Οι μονόλογοι των αστέγων «Στη μέση του δρόμου»

Υπάρχουν χιλιάδες στην Αθήνα. Οχι πια μόνο στο Κέντρο, έχουν αρχίσει να μετακινούνται και σε άλλα σημεία της πόλης, ψάχνοντας ίσως στις πιο «ανθρώπινες» συνοικίες έναν πιο ανθρώπινο τρόπο επιβίωσης. Τις περισσότερες φορές τους προσπερνάς βιαστικά, δεν τους κοιτάζεις καν, μπλεγμένος μες στα χίλια δυο προβλήματά σου και τα ενοχικά σου σύνδρομα. Κάποιους άλλους δεν μπορείς καν να τους δεις –αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν. Μπορεί να μην κοιμούνται σε παγκάκι, μπορεί να μην έχουν τακτοποιήσει τα λιγοστά τους υπάρχοντα στα σκαλιά ενός εγκαταλελειμμένου σπιτιού ή κάτω από το δέντρο μιας πλατείας, αλλά να βασίζονται στην καλοσύνη των ξένων ή των λοιπών συγγενών για μια προσωρινή φιλοξενία. Ζουν όμως και εκείνοι, και είναι πολλοί, χωρίς να έχουν ούτε τη βεβαιότητα ούτε την ελπίδα μιας μόνιμης στέγης.

Ο σκηνοθέτης Πρόδρομος Τσινικόρης και οι συνεργάτες του Ιωάννα Βαλσαμίδου και Νίκος Πάστρας μέσα από το πρότζεκτ «Στη μέση του δρόμου», που πραγματοποιείται από τις 2 ως τις 8 Ιουλίου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, προσφέρουν στους θεατές της Αθήνας μια πρωτόγνωρη εμπειρία: να γνωρίσουν μερικούς από τους πιο σιωπηλούς συμπολίτες τους. Μέσα από μια διαφορετική βόλτα-audio walk οι θεατές, εξοπλισμένοι με mp3 player και ακουστικά, θα έχουν την ευκαιρία να ακούσουν τις φωνές και τις αφηγήσεις αφανών ηρώων που καταφέρνουν να επιβιώνουν χωρίς καν να έχουν τα απολύτως απαραίτητα. Τι μπορεί να συμβεί όταν οι άστεγοι λύσουν τη σιωπή τους; Τι μπορείς να μάθεις από τη δική τους ζωή για τη δική σου και τι θα ήθελες να τους ρωτήσεις αν σου δινόταν αυτό το παράξενο προνόμιο;

Ο 33χρονος σκηνοθέτης υπέγραφε την έρευνα και ήταν μέλος της ομάδας που επιμελήθηκε τη δραματουργία στο πολύ ενδιαφέρον πρότζεκτ X-apartments της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών που πραγματοποιήθηκε πριν από έναν μήνα με τεράστια επιτυχία στις περιοχές του Μεταξουργείου και της Κυψέλης – Κάτω Πατησίων. Πιστός στις αστικές εξερευνήσεις του και στο documentary theater, αυτή τη φορά επέλεξε να μη μας βάλει σε σπίτια και σε ζωές αγνώστων αλλά να μας φέρει σε επαφή με εκείνους που δεν έχουν κάπου μόνιμα να μείνουν. Από το εντός στο εκτός, λοιπόν, και από τη μυσταγωγία της ιδιωτικότητας στην επικινδυνότητα της μεγάλης ζούγκλας που λέγεται Αθήνα.

Σημείο συνάντησης των «θεατών» είναι η πλατεία Κλαυθμώνος. Επί επτά ημέρες 28 θεατές την ημέρα, που σημαίνει 7 θεατές τη φορά, θα προμηθεύονται με ακουστικά και mp3 player και θα ξεκινούν ένα ωριαίο ταξίδι αναζήτησης του δικού τους αστέγου. Ανά μία ώρα κάθε απόγευμα, από τις 17.00 ως τις 20.00, οι Αθηναίοι θα συναντούν σε ένα συγκεκριμένο σημείο έναν άνθρωπο που θα μοιράζεται μαζί τους από παιδικές αναμνήσεις ως συμβουλές επιβίωσης.

