Μπορεί ο πολιτισμός να λειτουργήσει αυτόνομα από το κράτος και παράλληλα ως ένας παραγωγικός τομέας για την οικονομία; Το παράδειγμα της Βρετανίας βαδίζει σε αυτή την κατεύθυνση, καθώς το English Heritage στρέφεται πλέον στους ίδιους τους πολίτες και στις δωρεές για να μεγιστοποιήσει τα έσοδά του.
Η ανάγκη εκπόνησης ολοκληρωμένου σχεδίου αξιοποίησης, ανάδειξης και προβολής του πολιτιστικού κεφαλαίου και των υποδομών του αποτελεί ένα ακόμη στοίχημα για την Ελλάδα, στα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα, με έναν σύγχρονο σχεδιασμό μάρκετινγκ για τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους.
«Η πολιτιστική κληρονομιά έχει τη δυνατότητα να γίνει ένα προσοδοφόρο αγαθό σήμερα» λέει η CuratorialDirector του English Heritage κυρία Αννα Ιβις. «Και φυσικά στη Βρετανία είναι μια πολύ σημαντική πηγή εσόδων για το κράτος. Γι’ αυτό και τα μεγάλα εθνικά μουσεία, όπως το Victoria and Albert Museum, και το δικό μας, βασίζονται στην προοπτική να στρέψουν το πολιτιστικό ενδιαφέρον σε εισπράξεις».
Η ίδια βρέθηκε στην Αθήνα για να αναλύσει το νέο μοντέλο στο οποίο θα κινηθεί στο εξής ο οργανισμός, με αφορμή το συνέδριο που διοργάνωσε η βρετανική πρεσβεία για την «Ανάπτυξη και Βιωσιμότητα των Μουσείων, της Κληρονομιάς και των Πολιτιστικών Οργανισμών».
Υψηλά έσοδα
Ο ρόλος του English Heritage είναι να βοηθήσει το κοινό να καταλάβει, να εκτιμήσει, να φροντίσει και να απολαύσει την κληρονομιά της Αγγλίας. Σήμερα τα έσοδα του English Heritage ανέρχονται στα 70 εκατ. στερλίνες και η χρηματοδότησή του από το υπουργείο Πολιτισμού της Βρετανίας για το έτος 2013-14 ανέρχεται στα 99,85 εκατ. στερλίνες. Ο οργανισμός είναι υπεύθυνος για 420 μνημεία ανοικτά για το κοινό, τα οποία δέχονται 11 εκατ. επισκέπτες και πάνω από 445.000 δωρεάν εκπαιδευτικές επισκέψεις ετησίως, ενώ έχει περίπου 750.000 μέλη.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών ο οργανισμός έχει αυξήσει σημαντικά τα εμπορικά έσοδα που προκύπτουν από τη συλλογή, μέσω της ανάπτυξης του αριθμού των μελών και των επισκεπτών και το συνδεδεμένο με τη λιανική και την εστίαση εισόδημα. Το μνημείο Stonehenge είναι ένα σημαντικό στοιχείο σε αυτή την επιχείρηση. Το διάστημα 2013-14 συνέβαλε με πάνω από 1,26 εκατ. επισκέπτες, δηλαδή 22% του συνόλου των επισκεπτών στα μνημεία του English Heritage.
Η σχέση του με το κράτος όμως αλλάζει. Η βρετανική κυβέρνηση θα επενδύσει 80 εκατ. στερλίνες στα επόμενα χρόνια για την αναδιάρθρωση και την αυτονομία του English Heritage. Ενας νέος φορέας θα συσταθεί με την ίδια ονομασία για τη διαχείριση και την προώθηση των μνημείων και τοποθεσιών της Συλλογής Εθνικής Κληρονομιάς και ένας ξεχωριστός, το Historic England, θα παρέχει εξειδικευμένες συμβουλές.
Οι εισφορές των μελών είναι πλέον η μεγάλη αλλαγή που προσδοκάται ως πηγή εισοδήματος. Ζητούμενο πια είναι η ενεργή ευαισθητοποίηση του κοινού σε σχέση με τα πολιτιστικά μνημεία, μια και θα βασίζονται σε αυτό για τη διατήρηση και τα έσοδά τους.
