Πώς μπορούμε να καταπολεμήσουμε καλύτερα τους ξενοφοβικούς λαϊκιστές που καταγράφουν πολιτικά κέρδη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες; Μέσα στον μήνα αναμένεται η ετυμηγορία του δικαστηρίου για τον ολλανδό πολιτικό Γκέερτ Βίλντερς ο οποίος έχει κάνει αντι-ισλαμικές δηλώσεις- όπως ότι το Κοράνι είναι ένα «φασιστικό βιβλίο» που πρέπει να απαγορευθεί. Την ίδια στιγμή η επιβίωση της κεντροδεξιάς κυβέρνησης μειοψηφίας της χώρας εξαρτάται από την «ανεκτικότητα» του Κόμματος της Ελευθερίας (ΡVV) του Βίλντερς, το οποίο έλαβε ποσοστό άνω του 15% στις τελευταίες εκλογές. Προς χάρη του Βίλντερς, έχει δεσμευθεί ότι θα απαγορεύσει την μπούρκα. Στην Ολλανδία, όπως και αλλού στην Ευρώπη, τα κεντροδεξιά κόμματα προσπαθούν να ξανακερδίσουν τους ψηφοφόρους που έχουν στραφεί προς τέτοιους ξενοφοβικούς λαϊκιστές υιοθετώντας μια ελαφρώς χαμηλωμένων τόνων εκδοχή της ρητορικής και των πολιτικών τους. Τα δικαστήρια συνεπώς καλούνται να κάνουν αυτό που αρνούνται οι πολιτικοί. Είναι όμως λάθος. Στο όνομα της ελευθερίας του λόγου, ο Βίλντερς δεν έπρεπε να δικαστεί για όσα λέει για το Ισλάμ. Αντίθετα, οι δημοκράτες πολιτικοί πρέπει να φανούν πιο θαρραλέοι και να αντιταχθούν ανοιχτά στην εμπρηστική ρητορική του.
«Τα λόγια του προσβάλλουν πολλούς μουσουλμάνους» αποφάνθηκε αρχικά ο ανακριτής, αλλά «η ελευθερία του λόγου παίζει κρίσιμο ρόλο σε μια δημοκρατική κοινωνία». Μια ομάδα όμως από δικηγόρους και ΜΚΟ τον έπεισε να ανατρέψει την απόφαση αυτή. Το δικαστήριο στο οποίο τελικά οδηγήθηκε αποφάνθηκε ότι «κάνοντας επίθεση στα σύμβολα της μουσουλμανικής θρησκείαςπροσέβαλε τους πιστούς μουσουλμάνους».
Η τελευταία αυτή φράση δείχνει ακριβώς το πρόβλημα: έχει γίνει ασαφές το όριο ανάμεσα στην επίθεση εναντίον των πιστών και στην κριτική της θρησκείας. Πρέπει να είμαστε ελεύθεροι να επικρίνουμε οποιαδήποτε θρησκεία, ακόμη και με ακραίες φράσεις. Η θρησκεία δεν είναι σαν το χρώμα του δέρματος. Υπάρχουν σημαντικά επιχειρήματα εναντίον του Ισλάμ, του χριστιανισμού, του βουδισμού, της σαϊεντολογίας ή οποιασδήποτε άλλης πίστης. Τέτοιες διώξεις θα περιορίσουν τη δημόσια συζήτηση για τις πεποιθήσεις. Υπάρχει επίσης ένα ευρύτερο πλαίσιο. Μέλη της Οργάνωσης της Ισλαμικής Διάσκεψης ζητούν να απαγορευθεί διεθνώς η «δυσφήμηση της θρησκείας». Στη χώρα όπου ο Τέο βαν Γκοχ δολοφονήθηκε επειδή προσέβαλε το Ισλάμ, ο Βίλντερς ζει με 24ωρη προστασία λόγω του ότι δέχεται απειλές κατά της ζωής του από μουσουλμάνους εξτρεμιστές.
Αν ο Βίλντερς υποδαύλιζε και ο ίδιος τη βία, θα έπρεπε να διωχθεί. Οσο όμως δεν περνά αυτή τη γραμμή, υπερασπίζομαι το δικαίωμά του να λέει προσβλητικές κουβέντες με την ίδια λογική που υπερασπίστηκα πρόσφατα το δικαίωμα της γυναίκας να επιλέγει να φορέσει μπούρκα.
