«Θα πρέπει να κάνατε πολύ κακή διαχείριση της επιχείρησής σας ή απλώς να μας κοροϊδεύετε». Ενώπιον αυτού του διλήμματος έθεσαν οι βρετανοί βουλευτές τον οικονομικό διευθυντή των Starbucks Τρόι Ολστεντ κατά την «ανάκρισή» του από την κοινοβουλευτική επιτροπή δημοσιονομικών υποθέσεων.
Διότι μόνο με μία από τις δύο αυτές απαντήσεις θα μπορούσε να εξηγήσει πειστικά ο ίδιος πώς κατάφερε τα τελευταία τρία χρόνια να δηλώνει ζημιές στις φορολογικές Αρχές της Βρετανίας αποφεύγοντας να καταβάλει έστω και μια λίρα στο δημόσιο ταμείο. Ακόμη πιο ανεξήγητο είναι το γεγονός ότι ενώ η συγκεκριμένη αλυσίδα δήλωνε απώλειες στις δημόσιες Αρχές, εμφάνιζε κέρδη στις περιοδικές ανακοινώσεις προς τους μετόχους της.
Ομως η δημιουργική λογιστική για την αποφυγή της φορολόγησης κερδών δεν αφορά μόνο την αμερικανική αλυσίδα καφέ. Οπως αποκάλυψε προ ολίγων ημερών σχετικό δημοσίευμα του πρακτορείου Reuters ανάλογες πρακτικές ακολουθούν τα τελευταία χρόνια δύο κολοσσοί του Διαδικτύου. Η Google και η Amazon κατάφεραν επίσης να πληρώσουν ελάχιστους φόρους για τις κερδοφόρες δραστηριότητές τους στην Ευρώπη κάνοντας χρήση ενός απλού κανόνα της ελεύθερης αγοράς: τη μεταφορά της έδρας σε χώρες με «φιλικό» φορολογικό καθεστώς για τις επιχειρήσεις.
Η δημοσιογραφική αποκάλυψη έφερε στο φως τις πρακτικές που ακολουθούν χρόνια τώρα μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες υπολογίζουν κέρδη και ζημιές με δυο μέτρα και δυο σταθμά. Ομως η αποκάλυψη δεν έμεινε στο αρχείο. Το βρετανικό κοινοβούλιο ανέλαβε ρόλο εισαγγελέα οικονομικών εγκλημάτων και ξετυλίγοντας τον μίτο βρήκε το «κλειδί» της υπόθεσης. Θέτοντας σε εφαρμογή έναν σύνθετο μηχανισμό μεταβιβάσεων από τοπικό επίπεδο στην κεντρική διοίκηση, η μητρική των Starbucks στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική κατάφερε να πληρώσει μόλις 1,2 εκατ. δολάρια φόρους για το 2011 έναντι κέρδους 40 εκατ. που παρήγαγε μόνο στη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ολλανδία. Το κόλπο ήταν απολύτως νόμιμο καθώς κάτω από τον τίτλο της «φορολογικής βελτιστοποίησης» οποιαδήποτε επιχείρηση μπορεί να μεταφέρει την έδρα της σε χώρα με χαμηλό φορολογικό συντελεστή.
«Παράδεισος» η Ολλανδία
Για τα ευρωπαϊκά Starbucks ο φορολογικός παράδεισος είναι η Ολλανδία. Διότι τα 1,2 εκατ. δολάρια που κατέβαλε στις ολλανδικές Αρχές η εταιρεία είναι ψίχουλα μπροστά στα 11 εκατ. δολάρια των φόρων που θα όφειλε στις φορολογικές αρχές των τεσσάρων ευρωπαϊκών χωρών (αν τα κέρδη είχαν φορολογηθεί σε κάθε χώρα ξεχωριστά). Ομως ακόμα και οι Ολλανδοί είναι σχετικά «χαμένοι» από την ιδιότυπη λογιστική. Ο φορολογικός συντελεστής επιχειρήσεων στην Ολλανδία είναι 25%, όμως ελάχιστες πολυεθνικές φορολογούνται με αυτόν τον συντελεστή καθώς επωφελούνται των «ειδικών συμφωνιών» που κλείνει το Αμστερνταμ προκειμένου να προσελκύσει επιχειρηματικούς κολοσσούς όπως η Starbucks. Η εταιρεία είχε όμως και άλλους τρόπους για να φοροδιαφεύγει, εξίσου νομότυπους με τη μεταφορά της έδρας. Οι θυγατρικές εταιρείες σε κάθε χώρα υποχρεώνονται να καταβάλλουν πολύ υψηλά «πνευματικά δικαιώματα στην ολλανδική μητρική (και όχι στην αμερικανική) μεταξύ τα οποία συρρικνώνουν στο ελάχιστο το περιθώριο φορολογητέου κέρδους. Με αυτή τη μέθοδο η γερμανική αλυσίδα Starbucks που αριθμεί 150 καφέ σε μεγάλες πόλεις με μεγάλη τουριστική (και όχι μόνο) κίνηση δεν κατέβαλε στις ομοσπονδιακές Αρχές ούτε ένα ευρώ φόρο για το προηγούμενο οικονομικό έτος το οποίο έκλεισε με έσοδα 117 εκατ. ευρώ και ζημιές 5,3 εκατ. ευρώ. Ζημιογόνα εμφανίστηκε και η δραστηριότητα στη Γαλλία παρά τα έσοδα των 73 εκατ. ευρώ. Φυσικά ούτε και το ταμείο του γαλλικού Δημοσίου εισέπραξε φόρο από τα Starbucks. Συνολικά οι ζημιές από τις αλυσίδες σε Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία ανήλθαν στα 60 εκατ. ευρώ για το 2011. Ετσι τουλάχιστον δήλωσαν οι τοπικές οικονομικές διευθύνσεις. Διότι «το παράλογο των Starbucks» ολοκληρώνεται με τα επίσημα οικονομικά στοιχεία που παρουσίασε στους μετόχους της η διοίκηση ανακοινώνοντας κέρδη 40 εκατ. ευρώ σε ολόκληρη την Ευρώπη.
