Η κρίση έφερε γκρίνια στην οικογένεια
Ηταν ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, προτού ο Μπιλ Γκέιτς της Microsoft τού πάρει τα πρωτεία. Ο σουλτάνος του Μπρουνέι έχει όμως άλλους, σοβαρότερους λόγους για να είναι στενοχωρημένος τον τελευταίο καιρό. Η οικογένειά του, η πλουσιότερη στον κόσμο με περιουσία που υπολογίζεται στα 40 δισ. δολάρια διέρχεται μεγάλη κρίση. Ο σουλτάνος έβαλε στο περιθώριο τον μικρότερο αδελφό του Τζέφρι, για τον οποίο υπάρχουν υπόνοιες ότι συστηματικά κατασπαταλούσε την οικογενειακή περιουσία, με αποτέλεσμα να ζημιώνει όχι μόνο τους δικούς του αλλά και το ίδιο το κράτος, μια και οι έννοιες «κράτος» και «οικογένεια» είναι ένα και το αυτό πράγμα στη μικροσκοπική ασιατική χώρα, η οποία βρίσκεται στη νήσο Βόρνεο. Πρόκειται για μια άκρως ριζοσπαστική ενέργεια από έναν απόλυτο άρχοντα, ο οποίος το μόνο που ήξερε να κάνει ως τώρα ήταν να απολαμβάνει τα εύκολα κέρδη του πετρελαίου. Φαίνεται όμως ότι τα πράγματα άρχισαν να «σφίγγουν» και στο Μπρουνέι και ότι ο σουλτάνος αποφάσισε να βάλει κάποια τάξη στα του χρυσοποίκιλτου οίκου του.
Το ΜπρουνέΪ απασχολούσε ως τώρα τη διεθνή επικαιρότητα μόνο με τις επενδύσεις της οικογένειας του σουλτάνου ή με τις εντυπωσιακές γιορτές που οργανώνονταν κάθε Ιούλιο, για τα γενέθλια του ανώτατου άρχοντα στο επιβλητικό ανάκτορο, πολλά από τα οικοδομικά στοιχεία του οποίου είναι από σκέτο… χρυσάφι. Τα φετινά γενέθλια γιορτάστηκαν όμως με υποτονικό τρόπο, εφόσον έλειπαν οι συνήθεις καλεσμένοι, όπως εστεμμένοι από την Ευρώπη και καλλιτέχνες σαν τον Μάικλ Τζάκσον και τη Μαράια Κάρεϊ. Ο σουλτάνος Μούντα Χασανάλ Μπολκία (όπως είναι μερικά από τα ονόματά του) δεν είχε όρεξη για γιορτές και πανηγύρια, εφόσον η «οικογενειακή επιχείρηση» δεν πάει καλά. Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι χρεοκόπησε, μια και τα αποθέματα πετρελαίου επαρκούν για τουλάχιστον 25 χρόνια. Απλώς, η δραστηριότητα του μικρότερου αδελφού του σουλτάνου, του πρίγκιπα Τζέφρι, ήρθε να τον βγάλει από τη μακαριότητα στην οποία είχε πέσει. Αν και τίποτε δεν έχει αποδειχτεί, υπάρχουν ένα σωρό καταγγελίες σε βάρος του πρίγκιπα, ο οποίος κατηγορείται ως υπεύθυνος για την απώλεια 10 δισ. δολαρίων από το οικογενειακό θησαυροφυλάκιο.
Αφορμή για την «απόλυση» του πρίγκιπα Τζέφρι από τα επίσημα καθήκοντά του ήταν η κατάρρευση της αναπτυξιακής εταιρείας Amedeo, την οποία διοικούσε μέσω του γιου του Χακίμ. Η εταιρεία Amedeo έκλεισε, αφήνοντας απλήρωτους λογαριασμούς που φθάνουν τα 800 εκατ. δολάρια, ενώ έμειναν στη μέση έργα προϋπολογισμού 2,5 δισ. δολαρίων. Η Amedeo διαχειριζόταν μερικά από τα σημαντικότερα περιουσιακά στοιχεία της βασιλικής οικογένειας του Μπρουνέι, που τυχαίνει να είναι και μερικά από τα καλύτερα ξενοδοχεία του κόσμου: το «Bell Air» στο Λος Αντζελες, το «Palace» στη Νέα Υόρκη, το «Dorchester» στο Λονδίνο και το «Plaza Athenee» στο Παρίσι. Η Amedeo είχε επίσης στην ιδιοκτησία της τον βρετανικό οίκο κοσμημάτων Asprey, ο οποίος πρόσφατα συγχωνεύθηκε με τον Garrard.
