Από την Pirelli στην Goodyear

ΤΟΝ Ιούλιο του 1991, λίγες μέρες προτού η οικογένεια Pirelli αποφασίσει στο Μιλάνο να «βάλει λουκέτο» στο εργοστάσιο της Pirelli Hellas στην Πάτρα, τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά.

Τότε σχεδόν το 75% των ελαστικών που αγόραζαν οι Ελληνες κατασκευαζόταν στην Ελλάδα. Στην Πάτρα οι εργάτες ήταν «μέσα», δηλαδή στο εργοστάσιο, περιφρουρώντας μια από τις πιο παράξενες και επίμονες απεργίες που έχουν γίνει στη χώρα. Τότε η εργοδοσία, η ιταλική πολυεθνική, ήταν «απ’ έξω». Τώρα, από την περασμένη Δευτέρα που η αμερικανική Goodyear στο Ακρον του Οχάιο αποφάσισε οριστικά και «έβαλε λουκέτο» στο εργοστάσιο της Goodyear Hellas στη Θεσσαλονίκη, το μοναδικό εργοστάσιο ελαστικών που είχε απομείνει στην Ελλάδα, η εργοδοσία είναι «μέσα» και οι εργάτες «απ’ έξω».

Στο εξής, η Ελλάδα θα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που θα εισάγει όλα τα ελαστικά που χρησιμοποιεί. Σε σημερινές τιμές περίπου 50 δισ. δραχμές σε συνάλλαγμα θα κοστίζουν ετησίως οι εισαγωγές. Πιο απλά, καθημερινά η χώρα θα πρέπει να διαθέτει συνάλλαγμα 140 εκατ. δρχ. Η Goodyear Hellas ήταν σε θέση να καλύπτει, από μόνη της, το 50% των αναγκών της εγχώριας αγοράς, ενώ πραγματοποιούσε εξαγωγές αξίας περίπου 5 δισ. δραχμών. Το τέλος της ελληνικής βιομηχανίας ελαστικών ήλθε ­ και ήλθε κάπως απρόσμενα.

Στο υπουργείο Εργασίας είχαν ανησυχήσει από τον περασμένο Μάρτιο. Ο υφυπουργός κ. Λάμπρος Κανελλόπουλος παρενέβη τότε εσπευσμένα για να γεφυρώσει μια διαφορά ανάμεσα στην εργοδοσία και στο συνδικάτο των 350 εργαζομένων της Goodyear. Από τη θέση του προέδρου της ΓΣΕΕ το 1991, είχε καταβάλει πολλές ­ πλην όμως μάταιες ­ προσπάθειες να αποτρέψει το ιταλικό «λουκέτο». Τώρα το θέμα ήταν η ανανέωση της συλλογικής σύμβασης και οι όροι που θα διέπουν την καθιέρωση τέταρτης βάρδιας στη μονάδα της Goodyear που εκτείνεται σε 300 στρέμματα στη ΒΙΠΕ της Σίνδου στη Θεσσαλονίκη. Με την παρέμβαση και του υπουργού Εργασίας κ. Ευάγγελου Γιαννόπουλου, στο γνώριμο ύφος του, οι ομοϊδεάτες συνδικαλιστές «έβαλαν νερό στο κρασί τους». Ο γενικός διευθυντής της Goodyear Hellas κ. Νίκος Δαλιακόπουλος, ικανότατος «μάνατζερ – παλικάρι», όπως λένε συνάδελφοί του που του «βγάζουν το καπέλο» για την ανοδική πορεία της εταιρείας, μπορούσε να συνεχίσει τον αγώνα του να πείσει τους Αμερικανούς ότι άξιζε τον κόπο να συνεχιστούν οι επενδύσεις στην Ελλάδα. Τους είχε ήδη πείσει και το 1995 στη Θεσσαλονίκη υλοποιήθηκε επένδυση 900 εκατ. δρχ. σε νέο μηχανολογικό εξοπλισμό.

