Με μοντέλο… Βενεζουέλας τα δικαιώματα εξόρυξης

Αναστάτωση σε εγχώριες και ξένες πετρελαϊκές εταιρείες προκαλούν κυβερνητικοί χειρισμοί στον τομέα των ερευνών και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων και ενώ απομένουν εννέα ημέρες για την υποβολή προσφορών στους δύο φιλόδοξους διεθνείς διαγωνισμούς παραχώρησης των τριών θαλάσσιων «οικοπέδων» σε Κρήτη και Ιόνιο.

Για την ακρίβεια, πρόκειται για την απόπειρα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας να αναθεωρήσει το θεσμικό πλαίσιο παραχώρησης των δικαιωμάτων αναζήτησης και εξόρυξης κοιτασμάτων. Προσπάθεια η οποία έρχεται να προστεθεί στο κλίμα ανασφάλειας που προηγήθηκε με την καθυστέρηση της προώθησης προς κύρωση στη Βουλή υπογεγραμμένων εδώ και πολλούς μήνες συμβάσεων από προηγούμενους διαγωνισμούς. Αυτές κατατέθηκαν την Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου.

Ειδικότερα, και σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», στους κόλπους των ελληνικών και πολυεθνικών ενεργειακών ομίλων που ήδη συμμετέχουν στην προσπάθεια της χώρας ή έχουν δηλώσει παρόντες στα επόμενα βήματά της να αναζητήσει και να αξιοποιήσει πιθανά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου δημιουργούνται ερωτηματικά από την επιμονή της κυβέρνησης να υιοθετήσει νέο μοντέλο σύμβασης μεταξύ Δημοσίου και ιδιωτών επενδυτών.

Αυτό που προβληματίζει είναι το ενδεχόμενο αιφνιδιασμού από τη μεριά της κυβέρνησης και κυρίως οι όποιες αλλαγές να επηρεάσουν και τους όρους των ανοικτών διαγωνιστικών διαδικασιών για τα «οικόπεδα» της Κρήτης και του Ιονίου ή και συμφωνίες που έχουν υπογραφεί, όπως για τις χερσαίες περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας και της Αρτας – Πρέβεζας και Βορειοδυτικής Πελοποννήσου, καθώς και της θαλάσσιας περιοχής «2» δυτικά της Κέρκυρας.

Στις 30 Ιανουαρίου ο υπουργός Γιώργος Σταθάκης υπέγραψε απόφαση με την οποία συγκροτείται ομάδα εργασίας που απαρτίζεται από τον γενικό γραμματέα Ενέργειας, υπηρεσιακά στελέχη, μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ), εξειδικευμένους καθηγητές και νομικούς, εκπροσώπους της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων και του υπουργείου Οικονομικών με σκοπό την προετοιμασία προτάσεων για την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.

Ανάμεσα στα θέματα που πρόκειται να εξετάσει η ομάδα και έχει ανησυχήσει τους εγχώριους μα και ξένους παίκτες είναι «η εξέταση των νομοθετικών και άλλων ζητημάτων που σχετίζονται με την παραχώρηση του δικαιώματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων μέσω της σύναψης σύμβασης διαμοιρασμού της παραγωγής». Πρόκειται για το ένα από τα δύο διεθνώς καθιερωμένα μοντέλα που εφαρμόζονται στους διαγωνισμούς χωρών, το «Production Sharing Agreement».

Ο συγκεκριμένος τύπος σύμβασης προβλέπεται από την υφιστάμενη εθνική νομοθεσία και δίνει ουσιαστικά το δικαίωμα της συμμετοχής του Δημοσίου στην έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Δηλαδή έχει μερίδιο στις ποσότητες που εξορύσσονται.

Το μοντέλο αυτό εφαρμόζεται σε χώρες της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής, την Ινδία, τη Νορβηγία και αλλού όπου υπάρχουν διαπιστωμένες και μεγάλες ποσότητες παραγωγής υδρογονανθράκων αλλά και πολυετής εμπειρία στον τομέα. Το κράτος μπαίνει μέτοχος σε κοινοπραξίες ιδιωτικών εταιρειών στις οποίες παραχωρούνται τα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης, ενώ φυσικά προϋποθέτει ότι διαθέτει και τα ανάλογα κεφάλαια για να συμμετέχει στις επενδύσεις των εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.

Στη Ελλάδα αλλά και στον δυτικό κόσμο, σε ΕΕ και ΗΠΑ εφαρμόζεται το μοντέλο «Lease Agreement» – σύμβαση μίσθωσης. Με το μοντέλο αυτό το Δημόσιο εισπράττει έσοδα από δικαιώματα (royalties) και τη φορολογία 25%, όπως και η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Τα ποσά πληρώνουν οι ιδιώτες επενδυτές που έχουν αναλάβει τα δικαιώματα παραχώρησης ερευνών. Σημειωτέον ότι τα απαιτούμενα κεφάλαια τα διαθέτουν οι εταιρείες-ανάδοχοι, και όχι το Δημόσιο.

