Στο τραπέζι της ΕΕ οι «νησίδες» ανάπτυξης

Στη δημιουργία ΕΟΖ στην Ελλάδα συμφωνούν τόσο η ΝΔ, η οποία εξήγγειλε το μέτρο προεκλογικά, όσο και το ΠαΣοΚ, επί της κυβέρνησης του οποίου συγκροτήθηκε και ο σχετικός φάκελος στο υπουργείο Ανάπτυξης. Ωστόσο, ερωτηματικό θα αποτελέσει η στάση της ΔΗΜΑΡ, καθώς για τα κόμματα της Αριστεράς οι ΕΟΖ αποτελούν διεθνώς «κόκκινο πανί» αφού, όπως καταγγέλλουν, μετουσιώνουν τη φράση «παράγεται στην κόλαση, φορολογείται στον παράδεισο».

Πάντως, στο εξωτερικό υπάρχει ανοιχτή υποστήριξη τόσο από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) όσο και από την Καγκελαρία της Γερμανίας, καθώς η κυρία Ανγκελα Μέρκελ έχει ταχθεί υπέρ του σχεδίου, εντάσσοντάς το στο πρόσφατο «πακέτο» των έξι μέτρων για την ανάπτυξη στον Νότο. Αντίθετα, επιφυλακτική στάση τηρούν τα περισσότερα μέλη του υπουργικού συμβουλίου της Γερμανίας, τα οποία δέχονται αντίθετες εισηγήσεις από τα υπουργεία τους και φοβούνται ότι οι ΕΟΖ μπορούν να ανοίξουν τον δρόμο για «άλωση» του κοινοτικού κεκτημένου. Παραδόξως πάντως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διά του επιτρόπου Νομισματικών και Οικονομικών Υποθέσεων κ. Ολι Ρεν, έχει ταχθεί δημοσίως τρεις φορές υπέρ του πρότζεκτ.

Στις ζυμώσεις που έχουν γίνει μεταξύ ελλήνων, γερμανών και κοινοτικών αξιωματούχων έχουν προκύψει διάφορες ιδέες στο ίδιο πλαίσιο, όπως ο συντονισμός του σχεδίου μέσω μιας επενδυτικής τράπεζας, στα πρότυπα της γερμανικής KfW. Μάλιστα από γερμανικής πλευράς ετέθη η πρόταση για την υποβοήθηση στρατηγικών επενδύσεων στην περίπτωση που μια γερμανική επιχείρηση συμμετέχει σε ένα επενδυτικό σχέδιο στην Ελλάδα κατά ποσοστό 20%. Αυτά βέβαια είναι όλα θεωρητικά και τίποτε δεν έχει αποφασιστεί.

Η ελληνική πρόταση για ΕΟΖ στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην πολωνική εμπειρία, όμως θέτει εκτός όρων και προϋποθέσεων οποιαδήποτε παρέμβαση στις εργασιακές σχέσεις και, αντίθετα μάλιστα, προβλέπει την παροχή επιπλέον μπόνους από τα κέρδη και πριμ αποδοτικότητας.

Στο πλαίσιο των ΕΟΖ επίσης επιδιώκεται η δημιουργία νησίδων «καλού κράτους», καθώς θα διέπονται από διαδικασίες fast track και ειδικό νομικό καθεστώς. Οπως αναφέρουν κύκλοι κοντά στην υπόθεση, απώτερος στόχος είναι «να δοκιμάσεις τα στοιχεία ενός καλύτερου κράτους ως πιλοτική εφαρμογή και στη συνέχεια να την επεκτείνεις σε εθνικό και γιατί όχι και σε ευρωπαϊκό επίπεδο». «Εργαλεία» γι’ αυτή την προσπάθεια θα είναι η δημιουργία ευέλικτης διοικητικής δομής και δικαιοδοτικού καθεστώτος και κυρίως η «άλωση» των πάσης φύσεως εμποδίων στην επενδυτική δραστηριότητα.

Οι ίδιες πηγές ωστόσο δεν αρνούνται ότι υπάρχουν επιφυλάξεις που πρωτίστως στηρίζονται στη νομική συμβατότητα των ΕΟΖ με την ενιαία αγορά και κυρίως με τη στρέβλωση του ανταγωνισμού. Πάντως, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, ξένος υψηλόβαθμος αξιωματούχος απάντησε σε αυτό το δίλημμα με την άποψη ότι ο παράγοντας κρίση από τη φύση του έχει διακριτή κανονιστική ισχύ και επιτρέπει τη λειτουργία με δίκαιο έκτακτης συγκυρίας, που μπορεί να κάμψει άκαμπτες αρχές. Σύμφωνα με αρμόδιους κύκλους, το δίκαιο της έκτακτης ανάγκης αποτελεί δίκαιο τόσο ενωσιακό όσο και εθνικό και εφαρμόστηκε στις τράπεζες, στις ασφαλιστικές εταιρείες, αλλά και με το ίδιο το μνημόνιο. Το «πακέτο» των ΕΟΖ προβλέπει δύο – αντί τριών – βαθμούς δικαιοδοσίας και κυρίως φορολογική ατέλεια για πολλές δραστηριότητες έναντι ρήτρας απασχόλησης εντόπιου προσωπικού, παροχής περαιτέρω επιδομάτων, όπως μπόνους από τα κέρδη και πριμ παραγωγικότητας, αλλά και κατασκευής και λειτουργίας τοπικών έργων υποδομής με συμβάσεις παραχώρησης. Πηγές κοντά στην υπόθεση διαβεβαιώνουν κατηγορηματικά ότι τα εργασιακά και τα ασφαλιστικά δεν θα θιγούν.