«Τα σημεία όπου ο κάθε θεατής θα συναντήσει έναν άστεγο δεν έχουν καμία σχέση με τα στερεότυπα που όλοι έχουμε για τον τρόπο ζωής τους αλλά συνδέονται με τον πρότερο βίο τους, προτού αναγκαστούν να βγουν στον δρόμο. Είναι καλό να σημειωθεί ότι άστεγος δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που ζει στον δρόμο αλλά και εκείνος που ζει σε κάποιον ξενώνα ή που φιλοξενείται για μικρά διαστήματα από συγγενείς ή φίλους ή που απειλείται ανά πάσα στιγμή με έξωση επειδή χρωστά πολλά ενοίκια και δεν έχει να τα πληρώσει ή που βρίσκεται σε ένα σπίτι χωρίς νερό και ρεύμα. Στην Αθήνα των 17.000 καταγεγραμμένων αστέγων, όπως έχει υπολογιστεί, δεν ζουν όλοι στον δρόμο, σίγουρα όμως δεν ζουν κάτω από ειδυλλιακές συνθήκες» τονίζει ο Πρόδρομος Τσινικόρης.

Αδραξε τη μέρα

Οι ιστορίες που έχει ακούσει είναι πολλές. Κοινός παρονομαστής, μια παράξενη αίσθηση αυτάρκειας και αισιοδοξίας που αναρωτιέσαι από πού πηγάζει. «Κάθε φορά που τέλειωνε μια κουβέντα με έναν άστεγο άκουγα πάνω-κάτω το ίδιο πράγμα: «Να εκτιμάς αυτό που έχεις». Εφευγα με αυτή τη σκέψη από κάθε συνάντηση. Και όχι από κάποια ανόητη υπεροχή τού «ευτυχώς εγώ είμαι πολύ καλύτερα» αλλά από τη συνειδητοποίηση ότι υπάρχουν τόσοι άνθρωποι εκεί έξω που με τόσο λίγα έχουν κάνει το περίφημο «άδραξε τη μέρα» τρόπο ζωής».

Ακούγεται οξύμωρο, αλλά οι άστεγοι είναι πολύ συνδεδεμένοι με τα προσωπικά τους αντικείμενα. Η Μαρία έχει πάντα μαζί της έναν μικρό πιγκουίνο, ένα κουκλάκι που της το χάρισε ένα πολύ αγαπημένο της πρόσωπο. Ο Γιάννης έχει 3.500 βινύλια σε ένα νησί, αυτός είναι ο θησαυρός του και σ’ αυτόν ονειρεύεται να επιστρέψει μια μέρα. Ο Μιχάλης αποφάσισε να πάρει μέρος σε όλο αυτό γιατί ήθελε να πει στον κόσμο «πόσο εύκολο είναι να συμβεί στον οποιονδήποτε αυτό το πράγμα» –κόντρα στα απαξιωτικά στερεότυπα που επιμένουν ότι οι άστεγοι είναι είτε κλοσάρ από επιλογή είτε τοξικομανείς στο τελευταίο στάδιο. Ο Λάμπρος λέει ότι όταν ζεις έξω από τους τέσσερις τοίχους «το πρώτο μέλημά σου είναι η ασφάλεια. Ακούς βήματα και πετάγεσαι». Ξαφνικά η πόλη είναι ένα άγριο δάσος και εσύ τριγυρνάς μέσα σ’ αυτήν σαν άγριο ζώο, με τις αισθήσεις οξυμμένες, έτοιμο να αντιμετωπίσει τον οποιονδήποτε εχθρό. Και όπως συμπληρώνει ο σκηνοθέτης: «Αυτή είναι μια διαρκής κατάσταση για τους αστέγους. Αν σκεφθείς ότι και στο σπίτι σου όταν είσαι και χτυπήσει ξαφνικά το κουδούνι αιφνιδιάζεσαι, νιώθεις ότι κάποιος προσπαθεί να εισβάλει, όλα αυτά όταν δεν έχεις δικό σου σπίτι πολλαπλασιάζονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα και αγωνία. Αυτή η περιήγηση λοιπόν στις ζωές των αστέγων αποτελεί έναν οδηγό επιβίωσης που προσφέρουν οι λιγότερο προνομιούχοι στους συμπολίτες τους».