Με το «Lease Agreement» έχουν γίνει μέχρι τώρα οι διαγωνισμοί: «Δεύτερος διεθνής γύρος παραχωρήσεων» για τα 20 θαλάσσια «οικόπεδα» στο Ιόνιο και στην Κρήτη, η «ανοικτή πρόσκληση» για τον Πατραϊκό Κόλπο, το Κατάκολο και τα Ιωάννινα και ο «γύρος παραχωρήσεων» έπειτα από αίτηση για τις περιοχές ΒΔ Πελοπόννησο, Αιτωλοακαρνανία και Αρτα – Πρέβεζα. Με βάση αυτό το μοντέλο συμμετείχαν εταιρείες και κέρδισαν και σχετικές περιοχές. Τον Πατραϊκό η κοινοπραξία Ελληνικά Πετρέλαια – Edison, το Κατάκολο η Energean Oil & Gas και την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιωάννινα πάλι η Energean Oil & Gas, με την είσοδο πριν από μήνες και της ισπανικής Repsol ως διαχειριστή, τη ΒΔ Πελοπόννησο και την Αρτα – Πρέβεζα τα Ελληνικά Πετρέλαια. Επίσης σύμβαση μίσθωσης υπέγραψαν, πέραν των προαναφερόμενων εταιρειών, και η κοινοπραξία των Total – Edison – ΕΛΠΕ για το θαλάσσιο «οικόπεδο 2» δυτικά της Κέρκυρας.

Παράλληλα, με βάση αυτό το μοντέλο σύμβασης έχουν προκηρυχθεί οι δύο διεθνείς διαγωνισμοί για τις θαλάσσιες περιοχές «Δυτικά» και «Νοτιοδυτικά της Κρήτης», τις οποίες έχουν ζητήσει οι εταιρείες της κοινοπραξίας Total – ExxonMobil – ΕΛΠΕ και του «Ιονίου» η Energean Oil & Gas. Για τις περιοχές αυτές, αρμόδιες πηγές φέρουν ως πιθανές υποψήφιες και τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες Eni (με έρευνες στην Κύπρο και στην Αίγυπτο), την ισραηλινή Delek και την αμερικανική Noble.

Η προθεσμία υποβολής προτάσεων λήγει στις 5 Μαρτίου, ενώ σημειωτέον η ομάδα εργασίας του υπουργείου καλείται να παραδώσει τα συμπεράσματά της στις 30 Απριλίου.

Η αντίδραση και τα ερωτηματικά

Η ανησυχία των επενδυτών εδράζεται στο ενδεχόμενο να ανατραπούν οι όροι και να κληθούν αιφνιδιαστικά στη σύναψη συμβάσεων διαμοιρασμού της παραγωγής. Η αντίδραση έρχεται και ως απόρροια της μεγάλης καθυστέρησης που καταγράφεται στην κατάθεση προς κύρωση στη Βουλή των συμβάσεων Αρτας – Πρέβεζας, Αιτωλοακαρνανίας και ΒΔ Πελοποννήσου, αν και έχουν υπογραφεί από τον Μάιο του 2017. Το ίδιο ισχύει και με το θαλάσσιο «οικόπεδο 2», για το οποίο οι υπογραφές έπεσαν τον περασμένο Οκτώβριο. Να σημειωθεί ότι το θέμα της μετάβασης από το «Lease Agreement» στο «Production Sharing Agreement» είχε ανοίξει ξανά στις αρχές Αυγούστου, όταν έγινε γνωστό πως ο κ. Σταθάκης στη συνεδρίαση του ΚΥΣΟΙΠ θα έκανε τέτοια εισήγηση. Τότε προκλήθηκαν αντιδράσεις από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται ή θέλουν να δραστηριοποιηθούν στη χώρα και η κυβέρνηση υπαναχώρησε διαβεβαιώνοντας πως θα αφορούν επόμενες παραχωρήσεις.

Πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας φέρεται ότι έχουν και τώρα διαβεβαιώσει, ατύπως, τις εταιρείες πως όποια αλλαγή πραγματοποιηθεί δεν θα αφορά τις υπογραφείσες συμβάσεις, καθώς και τους τρέχοντες διεθνείς διαγωνισμούς για την Κρήτη και το Ιόνιο. Ωστόσο, επισήμως δεν έχουν λάβει ενημέρωση.
Εύλογα, όμως, ερωτηματικά εγείρονται και στο ενδεχόμενο της εφαρμογής του μοντέλου «Production Sharing Agreement». Οπως αν πρόκειται να συσταθεί κρατική εταιρεία ειδικού σκοπού, αλλά και πού θα βρεθούν τα τεράστια απαιτούμενα κεφάλαια για τις επενδύσεις στην έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων με δεδομένες τις δημοσιονομικές δυσκολίες.