Πόσο ανεκδοτολογική μπορεί να είναι άραγε η προσφυγή μιας κομμουνιστικής κυβέρνησης στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) κατά δύο κυβερνήσεων παραδοσιακά καπιταλιστικών (λέμε τώρα…) επειδή στηρίζουν οικονομικά έναν επιχειρηματικό κλάδο παραβιάζοντας έτσι τους κανόνες του ελεύθερου και υγιούς ανταγωνισμού; Κι όμως, δεν πρόκειται για ανέκδοτο. Η Κίνα προσέφυγε προ ολίγων ημερών στον ΠΟΕ κατά της Ελλάδας και της Ιταλίας ζητώντας την κατάργηση της νομοθεσίας των δύο χωρών για τα ειδικά τιμολόγια τροφοδοσίας (feed-in tariffs) που «ευνοούν την κρατική επιδότηση των τοπικών επιχειρήσεων παραγωγής ηλιακής ενέργειας».
Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που το Πεκίνο διαμαρτύρεται για τις αθέμιτες πρακτικές και για τον προστατευτισμό των «καπιταλιστών». Και πολύ ορθώς! Διότι οι κατακλυσμιαίες επιπτώσεις που ακολούθησαν την κατάρρευση της Lehman Brothers απέδειξαν σε όλους (και στους «καπιταλιστές», ακόμη και στους φανατικά νεοφιλελευθέρους εξ αυτών) ότι η περιβόητη αυτορρύθμιση της αγοράς μπορεί να αποβεί από επικίνδυνη ως μοιραία για την παγκόσμια οικονομία. Το σοκ από την πτώση μιας τράπεζας που χαρακτηρίστηκε «πολύ μεγάλη για να πτωχεύσει» πυροδότησε πλήθος προγραμμάτων διάσωσης άλλων τραπεζών και χρηματοοικονομικών εταιρειών, καθώς επίσης και αυτοκινητοβιομηχανιών και άλλων επιχειρήσεων που έφθασαν στο χείλος του γκρεμού εξαιτίας της κρίσης.
Ο ίδιος ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ), ο οποίος πασχίζει για την εξασφάλιση ενός δίκαιου διεθνούς εμπορικού νόμου και δίκαιων πρακτικών που θα διέπουν τις εμπορικές συναλλαγές, όπως επίσης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που διαρρηγνύει τα ιμάτιά της σε περιπτώσεις παραβίασης των κανόνων του ελεύθερου ανταγωνισμού, διαπιστώνουν ότι οι κυβερνήσεις ανακαλύπτουν συνεχώς νέους τρόπους για να επιδοτούν τις χειμαζόμενες εγχώριες εταιρείες και για να στηρίζουν τους επιχειρηματικούς κλάδους. Πλέον πρόσφατο παράδειγμα κρατικής στήριξης σε ιδιωτική επιχείρηση είναι εκείνη που ετοιμάζεται να δώσει η γαλλική κυβέρνηση στην αυτοκινητοβιομηχανία PSA Peugeot-Citroen.
Η κρατική στήριξη όμως σε μια επιχείρηση ή κλάδο επιφέρει τη δασμολόγηση από άλλα κράτη των εισαγωγών προϊόντων από τη στηριχθείσα ξένη επιχείρηση ή κλάδο. Σε πείσμα των ευχολογίων του ΠΟΕ, οι δασμοί αυτοί έχουν διπλασιαστεί την περίοδο 2004-2007 και… ξαναδιπλασιαστεί την περίοδο της κρίσης 2008-2011, όπως αναφέρουν οι «Financial Times» επικαλούμενοι στοιχεία του Οργανισμού! Σημειωτέον ότι ο ΠΟΕ επιτρέπει μόνο τη χορήγηση φορολογικών απαλλαγών σε ολόκληρη τη βιομηχανία μιας χώρας (όχι σε κλάδους) αποκλειστικά για τα κονδύλια που επενδύονται στην έρευνα και στην ανάπτυξη.
«Ο κόσμος είναι πλημμυρισμένος από επιδοτήσεις που καταστρέφουν το εμπόριο» απεφάνθη σε πρόσφατη έρευνά του το αμερικανικό Cato Institute, ενώ ένας αξιωματούχος της ΕΕ μιλώντας ανωνύμως στους «FT» δήλωσε ότι «οι επιδοτήσεις άπτονται απλώς του ερωτήματος πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί σε μια παγκόσμια τάξη ελευθέρου εμπορίου το ζήτημα του κρατικο-καπιταλισμού».
