Ολα στο Facebook: τι πιστεύουμε, τι ψηφίζουμε, τι… αγαπάμε

Στις αρχές του 2017 ένας μαδριλένος ερευνητής είδε να εμφανίζεται στη διεύθυνσή του στο Facebook μια απροσδόκητη διαφήμιση: «Συνδεθείτε με την gay κοινότητα και νοικιάστε διαμερίσματα σε εξαιρετικές τιμές από ανθρώπους σαν κι εσάς»! Ο ερευνητής δεν είχε αναρτήσει στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης τις σεξουαλικές του προτιμήσεις. Πώς μια επιχείρηση ενοικίασης θερινών κατοικιών γνώριζε μια τόσο προσωπική πληροφορία για αυτόν;

Με τη βοήθεια δύο συναδέλφων του στο Πανεπιστήμιο Κάρολος ΙΙΙ της Μαδρίτης ο ερευνητής δημοσίευσε στα μέσα του περασμένου μήνα τα αποτελέσματα μιας έρευνας που στόχο είχε να καταγράψει αν και άλλοι χρήστες του Facebook δέχονται, όπως κι αυτός, στοχευμένες διαφημίσεις που συνδέονται με τους σεξουαλικές τους προτιμήσεις ή τις πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις τους.

Το αποτέλεσμα της έρευνας ήταν σοκαριστικό: σε ποσοστό 73% οι ευρωπαίοι χρήστες του Facebook έχουν γίνει στόχοι ειδικών του μάρκετινγκ, οι οποίοι γνώριζαν και εκμεταλλεύθηκαν τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα των αποδεκτών χάρη στο δημοφιλέστερο, βάσει συνδρομητών, μέσο κοινωνικής δικτύωσης.

Χάρη στις πληροφορίες που άθελά του αποκαλύπτει ο χρήστης του Facebook για το πρόσωπό του, πληροφορίες που αφορούν ως επί το πλείστον τις επωνυμίες των προϊόντων που καταναλώνει, αλλά και πληροφορίες για τις προσωπικές πεποιθήσεις του, ακόμα και για τους φιλοσοφικούς στοχασμούς του, οι διαφημιστές τον κατατάσσουν σε διάφορες κατηγορίες και υποκατηγορίες και τον καθιστούν στοχευμένο αποδέκτη διαφημίσεων προϊόντων που, κατά το μάλλον ή ήττον, τον αφορούν. Διότι μια πιτσαρία πλέον έχει τη δυνατότητα να στέλνει διαφημιστικά μηνύματα μόνο στους φίλους της ιταλικής κουζίνας.

Για να διακρίνουν τα «ανώδυνα» ενδιαφέροντα των χρηστών του Facebook (για παράδειγμα, το ενδιαφέρον κάποιου για τον διάσημο τραγουδιστή Ενρίκε Ιγκλέσιας) από τα πιο «ευαίσθητα» ενδιαφέροντα (όπως ας πούμε είναι το ενδιαφέρον κάποιου για την «παράνομη μετανάστευση»), οι ισπανοί ερευνητές δημιούργησαν ένα δείγμα από 126.000 διαφορετικά «κέντρα ενδιαφερόντων» χρησιμοποιώντας αλγορίθμους ειδικούς στην ανάλυση αμφισβητούμενων λεκτικών επιλογών και όρων.

Στη συνέχεια οι ερευνητές με τη βοήθεια 12 ειδικών ψυχολόγων και γλωσσολόγων διαμόρφωσαν έναν κατάλογο περίπου 2.000 «κέντρων ενδιαφερόντων» που αποκαλύπτουν εντυπωσιακές λεπτομέρειες για την ιδιωτική ζωή των χρηστών του Facebook. Ανάλογα με τη συχνότητα με την οποία οι χρήστες ανέτρεχαν σε ένα από τα «κέντρα», διαμόρφωναν ένα προφίλ άκρως αποκαλυπτικό των προσωπικών τους πεποιθήσεων και επιλογών.

Η έρευνα κάλυψε την περίοδο από τον Οκτώβριο του 2016 έως τον Οκτώβριο του 2017 και τροφοδοτήθηκε από πληροφορίες που οι ίδιοι οι χρήστες έδιναν στις «ανοικτές» επικοινωνίες τους στο Facebook. Οπως σημειώνει η Ελιζά Μπράουν της γαλλικής «Figaro», «στη Γαλλία το 65% των χρηστών του κοινωνικού δικτύου θα μπορούσε εύκολα να γίνει στόχος των κέντρων ενδιαφερόντων που χαρακτηρίζονται ευαίσθητα».

Από τα κέντρα αυτά, μάλιστα, 20 χαρακτηρίζονται ως «υπερευαίσθητα», καθώς αφορούν ζητήματα της προσωπικής ζωής των ιδιωτών, δηλαδή αποκαλυπτικά των θρησκευτικών και πολιτικών τους πεποιθήσεων και των σεξουαλικών προτιμήσεών τους. Ετσι, σύμφωνα με την ισπανική έρευνα, το 7,89% των γάλλων χρηστών του Facebook ενδιαφέρεται για το Ισλάμ, το 5,5% για τον Χριστιανισμό, το 7,63% για τη Βίβλο, 7% για την ομοφυλοφιλία, ενώ το 11% ενδιαφέρεται για την εγκυμοσύνη –είναι το υψηλότερο ποσοστό που κατεγράφη και σίγουρα ενδιαφέρει τους εργοδότες που προσλαμβάνουν γυναίκες εργαζόμενες…

Το Facebook έχει επανειλημμένως κατηγορηθεί για τον τρόπο που διαχειρίζεται τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών του. Τον περασμένο Σεπτέμβριο οι ισπανικές αρχές επέβαλαν πρόστιμο 1,2 εκατ. ευρώ στο δημοφιλέστερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης για τη «συλλογή, αποθήκευση και χρησιμοποίηση για διαφημιστικούς σκοπούς δεδομένων, μεταξύ των οποίων και δεδομένων ευαίσθητων, δίχως να έχει ζητήσει από τους χρήστες προηγουμένως την άδειά τους για να το πράξει».

Πολλές Αρχές ευρωπαϊκών χωρών έχουν επίσης πρόστιμα, ανάλογα και βαρύτερα, στο Facebook για την αυθαίρετη διαχείριση των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των χρηστών του. «Οι μαδριλένοι ερευνητές ελπίζουν ότι το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο προστασίας των προσωπικών δεδομένων, που θα τεθεί σε εφαρμογή στην ΕΕ στις 26 του προσεχούς Μαΐου, θα μπορέσει να αλλάξει τη σημερινή κατάσταση και να υποχρεώσει το Facebook να σεβαστεί τον νόμο» σημειώνει η συντάκτρια της «Figaro».