Οι νέοι στόχοι
Γι’ αυτό και ένας από τους στόχους είναι τα μέλη να φθάσουν το ένα εκατομμύριο, αλλά και να αυξηθεί το ποσό από τις δωρεές που φθάνει τα 7,4 εκατ. στερλίνες κάθε χρόνο. Υπάρχει ρίσκο σε αυτό; «Τίποτε δεν είναι βέβαιο» απαντά η κυρία Ιβις. «Η δουλειά που πρέπει να κάνουμε είναι αυτή της εκπροσώπησης. Εγώ νοιάζομαι για αυτά τα μνημεία. Και εσείς πιθανόν. Πρέπει να φθάσουμε σε ένα σημείο όπου ένα μεγάλο μέρος του βρετανικού κοινού και των ξένων τουριστών να νοιάζονται επίσης. Κατά βάθος είναι κάτι για το οποίο ενδιαφέρονται. Αν επισκεφθείς το Stonehenge, δεν είναι μόνο γιατί πρέπει να το κάνεις, αλλά επειδή πιστεύεις ότι είναι σημαντικό αυτό το μνημείο να παραμείνει. Ετσι, οι δύο στόχοι μας συνδέονται με την έμπνευση, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία, αλλά και με την έννοια και την καλή διατήρηση. Να εμπλέξουμε τους ανθρώπους, όχι μόνο για την εμπειρία που μπορεί να έχουν όσο είναι εκεί, αλλά και για την ιδέα ότι είναι σημαντικό να διατηρήσουμε αυτά τα μνημεία. Στη Βρετανία ο τομέας ο οποίος είναι πραγματικά επιτυχημένος σε αυτό είναι της Φυσικής Ιστορίας» τονίζει, επισημαίνοντας ότι οι άνθρωποι συμμερίζονται την ιδέα ότι το περιβάλλον είναι εξαιρετικής σημασίας.
Στο πρόγραμμα New Model, από τα 80 εκατ. στερλίνες που θα δοθούν εφάπαξ από το κράτος, τα 52 εκατ. στερλίνες θα διατεθούν σε εργασίες συντήρησης. «Θα ενισχύσουμε το δυναμικό σε εργάτες, τεχνίτες και όλες τις συναφείς ειδικότητες. Δημιουργείται ζήτηση για αυτά τα επαγγέλματα και θα είναι διαρκής, και αυτό θα έχει αντίκρισμα στην ανάπτυξη άλλων υπηρεσιών».
«Ενα από τα πράγματα που θα πρέπει να κοιτάξουμε, εμείς οι Βρετανοί, είναι αν μπορούμε να αγγίξουμε το κοινό στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, για να εμπνεύσουμε περισσότερο κόσμο από το εξωτερικό, ίσως για να εμβαθύνει σε τι συνίσταται να νοιάζεσαι για τα μνημεία μας και τις συλλογές μας. Προσφάτως κάναμε μια περιοδεία στη Βόρεια Αμερική της συλλογής πινάκων από τη συλλογή Kenwood, αφού χρειάστηκε να κλείσουμε το κτίριο. Αυτό ήταν θετικό για εμάς γιατί είχαμε έσοδα από αυτή την περιοδεία και ενίσχυσε την εικόνα μας σε ένα ειδικό κοινό της Βόρειας Αμερικής το οποίο ενδιαφέρεται για τον πολιτισμό. Αυτό είναι κάτι που θέλουμε να εξετάσουμε περαιτέρω».
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΛΛΟΓΕΣ
«Κάνουμε πολλά για να αναδείξουμε την ιστορία μας»
Τα έσοδα από την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μπορεί να λειτουργήσουν καταλυτικά στη «χειραφέτησή» της από το κράτος. Αφετηρία για αυτόν τον στόχο είναι καταρχήν «η σιγουριά που δίνει το ίδιο το υλικό». Στη συνέχεια, «η εμπιστοσύνη στο κοινό και η διάθεση να μάθεις περισσότερα για αυτό. Πρέπει να έρθεις κοντά στο κοινό σου, ώστε να καταλάβεις τι είναι αυτό που το κινητοποιεί» εξηγεί η κυρία Αννα Ιβις. «Πρέπει να αντιληφθείς ποιο είναι το προφίλ των επισκεπτών σου σήμερα και κυρίως να μιλήσεις με ανθρώπους οι οποίοι δεν είναι επισκέπτες αλλά θα μπορούσε να γίνουν. Σε όλα αυτά, ιδιαιτέρως σημαντικά είναι τα παιδιά και οι οικογένειες. Χρειάζεται να γίνει δουλειά μέσα από τα σχολεία. Είναι απαραίτητο να δημιουργήσεις μια καλή έξοδο για οικογένειες. Γιατί εκεί είναι το σημείο που θα κερδίσεις. Ενα παιδί μπορεί να μη διασκεδάζει πολύ σε ένα μουσείο. Οταν όμως η εμπειρία σε αυτό το ενδιαφέρει, η εντύπωσή του αλλάζει».