Εμπορικά σύνορα
Τα ανά την υφήλιο πολλαπλασιαζόμενα κρούσματα προστατευτισμού, είτε υπό μορφή επιδοτήσεων είτε υπό μορφή δασμών εν καιρώ κρίσεως, είναι κάτι το αναμενόμενο. Σε περιόδους ισχνών αγελάδων ο καθένας προσπαθεί να προστατεύσει τα νώτα του –εν προκειμένω, τις επιχειρήσεις του. Το φαινόμενο όμως της προστασίας των «εθνικών» ή «στρατηγικής σημασίας» επιχειρήσεων και επιχειρηματικών κλάδων ήταν παρόν και έντονο και την περίοδο των παχιών αγελάδων. Την περίοδο της απόλυτης και καθολικής κατισχύσεως των αρχών του οικονομικού φιλελευθερισμού, δηλαδή, πολύ προτού δηλαδή ξεσπάσει η σοβούσα κρίση. Και σε μια χώρα με παράδοση στις κρατικίστικες αντιλήψεις, όπως είναι η Γαλλία, δεν πρέπει να εκπλήσσει η σπουδή της σημερινής κυβέρνησης, που είναι μάλιστα και σοσιαλιστική, να στηρίξει την Peugeot ή την εγχώρια αυτοκινητοβιομηχανία στο σύνολό της και βεβαίως όποια άλλη εταιρεία ή κλάδο αντιμετωπίζει πρόβλημα.
Κραυγαλέα κρούσματα προστατευτισμού είχαμε στη Γαλλία και επί κεντροδεξιών κυβερνήσεων. Πατέρας των όρων «οικονομικός πατριωτισμός» και «επιχείρηση στρατηγικής σημασίας» είναι ο Νικολά Σαρκοζί, ενώ εμβληματική θεωρείται η προστασία που παρείχε το Παρίσι επί Ζακ Σιράκ στην εταιρεία υδρεύσεως Suez έναντι των Ιταλών που την… επιβουλεύονταν. Κερδοφόρα ήταν όμως και η μάχη που έδωσε επίσης ο Σιράκ στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας για να προστατεύσει την εθνική ταυτότητα της εταιρείας γαλακτοκομικών προϊόντων Danone και να αποτρέψει την εξαγορά της από την αμερικανική PepsiCo. Σημειωτέον ότι η νομοθετική ρύθμιση της 31ης Δεκεμβρίου 2005 για την προστασία «νευραλγικών οικονομικών κλάδων» έγινε με αφορμή την υπόθεση Danone.
Οι Ιταλοί, που διερρήγνυαν τα ιμάτιά τους διαμαρτυρόμενοι για τον προστατευτισμό των γειτόνων τους Γάλλων στην υπόθεση της Suez, το 2007 εκτέθηκαν ανεπανόρθωτα με το σκάνδαλο αποκλεισμού της ολλανδικής τράπεζας ABN AMRO NV από την ιταλική τραπεζική αγορά. Η ΑΒΝ είχε υποβάλει προσφορά για την εξαγορά της ιταλικής Banca Antonveneta, αλλά ο ίδιος ο τότε διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ιταλίας Αντόνιο Φάτσιο παρενέβη ώστε η Antonveneta να καταλήξει στην επίσης ιταλική Banca Popolare Italiana, η οποία είχε υποβάλει χαμηλότερη προσφορά! Στην Ισπανία η κυβέρνηση του Χοσέ Θαπατέρο απέδειξε τα πατριωτικά της αισθήματα στηρίζοντας ανοιχτά τη συγχώνευση της εταιρείας ηλεκτρισμού Endesa με την επίσης ισπανική Gas Natural προκειμένου να αποκλειστεί η διείσδυση της γερμανικής ΕΟΝ στην εγχώρια αγορά ενέργειας.
Ο «νόμος Volkswagen»
Μεταξύ των Ευρωπαίων οι Γερμανοί συγκαταλέγονται στους φανατικότερους υπερασπιστές των «εθνικών» τους επιχειρήσεων. Η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ πρότεινε και η Μπούντεσταγκ υιοθέτησε, άλλωστε, το 2007 νόμο που επιτρέπει για λόγους «προστασίας της δημόσιας ασφάλειας και των στρατηγικών υποδομών της χώρας» στην κυβέρνηση του Βερολίνου να θέτει βέτο σε εξαγορές μεριδίων μεγαλύτερων του 25% σε γερμανικές επιχειρήσεις.
