Τα μαύρα σύννεφα της ύφεσης απειλούν την παγκόσμια οικονομία

Καθώς μαύρα σύννεφα έχουν μαζευτεί πάνω από την παγκόσμια οικονομία, οι φόβοι για παγκόσμια ύφεση που έρχονται να προστεθούν σε μια σειρά από ανοιχτά μέτωπα συνθέτουν το νέο σκηνικό των αγορών και των οικονομιών. Την ίδια ώρα, οι οικονομολόγοι αναθεωρούν προς τα κάτω τις προβλέψεις τους για την ελληνική οικονομία προβλέποντας ύφεση 1%-1,5% εφέτος, με τον Μάιο να θεωρείται μήνας-κλειδί για τις εξελίξεις, ενώ η άμεση ολοκλήρωση της αξιολόγησης κρίνεται απαραίτητη σε μια περίοδο που το προσφυγικό πρόβλημα παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις.

«Βρισκόμαστε σε ένα εξαιρετικά επισφαλές περιβάλλον για την παγκόσμια ανάπτυξη και τις αγορές έπειτα από δύο-τρία χρόνια σχετικής νηνεμίας» ανέφεραν οι οικονομολόγοι Ebrahim Rahbari και Willem Buiter της Citigroup, εκτιμώντας πως ο κίνδυνος διολίσθησης της παγκόσμιας οικονομίας σε ύφεση αυξάνεται, καθώς επιδεινώνονται πλέον και οι προοπτικές των ανεπτυγμένων οικονομιών σε μια στιγμή σύσφιξης των χρηματοπιστωτικών συνθηκών σε ολόκληρο τον κόσμο.

Την ίδια ώρα, η διαρθρωτική και κυκλική επιβράδυνση της Κίνας, το ασταθές συναλλαγματικό καθεστώς, η υπερβολική μόχλευση, τα υψηλά επίπεδα χρέους σε πολλές οικονομίες και τα προβλήματα στις τράπεζες, η αύξηση των γεωπολιτικών κινδύνων, αλλά και οι εξελίξεις στο Προσφυγικό και στο ενδεχόμενο εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ συνθέτουν ένα δύσκολο σκηνικό και για τις αγορές που σημειώνουν μεγάλες απώλειες το πρώτο διάστημα του έτους.

Αύξηση αβεβαιότητας

Η ανησυχία για μια κυκλική επιβράδυνση στις προηγμένες οικονομίες οδήγησε σε μεγάλη αύξηση της αβεβαιότητας στις προοπτικές των ΗΠΑ, της ευρωζώνης, της Ιαπωνίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, σε μια στιγμή που το παγκόσμιο εμπόριο βρέθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει σημειωθεί από τη μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση.

Την ίδια ώρα οι τιμές των εμπορευμάτων κατέρρευσαν, ο υπουργός Πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας ουσιαστικά απέκλεισε το ενδεχόμενο περιορισμού της παραγωγής πετρελαίου από τους σημαντικούς παραγωγούς σύντομα, ενώ ο υπουργός Πετρελαίου του Ιράν χαρακτήρισε γελοία την πρόσφατη συμφωνία για πάγωμα της παραγωγής.

Για να αποφευχθούν η ύφεση και μια μεγάλη επιβράδυνση του παγκόσμιου ΑΕΠ, σύμφωνα με τους επικεφαλής οικονομολόγους της Citigroup, χρειάζεται αυτό που θα ονομάζαμε «Abenomics plus», υποστηρίζοντας στην ουσία περαιτέρω «τύπωμα χρήματος», αλλά και φορολογικά κίνητρα μαζί με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Επώδυνος κύκλος

Η παγκόσμια οικονομία έχει εισέλθει πλέον στον τρίτο επώδυνο κύκλο της παγκόσμιας κρίσης με θύματα τις αναδυόμενες οικονομίες (η πρώτη ήταν τα δάνεια «των πτωχών» sub-primes στις ΗΠΑ και η δεύτερη η κρίση χρέους της ευρωζώνης) και η μεγάλη ανησυχία των αγορών είναι αν σε περιβάλλον αποπληθωρισμού υπάρχουν διαθέσιμα όπλα νομισματικής πολιτικής που θα μπορέσουν να αντιστρέψουν την κατάσταση, παρατηρούσε και η Goldman Sachs.

