Γράφαμε στο προηγούμενο αρθρίδιο για τη νέα πολιτική πρακτική που σαρώνει την Ευρώπη. Την πολιτική του Τρίτου Δρόμου, που προσπαθεί να συγκεράσει την οικονομικά αποδοτική λειτουργία της ελεύθερης αγοράς με την προστασία του πολίτη από τις κακουχίες που αυτή μπορεί να επιφέρει.
Ο Τρίτος Δρόμος έχει το εξής μέγιστο προτέρημα· δεν στηρίζεται σε κανένα δόγμα και σε καμία νέα οικονομική ή πολιτική θεωρία. Αποτελεί απλώς ένα μείγμα πρακτικών που προσπαθεί να βελτιστοποιήσει τη γενικευμένη συνάρτηση του προβλήματος με χρήση όποιας μεθόδου δουλεύει. Αποτελεί απλούστερα μια προσπάθεια να βοηθηθούν οι πολίτες να βρουν τον δρόμο τους μέσα στις μεγάλες (επαναστατικές) αλλαγές του καιρού μας.
Γράφαμε επίσης ότι το παράδειγμα της Κίνας, όπου κάτω από το στιβαρό χέρι ενός σκληρού κομμουνιστικού κόμματος ανθεί ένας ιδιότυπος καπιταλισμός, δείχνει ότι πισωγύρισμα προς μια κεντρικά διευθυνόμενη οικονομία, όπου το κράτος κατέχει όλον τον πλούτο και τα μέσα παραγωγής, δεν υπάρχει. Η περίπτωση όμως της Κίνας είναι άκρως ενδιαφέρουσα και αξίζει ενδελεχέστερη εξέταση. Η Κίνα λοιπόν αποτελεί κραυγαλέα και μοναδική περίπτωση κομμουνιστικού κράτους (από τα ελάχιστα που ξέμειναν) με υψηλότατους ρυθμούς ανάπτυξης (κατά μέσο όρο 9% τον χρόνο) κατά την τελευταία δεκαετία. Φυσικά, για να συμβεί αυτό, τα ιερά δόγματα του κομμουνισμού εκπαραθυρώθηκαν. Οι ιδιώτες (μπορούν να) έχουν πια πλούτο, κατέχουν μέσα παραγωγής και (πανάκριβα, μερικές φορές) υλικά αγαθά, που βρίσκουν σε μια σχετικά ελεύθερη αγορά, οι ξένοι επενδυτές αγοράζουν ή δημιουργούν νέα μέσα παραγωγής και λειτουργεί χρηματιστήριο αξιών, προσιτό σε όποιον έχει χρήματα. Και η τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν είναι πια δωρεάν για όλους. Οποιος μπορεί να πληρώσει, πληρώνει, και ακριβά μάλιστα.
Ο τωρινός δε (και επιτυχημένος) πρωθυπουργός της χώρας Ζου Ρόντζι έχει τα εξής οικονομικά σχέδια για εφαρμογή ως το έτος 2000: οι εταιρείες να γίνουν (υποχρεωτικά) κερδοφόρες, να εξυγιανθούν οι καταχρεωμένες (λόγω δανείων προς τις προαναφερθείσες) κρατικές τράπεζες, να μειωθούν κατά 50% οι δημόσιοι υπάλληλοι και να ιδιωτικοποιηθεί η απόκτηση στέγης! Το ότι πολλά από τα παραπάνω δεν γίνεται να πραγματοποιηθούν, όπως θα εξηγήσουμε, δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι η κομμουνιστική νομενκλατούρα, με άψογα τριτοδρομική προσέγγιση του θέματος, είχε εγκρίνει το παραπάνω σχέδιο!
