Η σταδιακή εξαΰλωση του έργου τέχνης

Στο εξωτερικό οι τάσεις είναι σαφείς και στο εσωτερικό τις μαθαίνουμε ενίοτε και από πρώτο χέρι χάρη στην εξωστρέφεια των (ιδιωτικών) πολιτιστικών οργανισμών όπως το ΝΕΟΝ. Ο διευθυντής της Tate Modern φέρ’ ειπείν, Κρις Ντέρκον, μίλησε στην Ελλάδα για το «μουσείο του μέλλοντος» και το προσδιόρισε ως έναν «εξωστρεφή συνοδοιπόρο» που συνδιαλέγεται με τον επισκέπτη του και τον καλεί να συμμετέχει ενεργά και όχι μόνο να παρακολουθεί παθητικά τα τεκταινόμενα εντός του. Το performativity γνωρίζει μεγάλες δόξες και αφορά όχι μόνο την εικαστική κατεύθυνση των καλλιτεχνών ή τον προσανατολισμό της επιμέλειας των εκθέσεων αλλά και την ίδια την παρουσία του επισκέπτη.

Τα μουσεία σε αρχιτεκτονικά κελύφη-ορόσημα ανήκουν στο παρελθόν, όμως στο νέο κτίριο (ορόσημο διά χειρός Χέρτζογκ και Ντε Μερόν) της Tate Modern που ανοίγει το καλοκαίρι του 2016 θα πρωταγωνιστήσει και «η νομαδικότητα της τέχνης», όπου θα δίνεται βήμα σε μικρούς πολιτιστικούς οργανισμούς και άστεγες κολεκτίβες. «Φαντάζεστε να παραχωρούσαμε χώρο στην Μπιενάλε της Αθήνας;» διερωτήθηκε ο κ. Ντέρκον, όμως η αβανγκάρντ πολιτιστική διοργάνωση που δεν αγαπά τις ταμπέλες και τους περιοριστικούς προσδιορισμούς προσπαθεί εκ των (ανύπαρκτων υλικών) ενόντων να δώσει ένα παράδειγμα προς διεθνή μίμηση από το δικό της μετερίζι. Με τη συνδρομή του ΝΕΟΝ που προσφέρει στη σύγχρονη τέχνη εκεί όπου το υπουργείο Πολιτισμού συνήθως κωφεύει σε καλούς καιρούς, όχι σε περίοδο δριμύτατης οικονομικής κρίσης, οι διοργανωτές της Μπιενάλε δεν παρουσιάζουν απτά έργα τέχνης αλλά προσπαθούν να δημιουργήσουν τις συνθήκες για ένα «κοινωνικό εργαστήριο ιδεών» μέσα από το οποίο θα μορφοποιηθεί ένα «προϊόν», άγνωστης, για την ώρα, μορφής και περιεχομένου, το οποίο θα προκύψει μέσα από τη διεργασία των αιτημάτων που επιβάλλουν οι καιροί.

Στη Βρετανία η μετατόπιση του έργου τέχνης από το εκθεσιακό αντικείμενο ή έστω το ευφυές κόνσεπτ στο μοντέλο εργασίας με κοινωνικές προεκτάσεις βρήκε την ενσάρκωσή του στο εφετινό βραβείο Turner με την αρχιτεκτονική κολεκτίβα Assemble, με πολύ συγκεκριμένο, απτό όσο και χειρωνακτικό τρόπο. Τα νεαρότατα μέλη της ομάδας βραβεύθηκαν για ένα πρότζεκτ-κοινωνική επιχείρηση στο πλαίσιο του οποίου βοήθησαν τους κατοίκους μιας παρηκμασμένης και εγκαταλειμμένης περιοχής του Λίβερπουλ να ανακαινίσουν τα υπό κατάρρευση κτίρια ενώ παράλληλα έστησαν workshops κατασκευής αντικειμένων με υλικά από τα ερειπωμένα σπίτια. Aν λοιπόν το συγκεκριμένο βραβείο μπορεί να θεωρείται βαρόμετρο και προπομπός των εικαστικών τάσεων που πρόκειται να αναδυθούν, όπως έγινε με την περίπτωση του βραβευθέντος πριν από 20 χρόνια Ντέμιαν Χερστ, ο οποίος σηματοδότησε την ανάδειξη του εικαστικού απόλυτου (όσο και πάμπλουτου) σταρ, η συγκεκριμένη βράβευση μπορεί και να δείχνει τον δρόμο αν όχι για το νέο έργο τέχνης, τουλάχιστον για ένα νέο μοντέλο επιτυχούς συνύπαρξης.