Την περασμένη εβδομάδα, όταν οι απόγονοι του Charles Goodyear, του ιδρυτή της εταιρείας και εφευρέτη της διαδικασίας του βουλκανισμού, του κοινοποίησαν από τις ΗΠΑ ως τελεσίδικη την απόφαση να κλείσει η ελληνική μονάδα, ο κ. Ν. Δαλιακόπουλος υπέβαλε αθόρυβα την παραίτησή του αρνούμενος να «ξεθεμελιώσει» ό,τι θεμελιώθηκε το 1967 και τα επόμενα χρόνια αλλά και μόλις πριν από λίγους μήνες.

Στο υπουργείο Εργασίας είχαν φθάσει μερικοί «ψίθυροι», αλλά ουδείς πίστευε στις «φήμες». Ο,τι ήθελε η Goodyear, εδώ και μερικά χρόνια, γινόταν. Ολόκληρο Προεδρικό Διάταγμα εξεδόθη τον περασμένο Δεκέμβριο, με πρόταση του υπουργού Οικονομικών κ. Α. Παπαδόπουλου και του τότε αναπληρωτή υπουργού Εθνικής Οικονομίας κ. Γ. Ανωμερίτη, προκειμένου η Goodyear Hellas, εταιρεία εξοπλισμένη με όλα τα προνόμια του ν. 2687/53 για την προστασία του ξένου κεφαλαίου, να μπορεί να διαθέτει και λιπαντικά. Μετά τον εκσυγχρονισμό του, το εργοστάσιο της Θεσσαλονίκης ήταν σε θέση να παράγει περί τα 3.500 ελαστικά ημερησίως. Οι εργαζόμενοι φυσικά είχαν μεγαλύτερες απαιτήσεις από τους συναδέλφους τους του Μαρόκου ή της Τουρκίας, αλλά εδώ και πολλά χρόνια τις είχαν περιορίσει. Εβαζαν πάνω απ’ όλα τη δουλειά τους. Το κράτος δεν χάλαγε ποτέ το χατίρι της Goodyear. Ολες οι κρατικές προμήθειες σ’ αυτήν πήγαιναν, μετά το κλείσιμο του εργοστασίου της Pirelli Hellas. Το μερίδιό της στην ελληνική αγορά ξεπερνούσε το 35%, όταν η δεύτερη σε μερίδιο εταιρεία, η Michelin Hellas, αγκομαχώντας έφθανε το 18%. Φαίνεται όμως ότι στην ευρωπαϊκή πορεία τους οι Αμερικανοί ήθελαν ένα «δεύτερο Μαρόκο» ή, έστω, μια «νέα Πολωνία» και μια «δεύτερη Τουρκία» στην Ελλάδα, αν κρίνει κανείς από τις χώρες τις οποίες επέλεξαν τους τελευταίους μήνες για να αναπτύξουν τις δραστηριότητές τους στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Εβδομήντα χρόνια μετά την «απόβασή» τους στην Ευρώπη, με την κατασκευή του πρώτου εργοστασίου τους στο Wolverhampton της Αγγλίας, στρέφονταν προς Ανατολάς και στη Βόρειο Αφρική, αν και «το κόστος παραγωγής ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος στην Ελλάδα είναι απόλυτα ανταγωνιστικό σε σύγκριση με το αντίστοιχο του υπολοίπου ευρωπαϊκού δικτύου», όπως βεβαιώνουν τα κομπιούτερ ­ επιμένει έλληνας αξιωματούχος της Goodyear. Πάντα κάπου το κόστος μπορεί να είναι φθηνότερο.

Οπως πάμπολλες πολυεθνικές του μεγέθους της, η Goodyear προχωρεί σε αναδιάρθρωση στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ως πριν από λίγους μήνες, διέθετε σε 8 χώρες στην Ευρώπη και στη Βόρειο Αφρική 10 μονάδες, εκ των οποίων οι δύο στην Τουρκία, με 13.000 εργαζομένους. Ωσπου απέκτησε μια μεγάλη μονάδα στην Πολωνία και αποφάσισε να πραγματοποιήσει εκεί επενδύσεις για την παραγωγή ελαστικών υψηλής τεχνολογίας που επεδίωκε να αναλάβει η Ελλάδα. Στον «εργοστασιακό χάρτη» της Goodyear η Ελλάδα διεγράφη.