Για την εποπτεία των ΕΟΖ η κύρια σκέψη είναι να γίνεται από διακριτή διοικητική αρχή, η οποία θα λειτουργεί ως fast track σημείο επαφής και θα ρυθμίζει ζητήματα φορολογικού ντάμπινγκ έναντι των όμορων επιχειρήσεων, με παροχή οικονομικών κίνητρων, προς αποφυγήν αθέμιτου ανταγωνισμού. Οι διαγωνισμοί για τις θέσεις στις ΕΟΖ, οι οποίες θα είναι περιορισμένες, θα γίνονται με τη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου, με κριτήρια την εξισορρόπηση μεταξύ κράτους δικαίου και ελεύθερης επιχειρηματικότητας. Βασικό κριτήριο για τις περιοχές που θα επιλεγούν είναι η ανεργία, η αποβιομηχάνιση και το φορολογικό ντάμπινγκ από όμορες χώρες.

Κύκλοι του υπουργείου Ανάπτυξης διαπιστώνουν κάμψη των αντιστάσεων στην Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς αρκετοί πλέον θεωρούν ότι η οικονομική κρίση μπορεί να επιτρέψει τη δημιουργία ενός τέτοιου σχεδίου υπό αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις, γι’ αυτό και δόθηκαν προφορικά διαβεβαιώσεις, προκειμένου να προχωρήσει το πρότζεκτ.

Τι ισχύει στην ΕΕ

• Στην ΕΕ υπάρχουν 17 ΕΟΖ μόνο στην Πολωνία, εκ των οποίων εννέα θεωρούνται πρωτοποριακές. Το ειδικό αυτό καθεστώς θα εκπνεύσει για τις περισσότερες έως το 2017 και για κάποιες το 2020.

• Εκτός ΕΕ αλλά εντός Ευρώπης υπάρχουν 14 κλαδικές ΕΟΖ στη Ρωσία.

• Επίσης, ΕΟΖ υπάρχουν στην Ασία και στη Λατινική Αμερική, όπου στιγματίστηκαν από διεθνείς οργανισμούς λόγω ακραίων παραβιάσεων της εργατικής νομοθεσίας, οι οποίες οδήγησαν σε καθεστώς δουλείας.

Ενδιαφέρον για τις ζώνες από τις περιφέρειες

Τις μελετούν σε Αν. Μακεδονία – Θράκη, Ηπειρο και Πελοπόννησο, αντιδρούν συνδικάτα και φορείς της αγοράς

Τη δημιουργία των ΕΟΖ σε μεθοριακές περιοχές είχε ζητήσει προ μηνός το ΕΒΕΑ, προτείνοντας μειωμένο φορολογικό συντελεστή κάτω του 10%, απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης και ειδικό δικαιοδοτικό καθεστώς έναντι δέσμευσης ελάχιστου ποσοστού συμμετοχής ελληνικών προϊόντων, απόδοσης ποσοστού των μετά φόρων κερδών στην οικεία περιφέρεια ανταποδοτικά και υποχρέωσης πρόσληψης τουλάχιστον 20% του ανειδίκευτου προσωπικού από την τοπική κοινωνία μέσω ΟΑΕΔ.

Ηδη υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον από την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, η οποία εκπόνησε σχετική μελέτη, καθώς αποτελεί «φωτογραφία» των προϋποθέσεων για τη δημιουργία ΕΟΖ: υψηλή ανεργία, αποβιομηχάνιση με κενά εργοστάσια-κουφάρια και άγριο φορολογικό και μισθολογικό ανταγωνισμό από τις γύρω χώρες.

Τη δημιουργία ΕΟΖ διερευνά και η περιφέρεια Ηπείρου, η οποία προτίθεται να τη χωροθετήσει στην περιοχή του Πωγωνίου, δηλαδή κοντά στην Αλβανία. Ενδιαφέρον έχει δείξει και η Περιφέρεια Πελοποννήσου.

Ωστόσο, σε όλες τις περιφέρειες έχουν εκδηλωθεί σοβαρές αντιδράσεις τόσο από τα συνδικάτα όσο και από φορείς της αγοράς, καθώς φοβούνται ότι με τις ΕΟΖ μπορεί να ανοίξει «κερκόπορτα» τόσο για τους εργαζομένους όσο και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.