Η δίωξη του επιτρέπει να παρουσιαστεί ως μάρτυρας. «Αν μας αφαιρεθεί η ελευθερία του λόγου, τότε θα οδηγηθούμε βουβοί σαν πρόβατα στη σφαγή» είπε στο δικαστήριο χρησιμοποιώντας τη διάσημη ρήση του Τζορτζ Ουάσιγκτον . Αυτός ο άνθρωπος που ζητεί να απαγορευθεί το ιερό βιβλίο 1,5 δισ. ανθρώπων! Σε ομιλία που εκφώνησε πέρυσι στη Βουλή των Λόρδων στο Λονδίνο- αφού ήρθη η ανόητη απαγόρευση εισόδου που του είχε επιβάλει ο υπουργός Εσωτερικών των Εργατικών Τζάκι Σμιθ ζήτησε να απαγορευθεί η ανέγερση νέων τζαμιών σε ολόκληρη τη Δύση.
Δεν επιθυμεί να φιμώσει μόνο τους μουσουλμάνους αλλά και τους επικριτές του. Η άποψη του Κόμματος της Ελευθερίας περί ελευθερίας είναι ότι ο Βίλντερς πρέπει να είναι ελεύθερος να αποκαλεί φασιστικό το Κοράνι αλλά κανείς δεν πρέπει να έχει την ελευθερία να αποκαλεί τον Βίλντερς φασίστα.
Τα κεντροδεξιά κόμματα όμως που εξαρτώνται από την «ανεκτικότητα» του Βίλντερς για να επιβιώσουν στην εξουσία συντάσσονται σιωπηλά με αυτή την έλλειψη ανεκτικότητας. Ο πρόλογος της συμφωνίας για τον συνασπισμό περιέχει μια φράση που λέει ότι τα κυβερνώντα κόμματα Λαϊκό Κόμμα για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία (VVD) και Χριστιανική Δημοκρατική Συμμαχία (CDΑ) «βλέπουν το Ισλάμ ως θρησκεία και θα το αντιμετωπίσουν ανάλογα- αντίθετα προς το ΡVV». Οπως όμως συμβαίνει σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τα κεντροδεξιά κόμματα σπεύδουν να κατευνάσουν και να ακολουθήσουν τους λαϊκιστές που είναι κατά των μουσουλμάνων και των μεταναστών.
Αυτή την εβδομάδα μια ομάδα εργασίας του Συμβουλίου της Ευρώπης στην οποία είμαι μέλος προτείνει μια διαφορετική προσέγγιση. Η έκθεσή μας με τίτλο «Ζώντας μαζί: Συνδυάζοντας τη διαφορετικότητα και την ελευθερία στην Ευρώπη του 21ου αιώνα» (https://book. coe. int/ftp/3667. pdf) υποστηρίζει ότι οι ευρωπαϊκές κοινωνίες πρέπει να απαιτήσουν και να εφαρμόσουν αυστηρά την ίση ελευθερία. Αλλά δεν πρέπει να απαιτήσουμε οι μετανάστες να εγκαταλείψουν την πίστη, τον πολιτισμό ή τις πολλαπλές τους ταυτότητες. Τα μηνύματα αδιαλλαξίας και ξενοφοβίας, όπως αυτά που εκφράζει ο Βίλντερς, πρέπει να καταπολεμώνται στο πεδίο της κοινής γνώμης και όχι στο δικαστικό. Το σύνθημά μας είναι «Μειώστε τον εξαναγκασμό, αυξήστε την πειθώ». Πολιτικοί, διανοούμενοι, δημοσιογράφοι, επιχειρηματίες, αθλητές, όλοι πρέπει να κινητοποιηθούν για να πείσουν τους ευρωπαϊκούς λαούς που αγωνιούν ότι όσο κάποιος συμμορφώνεται με τους βασικούς κανόνες μιας ελεύθερης κοινωνίας έχει κάθε δικαίωμα να είναι ίσος πολίτης με τους υπολοίπους- είτε είναι μουσουλμάνος είτε χριστιανός, είτε άθεος είτε ζωροαστριστής. Και ότι εμείς οι Ευρωπαίοι μπορούμε να το κάνουμε αυτό να λειτουργήσει.
Δεν επιθυμώ να εμπλέξω άλλα μέλη της ομάδας στην εφαρμογή αυτής της αρχής στην περίπτωση του Βίλντερς, για το οποίο μπορεί να διαφωνούν, μου φαίνεται όμως ότι εμείς οι φιλελεύθεροι- δηλαδή, όσοι δίνουμε ύψιστη προτεραιότητα στην ατομική ελευθερία- πρέπει να έχουμε το θάρρος της γνώμης μας. Συνεπώς ο Βίλντερς πρέπει να είναι ελεύθερος να αποκαλεί φασιστικό το Κοράνι, οι επικριτές του ελεύθεροι να τον συγκρίνουν με τους ναζιστές- και οι πολιτικοί να πάψουν να κρύβονται πίσω από τους δικαστές. Να βγουν εκεί έξω και να δώσουν τη μάχη μόνοι τους.
Ο κ.Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