Σημειωτέον ότι λίγους μήνες πριν από την κατάθεση του νομοθετήματος αυτού στο γερμανικό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η νομοθεσία που προστατεύει την αυτοκινητοβιομηχανία Volkswagen από πιθανούς αγοραστές –γνωστή και ως «νόμος Volkswagen» –αντίκειται στους κανόνες του ελεύθερου εμπορίου και συγκεκριμένα στον κανόνα της ελεύθερης ροής των κεφαλαίων. Σύμφωνα με τη γερμανική νομοθεσία, κανείς μέτοχος της VW, ανεξάρτητα από το μερίδιο που κατέχει, δεν μπορεί να αποκτήσει πάνω από το 20% των δικαιωμάτων ψήφου της εταιρείας.
Προστατευτικότεροι όλων οι Αμερικανοί
Και οι ιδεολογικοπολιτικοί πατέρες της νέας οικονομικής ορθοδοξίας και πειθαναγκαστικοί πρεσβευτές της ελεύθερης αγοράς, Αμερικανοί, έχουν διαπρέψει στον προστατευτισμό. Λίγα χρόνια προτού ξεσπάσει η τελευταία παγκόσμια κρίση και προστρέξουν στη διάσωση της Wall Street ή της αυτοκινητοβιομηχανίας του Ντιτρόιτ είχαν καταφέρει να αποτρέψουν «για λόγους εθνικής ασφαλείας» την υπαγωγή πέντε μεγάλων αμερικανικών λιμανιών στην εδρεύουσα στο Ντουμπάι εταιρεία Dubai Ports World. Θα παρατηρούσε κανείς ότι είναι κατανοητή η ευαισθησία των Αμερικανών σε θέματα ασφάλειας –και τα λιμάνια αναμφίβολα αποτελούν τομέα εθνικής ασφαλείας –μετά το πάθημα της 11ης Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, γιατί η Ουάσιγκτον επιβάλλει επανειλημμένως προστατευτικούς δασμούς σε μια σειρά προϊόντα ευρείας κατανάλωσης που εισάγονται από χώρες «ασφαλείς» μεν αλλά με φθηνά εργατικά χέρια;
Για παράδειγμα οι ΗΠΑ κόπτονται για τους περιορισμούς που βάζει η Ευρώπη στις εισαγωγές μπανάνας από τη Λατινική Αμερική προκειμένου να προστατεύσει την παραγωγή στις πρώην αποικίες της στη Βόρεια Αφρική, αλλά δασμολογούν αλύπητα τους κινεζικούς στηθόδεσμους και τις κουρτίνες για να προστατεύσουν τους εγχώριους κλωστοϋφαντουργούς. Το 2005 έδιωξαν κακήν κακώς τους Κινέζους της CNOOC που ενδιαφέρονταν να εξαγοράσουν τη συγκριτικά μικρή αμερικανική πετρελαϊκή εταιρεία Unocal. Αλλά και χρόνια πριν από την 11η Σεπτεμβρίου 2001 είχαν φθάσει στα πρόθυρα εμπορικού πολέμου με τους Ιάπωνες επιβάλλοντας εξοντωτικούς δασμούς στις εισαγωγές ιαπωνικού χάλυβα.
Εν κατακλείδι, η εμπειρία των τελευταίων δύο δεκαετιών της παγκοσμιοποίησης διδάσκει ότι όταν μια αλλοδαπή εταιρεία εκδηλώνει την πρόθεση να εξαγοράσει μια ημεδαπή που δραστηριοποιείται σε έναν «νευραλγικό» κλάδο της οικονομίας (πρώην κρατικό μονοπώλιο ή μεγάλη επιχείρηση με μακρά παράδοση) η προσπάθεια αποτροπής της εξαγοράς χαρακτηρίζεται «πατριωτική». Οταν όμως μια ημεδαπή εταιρεία επιχειρεί να εξαγοράσει μια αλλοδαπή με ανάλογα χαρακτηριστικά, η προσπάθεια της άλλης κυβέρνησης να αποτρέψει την εξαγορά χαρακτηρίζεται εκδήλωση «έωλου εθνικισμού», «εσωστρέφεια» και «οικονομικός προστατευτισμός», που «απάδει με τις αρχές της ελεύθερης οικονομίας».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