Είναι αμφίβολο, σημειώνει, κατά πόσον τα μέτρα επέκτασης της ποσοτικής χαλάρωσης που έχει εξαγγείλει η ΕΚΤ για τον Μάρτιο θα καταφέρουν να αντιστρέψουν την ολισθηρή πορεία των αγορών. Αντίθετα μόνο πιο επιθετικές αλλά πολιτικά πιο δύσκολες αποφάσεις από τις κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν να φέρουν αποτελέσματα.

Αυξημένα ρίσκα για την παγκόσμια οικονομία, από τις γεωπολιτικές εξελίξεις, την εκροή κεφαλαίων, την πτώση των τιμών των εμπορευμάτων βλέπει και η επικεφαλής του ΔΝΤ Christine Lagarde. Από τη σύνοδο των υπουργών Οικονομικών των G20 στη Σανγκάη ζήτησε μάλιστα σύμφωνα με το Bloomberg από την Κίνα να «κατεβάσει» τον στόχο της ανάπτυξης, ενώ σημείωσε πως οι επιπτώσεις της νομισματικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών αρχίζουν να φθίνουν.

Αναφορικά με τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας η οικονομολόγος της Citi κυρία Giada Giani προβλέπει πλέον ύφεση 1,1% για την ελληνική οικονομία το 2016, ενώ δεν αναμένει επιστροφή στην ανάπτυξη τουλάχιστον ώσπου να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση. Η πολιτική αβεβαιότητα εκτιμά ότι θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, αλλά δεν αναμένει πρόωρες εκλογές ή και τη διακοπή των διαπραγματεύσεων στο εγγύς μέλλον. Ωστόσο η αμερικανική τράπεζα εμμένει στις προβλέψεις της για επανεμφάνιση των κινδύνων εξόδου της χώρας από το ευρώ (Grexit) τα επόμενα 1 ως 3 χρόνια.

Διψήφια πτώση κρατήσεων στα «προσφυγικά» νησιά, κραδασμοί στην τουριστική βιομηχανία, στα ταξίδια, στις εξαγωγές και στο επενδυτικό κλίμα, αλλά και δημοσιονομικές παρενέργειες θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν την οικονομία και την κοινωνία αν τα πράγματα στο Προσφυγικό πάρουν άσχημη τροπή.

Ο πραγματικός κίνδυνος

Σε γενικές γραμμές, η Ευρώπη έχει τρεις βασικούς τρόπους για τη μείωση της εισροής προσφύγων και μεταναστών: Μπορεί να προσπαθήσει να ωθήσει την Τουρκία να πατάξει την παράνομη διέλευση μέσω της Ελλάδας, να σταματήσει περισσότερους μετανάστες στα εσωτερικά σύνορα μεταξύ της χώρας εισόδου (Ελλάδας) και του συνήθους προορισμού (Γερμανία) και να απωθήσει πολύ μεγαλύτερο αριθμό μεταναστών που δεν προέρχονται από τη Συρία, έτσι ώστε να εξαπλωθεί το μήνυμα ότι μόνο όσοι έχουν πραγματική ανάγκη από άσυλο μπορούν να μείνουν, αναφέρει ο Holger Schmieding, επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg. Ωστόσο, υπογραμμίζει πως η μεγαλύτερη απειλή για τη συνοχή της Ευρώπης δεν είναι οι συνοριακοί έλεγχοι ή οποιοσδήποτε άλλος τρόπος για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης, αλλά ο πραγματικός κίνδυνος είναι να επιτραπεί στο ζήτημα να «φουντώσει».

Σύμφωνα με το Stratfor, το προσφυγικό / μεταναστευτικό ζήτημα δεν θα φύγει τόσο εύκολα. Οι συνοριακοί έλεγχοι στη βαλκανική οδό πιθανότατα θα διατηρηθούν, ασχέτως του τι θα αποφασίσουν οι Βρυξέλλες για το μέλλον της Σένγκεν. Ο μήνας-κλειδί για την Ελλάδα θα είναι ο Μάιος, όταν η επίσημη αποβολή από τη Σένγκεν θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια πολιτική κρίση στην Ελλάδα που θα μπορούσε να εκτροχιάσει τη συνέχεια του προγράμματος διάσωσης. Το επόμενο διάστημα πάντως, όπως εκτιμά, αναμένεται να υπάρξει συμφωνία για τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, αν και η ανακούφιση που θα φέρει θα είναι μάλλον προσωρινή.