Η ΕΕ όμηρος της Βρετανίας το 2016 υπό τη δαμόκλειο σπάθη ενός Brexit

Αν το 2015 η Ευρώπη χόρεψε (λέμε τώρα…) στον ρυθμό του Grexit, το 2016 θα χορέψει στον ρυθμό του Brexit. Εν όψει του υπεσχημένου από τον Ντέιβιντ Κάμερον δημοψηφίσματος με το ερώτημα της παραμονής ή της αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ, που πιθανότατα θα διεξαχθεί τον προσεχή Οκτώβριο, το Λονδίνο ετοιμάζεται να χορέψει στο ταψί τις Βρυξέλλες. Ηδη ζήτησε από τους εταίρους τον περιορισμό της πρόσβασης των ευρωπαίων πολιτών που εργάζονται σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας υποδοχής. Η ΕΕ απέρριψε το βρετανικό αίτημα, αλλά όχι ασυζητητί: οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται.

«Υπάρχει η πραγματικότητα του «ο καθείς για τον εαυτό του», αλλά υπάρχει και το ρίσκο του «27 εναντίον ενός»» γράφει η γαλλική οικονομική εφημερίδα «Les Echos» περιγράφοντας τις προσπάθειες που κατέβαλαν την Πέμπτη κάποιοι ευρωπαίοι ηγέτες με κοινοτική συνείδηση να διατηρήσουν την ενότητα του «γκρουπ» που δοκιμάζεται από δύο κρίσεις συνδεδεμένες μεταξύ τους, εκείνη των προσφύγων και εκείνη του Brexit.

Το αίτημα του Λονδίνου, το οποίο κυριάρχησε στην τελευταία σύνοδο κορυφής των «28» τη χρονιά που φεύγει, αφορά ασφαλώς τη Βρετανία, μια χώρα που δεν έχει υπογράψει τη συμφωνία του Σένγκεν. Στόχος της κυβέρνησης Κάμερον είναι να αποκλείσει από το βρετανικό σύστημα ασφάλισης και εν γένει κοινωνικών παροχών τους εργαζομένους άλλων ευρωπαϊκών εθνικοτήτων τα τέσσερα πρώτα χρόνια διαμονής τους στη χώρα. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ χαρακτήρισε «απαράδεκτο» το βρετανικό αίτημα. Αλλά ο Κάμερον εξέφρασε την αισιοδοξία του μετά το πέρας της συνόδου κορυφής, δηλώνοντας πως «το καλό νέο είναι ότι υπάρχει έδαφος για μια συμφωνία». Ακριβέστερος ήταν ένας βρετανός διπλωμάτης που παρατήρησε ότι «το κείμενο των συμπερασμάτων της συνόδου θέτει ως στόχο την εξεύρεση λύσης και όχι την επίτευξη συμφωνίας». Αρα η Βρετανία δεν αναζητεί συμβιβασμό αλλά την πλήρη αποδοχή του αιτήματός της.

Ως τα μέσα Φεβρουαρίου που θα πραγματοποιηθεί η επόμενη σύνοδος κορυφής της ΕΕ οι εκπρόσωποι του Λονδίνου και των Βρυξελλών θα προσπαθήσουν να βρουν κάποια λύση. Υπό τη δαμόκλειο σπάθη ασφαλώς του Brexit, που έχει θορυβήσει τόσο την κυβέρνηση Μέρκελ, ώστε έφθασε να ανακοινώσει προ διμήνου (διά του πανίσχυρου Βόλφγκανγκ Σόιμπλε) έναν «γερμανοβρετανικό άξονα» οικοδόμησης κοινών οικονομικών συμφερόντων.

Πρόκειται ασφαλώς για μια επιχείρηση σαγήνευσης των βρετανών ψηφοφόρων προκειμένου την κρίσιμη στιγμή να διατηρήσουν τη χώρα τους συνδεδεμένη με το ευρωπαϊκό άρμα. Η Γερμανία, όπως και τα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, έχει προφανή οικονομικά συμφέροντα για να παραμείνει η Βρετανία στην ΕΕ. Και η ίδια η Βρετανία εξάλλου έχει προφανή οικονομικά συμφέροντα να παραμείνει στην ΕΕ –είναι γνωστή η οργισμένη ανακοίνωση που εξέδωσε ο Σύνδεσμος Βρετανών Βιομηχάνων μετά την υπόσχεση που είχε δώσει πριν από τις εκλογές του περασμένου Μαΐου, αν επανεκλεγεί, να θέσει υπό την αίρεση των πολιτών την παραμονή της χώρας στην ΕΕ. Ωστόσο τα κριτήρια των βρετανών ψηφοφόρων δεν είναι αναγκαστικά οικονομικά. Ο ευρωσκεπτικισμός είτε διαστρέφει την οικονομία είτε την προσπερνά εθνικώς υπερήφανος.

Δεν χωρεί αμφιβολία ότι πέρα από το αίτημα της αναστολής των κοινωνικών παροχών σε Ευρωπαίους και πέρα από το Προσφυγικό, στο οποίο η Βρετανία συμμερίζεται τις ακραίες απόψεις αντιμετώπισης του προβλήματος που προτείνουν οι νεοφώτιστες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, το Λονδίνο θα προσπαθήσει την επόμενη χρονιά να προωθήσει εκβιαστικά στην ΕΕ μια ατζέντα θεμάτων που θα κατατείνουν στη χαλάρωση (αν όχι στην αποδόμηση) των κοινοτικών θεσμών. Και πιθανότατα θα το πετύχει. Μόλις χθες η Ανγκελα Μέρκελ προειδοποίησε (πιστή στο πνεύμα του γερμανοβρετανικού άξονα) ότι «όποια κι αν είναι η λύση που θα βρεθεί στο θέμα των κοινωνικών παροχών σε αλλοδαπούς, μια αλλαγή των ευρωπαϊκών Συνθηκών θα είναι ίσως αναγκαία».

Υπάρχουν ασφαλώς και οι «κοινοτικές δυνάμεις» στην ΕΕ. Ο Φρανσουά Ολάντ προειδοποίησε, για παράδειγμα, ότι «η Γαλλία δεν είναι έτοιμη να καταπιεί τα πάντα» κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με τη Βρετανία. «Δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι μια χώρα εκτός της ζώνης του ευρώ θα μπορέσει να αποτρέψει ή να φρενάρει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση» είπε χαρακτηριστικά ο γάλλος πρόεδρος αρνούμενος μια «Ευρώπη α λα καρτ».

Θα καταφέρουν άραγε ο Ολάντ και δυο-τρεις ακόμη χλιαροί υποστηρικτές της «ολοκλήρωσης» να αποτρέψουν μια βρετανική ομηρεία της Ευρώπης; «Δεν τρέφω αυταπάτες, το 2016 θα είναι δύσκολο» φιλοσόφησε την Παρασκευή το πρωί στις Βρυξέλλες ο πιστότερος και ειλικρινέστερος ευρωπαϊστής ηγέτης που βρίσκει κανείς στη σημερινή Ευρώπη, ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.