Στο «φως» για το ευρύ κοινό βγαίνουν η μοναδικής αξίας αποκατεστημένες τοιχογραφίες από δημόσια κτήρια και ιδιωτικές κατοικίες του οικισμού στο Ακρωτήρι της Θήρας. Τα άγνωστα έργα τέχνης παρουσιάζονται, μαζί με ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο, στο λεύκωμα για την «Προϊστορική Θήρα», που υπογράφει ο αρχαιολόγος Χρίστος Ντούμας και με το οποίο συνεχίστηκε και φέτος το πρωτοποριακό εκδοτικό πρόγραμμα του κοινωφελούς ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση «Ο Κύκλος των Μουσείων».

Ο πολυτελής τόμος, που αποτελεί την 18η έκδοση του προγράμματος, παρουσιάστηκε στο κτήριο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λυδίας Κονιόρδου, η οποία προλογίζει την έκδοση. Η εκδήλωση πλαισιώθηκε, μεταξύ άλλων, με την ομιλία του κ. Ντούμα, επίτιμου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο οποίος έχει ανασκάψει στο Ακρωτήρι για σχεδόν πέντε δεκαετίες.

Ο τόμος παρουσιάζει τα ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη, ένα μεγάλο μέρος από τα οποία εκτίθενται στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας στα Φηρά.

Οι αποκατεστημένες τοιχογραφίες παρουσιάζονται για πρώτη φορά, καθώς δεν εκτίθενται στο μουσείο, αναδεικνύοντας τη μοναδική παραστατική τέχνη που είχε αναπτυχθεί.

Η υπέροχη παράσταση της νηοπομπής, ένα ζωγραφικό έργο μήκους 4 μέτρων που κοσμούσε ιδιωτική κατοικία, η μεγάλη τοιχογραφική σύνθεση των κροκοσυλλεκτριών, έργο που είχε φτιαχτεί για δημόσιο κτήριο του οικισμού, και η αναπαράσταση της τελετουργικής διαδικασίας μύησης στην οποία παρουσιάζονται νέοι, είναι μερικά μόνο από τα δείγματα του μεγάλου έργου της αποκατάστασης που έχει επιτελέσει το εργαστήριο που λειτουργεί στον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου.

Όπως εξηγεί ο κ. Ντούμας στον τόμο, οι τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου, που είναι μοναδικές στον κόσμο, έχουν περιορισμένη παρουσία στο μουσείο, στο οποίο δεν υπάρχει καν ειδικός χώρος για προσωρινές εκθέσεις. Γι’ αυτό και το μέρος Γ’ του βιβλίου αντιμετωπίζεται ως ένα «Εικονικό Μουσείο», κυριολεκτικά και μεταφορικά, που σχεδιάστηκε για να βοηθήσει τον αναγνώστη στον σχηματισμό μιας εικόνας, όσο γίνεται πιο πλήρους, για την προϊστορική νησιωτική κοινωνία, η οποία άκμασε στις Κυκλάδες πριν από 4.000 χρόνια.

Στην παρουσίαση του λευκώματος, ο αρχαιολόγος μίλησε για τη συγγραφή του τόμου, που ξεκίνησε μέσα στο 2016, ενώ εξήγησε και για τη χρονοβόρα διαδικασία της ανασύστασης των τοιχογραφιών, που πολλές φορές βρίσκονται θρυμματισμένες σε χιλιάδες εκατομμύρια κομμάτια.

«Είναι μοναδικές στην ιστορία της ευρωπαϊκής τέχνης οι συνθέσεις που βγαίνουν από τα σπαράγματα αυτά. Έχουμε το ευτύχημα να έχουν εγκλωβιστεί μέσα στα ερείπια, όχι πάντα σε καλή κατάσταση. Πολλές φορές έχουν κονιορτοποιηθεί μεγάλα τμήματα από αυτές τις εικόνες και γι’ αυτό υπάρχουν τα κενά που έχουμε. Όμως, το εργαστήρι συντήρησης της Σαντορίνης έχει την πρωτοπορία στον τομέα αυτό και οι συντηρητές μας είναι μοναδικοί και αξιέπαινοι» τόνισε, πληροφορώντας ότι από τα κτήρια που έχουν ερευνηθεί (μόνο τέσσερα ανάμεσα στα 30 και πλέον που έχουν εντοπιστεί) έχουν βγει εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα τοιχογραφιών οι οποίες συντηρούνται από το 1967 με μικρές διακοπές.