«Κάνουμε πολλά για να αναδείξουμε την ιστορία μας»
Τα έσοδα από την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μπορεί να λειτουργήσουν καταλυτικά στη «χειραφέτησή» της από το κράτος. Αφετηρία για αυτόν τον στόχο είναι καταρχήν «η σιγουριά που δίνει το ίδιο το υλικό». Στη συνέχεια, «η εμπιστοσύνη στο κοινό και η διάθεση να μάθεις περισσότερα για αυτό. Πρέπει να έρθεις κοντά στο κοινό σου, ώστε να καταλάβεις τι είναι αυτό που το κινητοποιεί» εξηγεί η κυρία Αννα Ιβις. «Πρέπει να αντιληφθείς ποιο είναι το προφίλ των επισκεπτών σου σήμερα και κυρίως να μιλήσεις με ανθρώπους οι οποίοι δεν είναι επισκέπτες αλλά θα μπορούσε να γίνουν. Σε όλα αυτά, ιδιαιτέρως σημαντικά είναι τα παιδιά και οι οικογένειες. Χρειάζεται να γίνει δουλειά μέσα από τα σχολεία. Είναι απαραίτητο να δημιουργήσεις μια καλή έξοδο για οικογένειες. Γιατί εκεί είναι το σημείο που θα κερδίσεις. Ενα παιδί μπορεί να μη διασκεδάζει πολύ σε ένα μουσείο. Οταν όμως η εμπειρία σε αυτό το ενδιαφέρει, η εντύπωσή του αλλάζει».
Πώς εμπλέκονται οι τουρίστες; «Εξαρτάται από τον τουρίστα» απαντά. «Αν πάρουμε για παράδειγμα τη Βόρεια Αμερική, το μεγάλο πολιτιστικό κεφάλαιο που έχουμε στη Μεγάλη Βρετανία για τους Αμερικανούς είναι η ιστορία μας. Οταν έρχονται στη Βρετανία δεν είναι για τον ήλιο και τη θάλασσα, θέλουν να βιώσουν την ιστορία, ένα είδος ιστορίας το οποίο δεν μπορούν να βρουν στη δική τους χώρα και συχνά είναι πολύ συνδεδεμένο με την προέλευσή τους. Τις δικές τους ρίζες, τις προσωπικές τους ιστορίες. Και στη Βρετανία υπάρχει μεγάλη αύξηση στο κομμάτι της ανακάλυψης και δημιουργίας της προσωπικής ιστορίας. Ειδικά για τους Βορειοαμερικανούς και τους Αυστραλούς αυτό είναι πολύ σημαντικό μέρος της προσφοράς σε ό,τι αφορά τον τουρισμό στη Μεγάλη Βρετανία».
«Ενα από τα πράγματα που θα πρέπει να κοιτάξουμε, εμείς οι Βρετανοί, είναι αν μπορούμε να αγγίξουμε το κοινό στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, για να εμπνεύσουμε περισσότερο κόσμο από το εξωτερικό, ίσως για να εμβαθύνει σε τι συνίσταται να νοιάζεσαι για τα μνημεία μας και τις συλλογές μας. Προσφάτως κάναμε μια περιοδεία στη Βόρεια Αμερική της συλλογής πινάκων από τη συλλογή Kenwood, αφού χρειάστηκε να κλείσουμε το κτίριο. Αυτό ήταν θετικό για εμάς γιατί είχαμε έσοδα από αυτή την περιοδεία και ενίσχυσε την εικόνα μας σε ένα ειδικό κοινό της Βόρειας Αμερικής το οποίο ενδιαφέρεται για τον πολιτισμό. Αυτό είναι κάτι που θέλουμε να εξετάσουμε περαιτέρω».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