Η αλήθεια είναι ότι πολλές θυγατρικές πολυεθνικών εταιρειών θα ήθελαν να είχαν στην Ελλάδα την οικονομική εξέλιξη της Goodyear Hellas, της εταιρείας που ίδρυσε το 1967 η κολοσσιαία Goodyear Tire and Rubber Company. Οι πωλήσεις της, από 15,2 δισ. δρχ. το 1992, «πέταξαν» στα 18 δισ. δρχ. το 1993 και έφθασαν τα 23,3 δισ. δρχ. το 1995. Την ίδια περίοδο τα κέρδη «πέταξαν» από το 1 δισ. δρχ. το 1992 σε 1,8 δισ. το 1994 και 1,7 δισ. το 1995, μετά από μεγάλες αποσβέσεις. Η μέση απόδοση των ιδίων κεφαλαίων συχνά ξεπερνούσε το 35%. Και όμως, ούτε η τοποθέτηση προ μηνών του Ελληνοαμερικανού κ. Τζέιμς Μπογιάζη, γενικού συμβούλου της μητρικής εταιρείας, στη θέση του αντιπροέδρου της ελληνίδας «θυγατέρας» απεσόβησε το «λουκέτο». Ο στόχος του ελληνικού επιτελείου της Goodyear για την «εγκατάσταση γραμμών παραγωγής για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας» θα υλοποιηθεί από κάποιους άλλους μάνατζερ και εργάτες σε κάποια άλλη χώρα. Κάποιες θυγατρικές μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών στην Ελλάδα κερδίζουν για λογαριασμό τους τη μάχη της ανταγωνιστικότητας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, κάποιες την χάνουν.

Οι πολυεθνικές συγκεντρώνουν λοιπόν τις δραστηριότητές τους σε ορισμένες χώρες, συνεκτιμώντας το κόστος παραγωγής και πολλά άλλα κριτήρια. Αυτό συμβαίνει και με την Goodyear, την εταιρεία που κατασκευάζει ετησίως σε 85 εργοστάσια γύρω στα 150 εκατ. ελαστικά όλων των τύπων τα οποία διατίθενται σε 45.000 καταστήματα σε 185 χώρες, την εταιρεία που το 1995 έκανε πωλήσεις 13,2 δισ. δολάρια ΗΠΑ και είχε κέρδη μεγαλύτερα από 600 εκατ. δολ. ΗΠΑ.

Η τραγική ειρωνεία είναι ότι με τις επενδύσεις που προωθούσε το ελληνικό επιτελείο της Goodyear, η εταιρεία Goodyear Hellas θα εξελισσόταν, όπως λεγόταν στις αρχές του 1996, σε «μια από τις πλέον σύγχρονες βιομηχανικές μονάδες της Ελλάδας». Το εργοστάσιο της Θεσσαλονίκης, όταν θεμελιώθηκε το 1968, ήταν το 104ο της αμερικανικής εταιρείας ανά τον κόσμο. Από τότε, η πολυεθνική εταιρεία γιγαντώθηκε. Ο αριθμός των εργοστασίων όμως μειώθηκε ­ και συνεχίζει να μειώνεται. «Οσο το κόστος παραγωγής συναγωνίζεται τα όμοια προϊόντα άλλων εταιρειών, οι προοπτικές είναι καλές. Αν το κόστος παραγωγής γίνει απαγορευτικό, τότε θα δημιουργηθούν δύσκολες καταστάσεις», έλεγε ο κ. Ν. Δαλιακόπουλος. Το κόστος παραγωγής δεν αυξήθηκε, το τέλος όμως ήλθε. Πριν από λίγους μήνες ο πρόεδρος της Goodyear κ. Samir F. Gibara είχε ανακοινώσει κέρδη – ρεκόρ αλλά είχε εξαγγείλει και «γεωγραφική διαφοροποίηση της παραγωγικής ικανότητας…».