«Δεν κάναμε τίποτε ανήθικο. Είμαστε απολύτως σύμφωνοι με τους ισχύοντες νόμους» επέμειναν οι εκπρόσωποι της Starbucks κατά την ακρόασή τους από τους βρετανούς βουλευτές. Υπερασπιζόμενοι τη «νομιμοφροσύνη» τους ανέφεραν μάλιστα ότι καταβάλλουν «κανονικά» ασφαλιστικές εισφορές και τον αναλογούντα ΦΠΑ για τις συναλλαγές τους. «Δεν σας εγκαλούμε για παρανομία αλλά για ανηθικότητα» αντέτεινε η προεδρεύουσα της κοινοβουλευτικής επιτροπής Μάργκαρετ Χοτζ.
Κέρδη στην Ευρώπη, φόροι στις Βερμούδες
Το κόλπο των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας και διαδικτυακών υπηρεσιών με τους φορολογικούς παραδείσους
Στις περιπτώσεις της Google και της Amazon δεν υπήρξε περίπλοκος μηχανισμός φορολογικής βελτιστοποίησης. Το κόλπο των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας και διαδικτυακών υπηρεσιών ήταν στημένο απλώς στη μεταφορά των δραστηριοτήτων σε εξωτικούς τόπους, όπως τα νησιά των Βερμούδων, ή σε πιο κοντινούς φορολογικούς παραδείσους, όπως το Λουξεμβούργο και η Ιρλανδία.
Η Google, η μεγαλύτερη (και πλέον επικερδής παγκοσμίως) μηχανή αναζήτησης πληροφοριών στο Διαδίκτυο, φορολογήθηκε στην πραγματικότητα με συντελεστή μόλις 3,2% για τα κέρδη της εκτός της αμερικανικής αγοράς. Ολα τα έσοδα του ομίλου που παράγονται εκτός των ΗΠΑ διοχετεύονται στην Ιρλανδία, όπου ο γενικός συντελεστής φορολογίας επιχειρήσεων ανέρχεται στο 12,5%. Ωστόσο και σε αυτή την περίπτωση, όπως και σε άλλες πολυεθνικές, η «ειδική συμφωνία» με τις φορολογικές αρχές επέτρεψε στην εταιρεία να καταβάλει ελάχιστα ποσά για δηλωμένα κέρδη της τάξεως του 33% παγκοσμίως. Ενδεικτικά, η βρετανική θυγατρική κατέβαλε φόρους ύψους 6 εκατ. στερλινών για κέρδη που ανήλθαν στις 2,5 εκατ. στερλίνες το 2011. Επιπλέον, μέρος των δραστηριοτήτων της εταιρείας υπάγεται στο φορολογικό δίκαιο των Βερμούδων, όπου τα περιθώρια φοροαποφυγής είναι ακόμη μεγαλύτερα.
Οι αντίστοιχες πρακτικές της Amazon, η οποία διακινεί ετησίως εκατομμύρια βιβλία σε ολόκληρο τον κόσμο μέσω του διαδικτυακού βιβλιοπωλείου της, είναι ακόμη πιο εξοργιστικές. «Ολόκληρη η οικονομική σας δραστηριότητα πραγματοποιείται στη Βρετανία, κι όμως δεν έχετε πληρώσει ούτε μία πένα εδώ» είπε η Μάργκαρετ Χοτζ στον διευθυντή Δημοσίων Σχέσεων της Amazon Αντριου Σέσιλ. Η οργή της βρετανίδας βουλευτού ήταν απόλυτα δικαιολογημένη, καθώς η αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή διεπίστωσε ότι η εταιρεία κατάφερε να μην πληρώσει φόρο για το 2011 κατά το οποίο παρήγαγε κέρδη 20 εκατ. ευρώ από πωλήσεις ύψους 9,1 δισ. ευρώ στην Ευρώπη. Διοχετεύοντας το μεγαλύτερο μέρος των κερδών στο Λουξεμβούργο, όπου ο συντελεστής φορολογίας δεν ξεπερνά το 12%, η Amazon δεν έκανε τίποτε περισσότερο από το να επωφεληθεί των κανόνων της ελεύθερης μετακίνησης του κεφαλαίου. Μόνο στη Γαλλία το ύψος της (νόμιμης) φοροδιαφυγής άγγιξε τα 250 εκατ. ευρώ για το προηγούμενο οικονομικό έτος, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των Αρχών. Ωστόσο το πρόβλημα είναι ότι «μόνο τα κράτη μπορούν να βάλουν τέλος σε αυτή την ταχυδακτυλουργία», όπως αναφέρει εύστοχα η γαλλική «Le Monde». Διότι αν οι κολοσσοί όπως η Amazon και η Google «νιώθουν ότι δεν έχουν να απολογηθούν για κάτι, τότε η ανάληψη δράσης από τους πολιτικούς είναι επιβεβλημένη», προσθέτει ο βρετανικός «Guardian».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