Ο πρίγκιπας Τζέφρι ήταν κυρίως γνωστός για την αγάπη του στο πόλο και για την προτίμησή του στις πολύ όμορφες γυναίκες. Απασχόλησε τελευταία τον διεθνή Τύπο σε δύο περιπτώσεις. Η πρώτη ήταν όταν μια Αμερικανίδα πρώην «Μις Ηνωμένες Πολιτείες» τον κατηγόρησε για σεξουαλική παρενόχληση, υποστηρίζοντας ότι την κρατούσε για καιρό σκλάβα μέσα στο παλάτι. Η πρώην βασίλισσα της ομορφιάς έχασε όμως τη δίκη στο δικαστήριο της Καλιφόρνιας όπου είχε προσφύγει, επειδή ο πρίγκιπας Τζέφρι είχε διπλωματική ασυλία, καθώς ήταν αδελφός ηγέτη φιλικού προς τις ΗΠΑ κράτους. Η δεύτερη μήνυση εναντίον του πρίγκιπα για τους ίδιους λόγους ήταν και η φαρμακερή. Μια βρετανίδα τοπ μόντελ δικαιώθηκε από τις δικαστικές αρχές της Χαβάης καταθέτοντας ότι συνεργάτες του Τζέφρι τής προσέφεραν ένα τεράστιο χρηματικό ποσό για να μεταβεί στο Μπρουνέι, χωρίς να της διευκρινίσουν τους λόγους της πρόσληψης. Αμα τη αφίξει στο Μπρουνέι, συνειδητοποίησε ότι ο Τζέφρι την προσέλαβε για να συμμετάσχει σε όργια που διοργάνωνε με το υπόλοιπο χαρέμι του και τους φίλους του. Υστερα από τη δικαίωση της βρετανίδας, η οποία θέλει να κρατήσει την ανωνυμία της, οι δικηγόροι της Μάρκεβιτς δήλωσαν ότι η πρώην Μις Αμερική θα ασκήσει έφεση κατά της προηγούμενης απόφασης. Μια άλλη υπόθεση που φέρεται αναμεμειγμένος ο πρίγκηπας είναι όταν οι γνωστοί επενδυτές του Λονδίνου αδελφοί Μανουκιάν τον κατηγόρησαν ότι αθέτησε την υπόσχεσή του σε σχέση με κάποιες επενδύσεις ακινήτων και τον ενήγαγαν στα βρετανικά δικαστήρια. Κατά τη διάρκεια της δίκης έγιναν γνωστές διάφορες λεπτομέρειες για τη σπάταλη ζωή του πρίγκιπα, όπως οι αγορές αντικειμένων μεγάλης αξίας (αλλά αμφιβόλου γούστου) και τα οργιώδη πάρτυ με κολ γκερλς στα διαμερίσματά του στο Dorchester. Στο τέλος η διαμάχη έληξε με εξωδικαστικό συμβιβασμό, αλλά η ζημιά στη δημόσια εικόνα του πρίγκιπα είχε γίνει.
Πίσω στο Μπρουνέι, ο σουλτάνος έφριττε με τα κατορθώματα του αδελφού του. Το ποτήρι ξεχείλισε με την ανακάλυψη της «μαύρης τρύπας» στα οικονομικά της οικογένειας. «Δεν έχουμε το χρόνο να διορθώσουμε τα λάθη που έγιναν σκοπίμως», ανέφερε ο σουλτάνος σε μια σπάνια δημόσια δήλωσή του, «αλλά αυτό που έχει σημασία είναι να προλάβουμε την επανάληψη τέτοιων λαθών». Κανένας δεν είναι σε θέση να υπολογίσει με ακρίβεια τη ζημιά που έγινε από τους κακούς υπολογισμούς, τις σπατάλες και την ανεύθυνη διαχείριση της οικογενειακής / κρατικής περιουσίας.
Οι «Financial Times» έκαναν λόγο για ένα ποσό μεγαλύτερο από 10 δισ. δολάρια: 3-4 δισ. δολάρια είναι οι ανεξέλεγκτες δαπάνες μέσω της Brunei Investment Agency (ΒΙΑ), της εταιρείας που διαχειρίζεται την περιουσία της οικογένειας. Σε πέντε δισ. δολάρια υπολογίζεται η μείωση της αξίας των επενδύσεων από τις επενδύσεις της οικογένειας στην Ασία, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, και άλλα δύο δισ. δολάρια δαπανήθηκαν (χωρίς ιδιαίτερο λόγο κατά τον σουλτάνο) για την παροχή βοήθειας σε γειτονικές χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Ο εντοπισμός των δαπανών και των απωλειών δεν είναι εύκολη υπόθεση, εφόσον ολόκληρη η πολυπληθής οικογένεια μπορούσε να δαπανά τεράστια ποσά χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν.
