Ιερόσυλοι ISIS

Οι εικόνες των μνημείων που σφυροκοπούνταν ανελέητα από μέλη του Ισλαμικού Κράτους σε Συρία και Ιράκ έκαναν τον γύρο του κόσμου και προκάλεσαν παντού σοκ και δέος. Τα μέλη της εξτρεμιστικής οργάνωσης ISIS γνωρίζουν πολύ καλά την επικοινωνιακή δύναμη των ντοκουμέντων καταστροφής. Οταν όμως σβήνουν τα φώτα της κάμερας, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Οι αρχαιότητες δεν καταστρέφονται ολοσχερώς αλλά λεηλατούνται, διακινούνται και πωλούνται στη Δύση. «Δεν είναι καινούργιο το φαινόμενο της λεηλασίας και διακίνησης αρχαιοτήτων. Αυτό που κάνει την περίπτωση του ISIS ιδιάζουσα είναι η ένταση, η έκταση και η οργάνωση που επιδεικνύει η οργάνωση, χωρίς καν να κρατάει τα προσχήματα. Διότι, πέρα από την κλοπή αρχαιολογικών αντικειμένων από μουσεία και από ενεργείς αρχαιολογικές ανασκαφές, το Ισλαμικό Κράτος προωθεί τη λεηλασία αρχαιολογικών χώρων όχι μόνο από μέλη του αλλά και από πλιατσικολόγους στους οποίους παρέχονται «άδειες λεηλασίας»» εξηγεί στο «Βήμα» ο Μάικλ Ντάντι, επικεφαλής του ASOR, ενός οργανισμού που προσπαθεί να καταγράψει την καταστροφή που συντελείται στην πολιτιστική κληρονομιά της Συρίας και χρηματοδοτείται από τις ΗΠΑ.

«Στην ουσία θεσμοθέτησαν πρακτικές που ήδη λάμβαναν χώρα στη Συρία από τότε που ξέσπασαν οι ένοπλες συγκρούσεις στη χώρα» εξηγεί ο σύρος αρχαιολόγος Αμρ αλ Αζμ από το Shawnee State University του Οχάιο. «Ξεκίνησαν θεσπίζοντας 20% φόρο σε όσους ήδη επιδίδονταν σε λεηλασίες, ποσοστό που ποικίλλει και μπορεί να φτάσει στο 70% ανάλογα με τις διευκολύνσεις που παρέχουν, όπως για παράδειγμα ακόμη και φορτηγά και εξοπλισμό για την απόσπαση και τη μεταφορά».

Οπως λένε οι δύο αρχαιολόγοι, τα νομίσματα είναι η εύκολη λεία καθώς διακινούνται ευκολότερα, αλλά και κοσμήματα, ακόμη και ολόκληρα επιδαπέδια μωσαϊκά αποκολλώνται με μεταφέρονται, γεγονός που μαρτυρεί την ανάμειξη ειδικών περί τις αρχαιότητες σε αυτή την προσοδοφόρα επιχείρηση. «Δεν χρειάζεται να υποδείξουν πού πρέπει να σκάψει ο κάθε επιτήδειος, αυτό εξάλλου το γνωρίζει κάθε ντόπιος που ζει κοντά σε αρχαιολογικό χώρο, αλλά μπορούν να βοηθήσουν στον υπολογισμό της αξίας αγοράς των αντικειμένων» λέει ο Αλ Αζμ. Από την Τουρκία, την πρώτη στάση της μεταφοράς των αντικειμένων, και εν συνεχεία μέσω Κύπρου, Βουλγαρίας, Ελλάδας και Ιταλίας, «τα διαχρονικά κανάλια διακίνησης αρχαιοτήτων, τα οποία πλέον ελέγχονται από τον ISIS», καταλήγουν σε Λονδίνο, Νέα Υόρκη ή στο Τόκιο. Μέσω Λιβάνου καταλήγουν στον Περσικό Κόλπο. Συχνά πωλούνται μέσω Internet σε διαδικτυακές δημοπρασίες. Με προσοχή, ιδίως όσον αφορά τα αντικείμενα αξίας εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων (π.χ., ανάγλυφα που έχουν αποσπαστεί από ναούς) τα οποία αλλάζουν χέρια με τη μέγιστη δυνατή διακριτικότητα. Θα περάσουν αρκετά χρόνια ώσπου να βρεθούν στην αγορά των δημοπρασιών «εξυγιασμένα» από τις πολλές αγοραπωλησίες που θα έχουν μεσολαβήσει στο μεταξύ. Οι αρχαιολογικοί χώροι Απάμειας, Δούρας Ευρωπού, Μάρι έχουν ήδη υποστεί ανηλεή λεηλασία. Ορισμένοι ωστόσο τίθενται υπό καθεστώς προστασίας, όπως για παράδειγμα η Παλμύρα. «Δεν θέλουν να την καταστρέψουν γιατί ξέρουν ότι οι ΗΠΑ και οι συμμαχικές δυνάμεις δεν θα τολμήσουν να τη βομβαρδίσουν. Το καλύτερο μέρος για να κρυφθούν είναι τα αρχαιολογικά ερείπια, που παράλληλα μπορούν να τα λεηλατούν ανενόχλητοι».

Ωσπου να θωρακιστούν τα σύνορα σε Τουρκία, Λίβανο και Ιορδανία για να αποτρέπονται οι μεταφορές των αντικειμένων (πράγμα ουσιαστικά αδύνατο), η ευθύνη θα βαραίνει όσους μπαίνουν στο παιχνίδι και αγοράζουν τα κλοπιμαία. «Ορισμένοι μπορεί να νομίζουν ότι αγοράζοντας αυτές τις αρχαιότητες τις διασώζουν από τον αφανισμό» εκφράζει την καλοπροαίρετη εκδοχή ο Μάικλ Ντάντι. «Τελικά όμως συμβάλλουν όχι μόνο στην καταστροφή του πολιτιστικής κληρονομιάς της Συρίας αλλά και στις εθνοτικές εκκαθαρίσεις οι οποίες χρηματοδοτούνται χάρη στις λεηλασίες».