«Από το 1975 που ανέλαβα προσωπικά τη διεύθυνση του χώρου και είπα ότι σε 20 χρόνια θα έχουμε τελειώσει, σας πληροφορώ ότι έχουμε ακόμα τις μισές ασυντήρητες. Αυτό δεν οφείλεται στο ότι δεν υπάρχουν τα μέσα, απλώς είναι τόσες πολλές και ο χρόνος που απαιτείται πάρα πολύ μεγάλος. Έτσι και η απόφασή μου ήταν να μην σκάψω για άλλες τοιχογραφίες παρά μόνο εκεί που η ανάγκη για να συμπληρωθούν αυτές οι οποίες είχαν ήδη βγει, το απαιτούσε» τόνισε.

Ο ίδιος δεν παρέλειψε να αναφερθεί και σε ένα λάθος που έγινε στο παρελθόν και θεωρεί σημαντικό. Στο εξώφυλλο της συσκευασίας του dvd, παραγωγής ΟΠΕΠ, για το Ακρωτήρι της Θήρας, δεν τοποθετήθηκε σωστά η παράσταση με την οποία κοσμείται και προέρχεται από μεσοκυκλαδικό πίθο (είδος μεγάλου δοχείου): Παρουσιάζονται δελφίνια και θαλάσσια πουλιά να κινούνται από τα δεξιά προς τα αριστερά, γεγονός που στρεβλώνει μια πολύ παλιά παράδοση. Σύμφωνα με τον κ. Ντούμα, η αντίστροφη κίνηση (από τα αριστερά προς τα δεξιά), βαθιά ριζωμένη στην αντίληψη των κατοίκων του Αιγαίου, ίσως οδήγησε στη φορά που ακολουθήθηκε στα συστήματα γραφής της ελληνικής γλώσσας.

«Μάλιστα, ο χαρακτηρισμός του τρόπου γραφής από τα αριστερά προς τα δεξιά ως ‘ες ευθύ’, δηλαδή στο καθιερωμένο, στο σωστό, ίσως επιβεβαιώνει την άποψη ότι είναι συνέχεια μας τεράστιας πολύ παλιάς παράδοσης» σημείωσε.

«Για το Ίδρυμά μας κάθε νέα έκδοση αποτελεί ένα μήνυμα πολιτισμού, καθώς με τη γνώση που συμπυκνώνει και την ομορφιά της τέχνης που αναδύει από τις σελίδες της, μεταφέρει σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου την καθημερινή ζωή, το πνεύμα, το ήθος και τις αξίες που γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν σε τούτη τη γωνιά της Μεσογείου» αναφέρει στον πρόλογό της η κ. Μαριάννα Λάτση και προσθέτει: «Το παγκοσμίου βεληνεκούς πολιτιστικό απόθεμα της Θήρας θα αποτελεί διαχρονικά πόλο έλξης για τους μυημένους λάτρεις της ιστορίας ενός πολιτισμού που άνθησε και παρέμεινε σιωπηλός ανά τους αιώνες μέχρι να ξεκινήσει το αποκαλυπτικό ανασκαφικό έργο».

Από την πλευρά της η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λυδία Κονιόρδου, στον πρόλογό της σημειώνει: «Το φετινό λεύκωμα της σειράς με τίτλο Προϊστορική Θήρα παρουσιάζει την προϊστορική πόλη του Ακρωτηρίου, το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, αλλά και μοναδικά ή αντιπροσωπευτικά ευρήματα που δεν εκτίθενται ακόμη. Έτσι προστίθεται ένα ακόμη εκδοτικό έργο στη σειρά ‘Ο Κύκλος των Μουσείων’ του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, όπου συνδυάζονται η υψηλή αισθητική και η επιστημονική τεκμηρίωση και στο οποίο ο συγγραφέας καθηγητής Χρίστος Ντούμας, διευθυντής των Ανασκαφών Ακρωτηρίου, κοινωνεί στους αναγνώστες τον πολιτισμό του λαμπρού προϊστορικού αιγαιακού κέντρου μέσα από τα πλέον πρόσφατα πορίσματα της έρευνας στο Ακρωτήρι».

Το βιβλίο, που έχει εκδοθεί και στην αγγλική γλώσσα, είναι αναρτημένο στο διαδίκτυο σε μορφή e-book και είναι προσβάσιμο μέσω του ιστότοπου www.latsis-foundation.org, όπως και οι υπόλοιποι 17 τόμοι του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση.

Συντελεστές του τόμου: Ειρήνη Λούβρου (εκδόσεις ΟΛΚΟΣ) υπεύθυνη συντονισμού της έκδοσης, φωτογραφίες Σωκράτης Μαυρομμάτης, καλλιτεχνική επιμέλεια Δημήτρης Καλοκύρης, επεξεργασία εικόνων Ελίζα Κοκκίνη και Νίκος Λαγός, ενώ η Αλεξάνδρα Ντούμα μετέφρασε τα κείμενα στην αγγλική γλώσσα.