Η τόσο γρήγορη όμως εξαγωγή της χώρας από το οικονομικό τέλμα και την έσχατη ένδεια που την είχαν οδηγήσει κάποια «μεγάλα προς τα εμπρός άλματα» και κάποιες «πολιτιστικές επαναστάσεις» εύκολη υπόθεση δεν είναι, ιδίως όταν δεν συντρέχουν οι οικονομικές συγκυρίες. Πολλώ δε μάλλον που η Κίνα είναι μια τεράστια χώρα με μεγάλες κοινωνικές ανισότητες, η οποία διοικείται από μια (τουλάχιστον στα μέσα και κατώτερα κλιμάκια) διεφθαρμένη κομματική μηχανή. Πράγματι, σήμερα, οι πολίτες της χώρας έχουν ετησίως κατά κεφαλή την παραπάνω αγοραστική δύναμη σε δολάρια ΗΠΑ: μεγαλύτερη από 20.000 δολάρια 2 εκατ. κάτοικοι / 10.000 δολάρια ως 20.000 δολάρια 60 εκατ. / 5.000 δολάρια ως 10.000 δολάρια 330 εκατ. / μικρότερη από 5.000 δολάρια 800 εκατ. Από δε τα 1.200 εκατ. του πληθυσμού, 800 εκατ. είναι αγρότες και 200 εκατ. είναι άνεργοι! Από την άλλη πλευρά, τα (επιτήδεια) μέλη του κόμματος ευημερούν, ενώ στη χώρα είναι ευρύτατα διαδεδομένη η διαφθορά και ο νεποτισμός. Οι (κρατικές) κατοικίες δίνονται στα παιδιά τους και τα δάνεια στην τσέπη τους, χωρίς επιστροφή. Μια δε πρόσφατη κρατική μελέτη για την τύχη 65 δισ. δολαρίων που η πολιτεία διέθεσε για την αγορά ρυζιού και δημητριακών από τους αγρότες αποκάλυψε ότι 25 δισ. δολάρια το 40% εξαφανίστηκαν σε πολυτελή διαμερίσματα, τζόγο στο χρηματιστήριο, σε ακριβά αυτοκίνητα και κινητά τηλέφωνα! Επίσης, σύμφωνα με ανακοίνωση του πρωθυπουργού, ο στρατός κάνει ευρέως λαθρεμπόριο και διευθύνει κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Η κατάσταση είναι τέτοια που ο πρωθυπουργός (πρόσφατα) αναγκάστηκε να πει: «Εχω 100 φέρετρα, 99 για διεφθαρμένους γραφειοκράτες και ένα για τον εαυτό μου».
Αν προσθέσει κανείς στα παραπάνω την ορατή πλέον δυσαρέσκεια του πληθυσμού (λόγω της ανυπαρξίας δικτύου κοινωνικής πρόνοιας), τον κακό οικονομικό περίγυρο της Ασίας, την πτώση στις εξαγωγές και στις ξένες επενδύσεις και τις παρενέργειες των ιδιωτικοποιήσεων των μικρών εταιρειών (απόλυση του πλεονάζοντος προσωπικού), καταλαβαίνει γιατί όλες σχεδόν οι πτυχές του οικονομικού σχεδιασμού που προαναφέρθηκαν ή μπήκαν στο χρονοντούλαπο ή πάγωσαν προσωρινά. Προτεραιότητα τώρα δίνεται στις άμεσες ανάγκες του πληθυσμού. Η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει ένα τεράστιο πρόγραμμα δημοσίων δαπανών για την καταπολέμηση της ανεργίας και την αύξηση της ζήτησης και οι (χρεοκοπημένες) τράπεζες ξαναδίνουν δάνεια στις (χρεοκοπημένες) κρατικές επιχειρήσεις! Τρία βήματα εμπρός και δύο πίσω, που λένε και οι Κινέζοι!
Τα παραπάνω, ιδιαίτερα επειδή συμβαίνουν σε μια τεράστια χώρα με κομμουνιστικό καθεστώς, μας οδηγούν στα εξής τέσσερα προφανή συμπεράσματα:
* Τα πολιτικά δόγματα είναι πλέον του πεταματού· η τριτοδρομική προσέγγιση είναι τώρα κυρίαρχη.
* Η οικονομική πρόοδος δεν μπορεί να αφήνει πτώματα στο πέρασμά της.
* Η πολιτική διαφθορά είναι εχθρός της οικονομικής προόδου.
* Η κοινωνική πρόνοια στις χώρες της ΕΕ είναι ασύγκριτα καλύτερη από οπουδήποτε αλλού· πρέπει όμως και να παραμείνει έτσι.
* Και στο προφανέστερο: Η άρχουσα τάξη πάντοτε καλοπερνάει.
Ο κ. Θόδωρος Λουκάκης είναι καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.
