει κάθε τι «ευρωπαικό» και τίθεται πλέον σε τροχιά ευθείας σύγκρουσης με ότι δεν την υπηρετεί τόσο θεσμικά όσο και οικονομικά και πολιτικά, όσο κι αν αυτό συγκαλύπτεται πίσω απ΄ τα χαμόγελα στις κάμερες.
Αυτό που είναι λύση για τον έναν, αποτελεί καταστροφή για τον άλλο. Αλλωστε, το πώς δίνονται οι λύσεις σε ένα πλαίσιο κοινού νομίσματος και κοινού συμφέροντος, το έδειξε τις ίδιες μέρες, μόλις προχθές, η συμφωνία των Αμερικανών Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων για τη χρηματοδότηση του αμερικανικού κράτους και το δολάριο.
Η Γερμανία, που είναι ο μόνος πολύ «μεγάλος» παίκτης σε όλη αυτή την υπόθεση, δεν επέτρεψε μέχρι σήμερα καμία απολύτως λύση που θα μπορούσε να λειτουργήσει. Επέμεινε να μείνει η Ευρώπη με τα χέρια ψηλά, άοπλη μπροστά στις επιθέσεις, ενώ, ταυτόχρονα, επέβαλε όχι πακέτα βοήθειας, αλλά μηχανισμούς ισοπέδωσης.
Οι συνταγές τους δεν λειτούργησαν πουθενά και τώρα το παραδέχονται πλέον και οι ίδιοι. Αρνήθηκαν πεισματικά να συνδιάσουν τις πολιτικές δημοσιονομικής εξυγείανσης με ότι θα μπορούσε να βοηθήσει την υποχώρηση της ύφεσης και τη θωράκιση του νομίσματος.
Το Βερολίνο νιώθει και είναι ισχυρό και αποκομίζει ξεκάθαρα οφέλη για την κρίση: οι άλλοι απειλούνται ή γονατίζουν, εκείνο ισχυροποιείται.
Οι Γερμανοί έρχονται τώρα να «ενώσουν» και πολιτικά την Ευρώπη. Είπαν ρητά και δημόσια ότι η κρίση είναι ευκαιρία. Το Βερολίνο δηλώνει πλέον και επισήμως από εκείνη την ημέρα ότι το παλιό σχήμα απέτυχε και ότι ετοιμάζεται το νέο.
Όμως, ένα είναι σίγουρο: ότι κι αν φαντάζεται, η Γερμανία, το φαντάζεται μόνη της. Το σκέπτεται μόνη της, το επεξεργάζεται μόνη της, ετοιμάζεται να το καταθέσει μόνη της και, φυσικά, θα επιχειρήσει και να το επιβάλλει μόνη της γιατί αυτήν εξυπηρετεί. Χωρίς πριν να έχει ρωτήσει κανέναν: ούτε τις άλλες χώρες, δημοσιονομικά «καθαρές» και μη, ούτε τα ευρωπαικά όργανα, ούτε καν τον ίδιο το γερμανικό λαό!… Μέχρι και ο ίδιος ο βαν Ρομπάι το δήλωσε μόλις προχθές!
Ασφαλώς, αυτό και μόνο το γεγονός, ότι η «Πολιτική Ευρώπη» της Λειψίας, γεννιέται μέσα από τέτοια μονομέρεια, είναι επαρκές για να εξασφαλίσει εκ προοιμίου την αποτυχία της.
Γιατί αυτό και μόνο ακυρώνει πλήρως όλο το ευρωπαικό μεταπολεμικό οικοδόμημα, που ήταν στηριγμένο στην ακριβώς αντίθεση θεμελίωση: ότι Ευρώπη, σημαίνει κοινότητα – εξ ου άλλωστε και το πρώτο της όνομα…
Κοινότητα, με την ουσία της έννοιας, δεν υπάρχει πια. Και δεν επιδιώκεται να υπάρξει.
Στη θέση της, έχουν ήδη ανατείλει και ασκούν καίριο ρόλο, οι παλιοί ευρωπαικοί εθνικοί ανταγωνισμοί με το Βερολίνο να τους οδηγεί. Γι αυτό και δεν βλέπει κανείς φως σήμερα στον ορίζοντα.
Το ποιος έχει την ευθύνη γι αυτό, μπορεί φυσικά να είναι αντικείμενο συζήτησης και πολλών συγκρουσιακών απόψεων. Το αντικειμενικό γεγονός, όμως, είναι ένα: ότι όλο αυτό το σχήμα, αυτή τη στιγμή, αντιμετωπίζει το φάσμα της κατάρρευσης. Τι θα λάβει τη θέση του, ουδείς το γνωρίζει: ένα ευρώ δύο ταχυτήτων; Επιστροφή κάποιων χωρών στα εθνικά τους νομίσματα; Μια συσσωμάτωση κρατών γύρω από τη Γερμανία; Η πλήρης διάλυση; Κανείς δεν ξέρει.
Το βέβαιο είναι ότι το υπάρχον σχήμα θνήσκει και ότι αυτή η γερμανική «Πολιτική Ευρώπη» δεν θα μπορέσει ούτε πρέπει να μπορέσει να το αντικαταστήσει ή να το υποκαταστήσει.
Σήμερα, όλα γυρίζουν πίσω. Ισως, επειδή, στην πραγματικότητα, δεν πήγαν ποτέ αληθινά μπροστά. Γιατί όταν πήγαν, αυτό συνέβη με τη Γερμανία χωρισμένη στα δύο.
Από την επανένωσή της και την σύμφυτη και ταυτόχρονη νομισματική ένωση και μετά, η διαδρομή απεδείχθη ότι δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μια μικρή, ανιστόριτη παρένθεση που αγνόησε, πήγε να ξεγελάσει και ουσιαστικά περιφρόνησε την αληθινή ιστορία αιώνων.
Όμως η ιστορία πια δεν ξεγελιέται, έχει αρκετή εμπειρία.
Χωρίς τις παλαιού τύπου συγκρούσεις αλλά με νέου, η Ευρώπη ζει ουσιαστικά σήμερα ένα νέο Μεσοπόλεμο σε πλήρη εξέλιξη, στον οποίο το διακύβευμα είναι πλέον ένα: γερμανική κυριαρχία ή διάλυση. Μας το λένε, μας το φωνάζουν, αλλά, πνιγμένοι μέσα στο φόβο, στη μικρή γωνιά μας, δεν θέλουμε καν να το ακούσουμε…