Με όλα αυτά πώς να μην κάνει λόγο ο σουλτάνος για annus horribilis, όταν αναφέρεται στη φετινή χρονιά; Η ανάγκη για την ανάληψη δράσης κατέστη λοιπόν επιτακτική και έτσι πρώτη απόφαση του σουλτάνου ήταν να απολύσει τον άτακτο αδελφό του από τα αξιώματα που κατείχε και να του αφαιρέσει τον έλεγχο από την ΒΙΑ, την οποία διοικούσε σχεδόν εν λευκώ. Ανεθεσε επίσης στην Arthur Andersen να ασκήσει έλεγχο στις πράξεις της Amedeo που κατέρρευσε. Επικεφαλής της ΒΙΑ τοποθετήθηκε ένας στενός συνεργάτης του άλλου αδελφού του σουλτάνου, πρίγκιπα Μοχάμεντ, ο οποίος θεωρείται μετριοπαθής και ευσεβής μουσουλμάνος. Τον κατηγορούν όμως ότι ρέπει προς τον ισλαμισμό και πάνω σε αυτό βασίζεται ο αποπεμφθείς Τζέφρι, ο οποίος υποστηρίζει ότι βρίσκεται σε εξέλιξη σχέδιο μετατροπής του Μπρουνέι σε ισλαμική δημοκρατία, κατά τα πρότυπα του Ιράν.
Εκπρόσωπος του πρίγκιπα δήλωσε (μετά την αποπομπή του) ότι η Amedeo δεν αντιμετώπιζε κανένα πρόβλημα, ώσπου επενέβησαν «συντηρητικοί κύκλοι» για να «συνθλίψουν τη βάση εξουσίας του πρίγκιπα Τζέφρι και μαζί με αυτήν τη μοναδική ουσιαστική δύναμη για το άνοιγμα του Μπρουνέι στη Δύση». Η πλευρά του Τζέφρι υποστηρίζει ότι ο πρίγκιπας ήθελε να μετατρέψει την εταιρεία σε μοχλό ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού του κράτους και γι’ αυτόν τον λόγο οι «συντηρητικοί μουσουλμάνοι», με την υποστήριξη «σκοτεινών ξένων συμβούλων», επηρέασαν τον σουλτάνο.
Χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί ένα τέτοιο σενάριο, το πιθανότερο είναι να βρισκόμαστε ενώπιον μιας σοβαρής προσπάθειας «νοικοκυρέματος» των οικονομικών του Μπρουνέι, με αφορμή την πτώση των τιμών του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές και με τις συνέπειες από τη φετινή κρίση στις αγορές της Ασίας να κάνουν ακόμη αισθητή την παρουσία τους. Το βέβαιο πάντως είναι ότι το Μπρουνέι αντιμετωπίζει τη σοβαρότερη κρίση του από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του από τη Βρετανία, πριν από 14 χρόνια. Για την ώρα ο πρίγκιπας Τζέφρι βρίσκεται μακριά από την πατρίδα του και δεν αναμένεται να επιστρέψει στο άμεσο μέλλον. Οσον αφορά τις φήμες περί υποβόσκουσας λαϊκής εξέγερσης, αυτές μάλλον στερούνται σοβαρότητας, μια και λίγο-πολύ όλοι οι κάτοικοι του Μπρουνέι εξαρτώνται από την ευημερία της βασιλικής οικογένειας και της περιουσίας της.
Ο σουλτάνος, για να διασκεδάσει το κακό κλίμα που έχει δημιουργηθεί στη χώρα μετά τα σκάνδαλα, αποφάσισε να ορίσει διάδοχο. Με μια υπέρλαμπρη τελετή στην πρωτεύουσα Μπαντάρ Σερί Μπεγκαβάν, ο σουλτάνος του Μπρουνέι έχρισε τον γιο του, Αλ Μαχταντί Μπιλάχ, διάδοχο του θρόνου. Ο διάδοχος, που θα κληρονομήσει την τεράστια περιουσία του πατέρα του, είναι 24 ετών. Το 1997 ολοκλήρωσε δύο έτη σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Αν και ο πρίγκιπας χρησιμοποιούσε ψεύτικο όνομα κατά τη διάρκεια των σπουδών του, συνάντησε τον πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ και τον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Κόφι Ανάν.
