Χορεύοντας στο εργοτάξιο

Ο φωτογράφος Βασίλης Μακρής

Από τα άτακτα οικοδομικά υλικά στην ολοκαίνουργια σκηνή της Λυρικής, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2016. Τη γοητευτική αυτή πορεία αποτυπώνει η «Ενσάρκωση», η έκθεση φωτογραφίας του Βασίλη Μακρή που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του τετραημέρου εκδηλώσεων (21-24 Ιουνίου) με τις οποίες το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος ανοίγει για πρώτη φορά επιτρέποντας σε χιλιάδες επισκέπτες να ζήσουν μια… εμπειρία από το μέλλον!

Ο φακός του φωτογράφου αποτυπώνει τη γέννηση και τη διαδρομή του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) από το 2013 ως σήμερα με πρωταγωνιστές τους πρώτους χορευτές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Μαρία Κουσουνή και Βαγγέλη Μπίκο. Χορευτικές φιγούρες στο χώμα, στο ξύλο και στο τσιμέντο δίνουν ψυχή στο εργοτάξιο και ταυτόχρονα αποκαλύπτουν ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον έργο σε εξέλιξη. Πώς γεννήθηκε όμως η ιδέα; Κατά πόσο ήταν εύκολη η υλοποίησή της; Αποκάλυψε, άραγε, εκπλήξεις; Πότε και πώς θα κορυφωθεί;

«Γνώριζα τη Μαρία από παλιά και για εμένα αποτελούσε την ενσάρκωση της απόλυτης μπαλαρίνας» λέει ο Βασίλης Μακρής πιάνοντας το νήμα από την αρχή. «Είχαμε χαθεί κάποιο διάστημα την εποχή που εργαζόταν στο εξωτερικό. Κάποια στιγμή επέστρεψε στην Ελλάδα, συνεργάστηκε με τη Λυρική Σκηνή, ξαναβρέθηκα κι εγώ στα θέατρα ύστερα από έναν επαγγελματικό κύκλο σε άλλα πράγματα κι έτσι ξανασυναντηθήκαμε. Αναζητούσα, λοιπόν, μια αφορμή να τη φωτογραφίσω εκτός σκηνής και να φτιάξω μια φωτο-ιστορία κάπως ανατρεπτική. Δεν ήθελα τα κλισέ του τύπου «η μπαλαρίνα στο μετρό, στο κέντρο της πόλης» και διάφορα τέτοια ανάλογα…».

Εκείνη την εποχή, αφηγείται στη συνέχεια ο Βασίλης Μακρής, ξεκινούσαν τα έργα στο Φάληρο, η διαδικασία βρισκόταν ακόμη στα θεμέλια. «Περνούσα καμιά φορά από εκεί, έβλεπα τι συμβαίνει και το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό. Υπήρχαν 20-30 γερανοί, είχαν πλέον τελειώσει τα χωματουργικά, βρίσκονταν βαθιά μέσα στη γη για τη σκηνή και έριχναν τα πρώτα μπετά. Είχα τοποθετήσει την εικόνα κάπου μέσα στο μυαλό μου και ταυτόχρονα υπήρχε και η σκέψη της φωτογράφισης με τη Μαρία. Κάποια στιγμή, ιδιαίτερα φορτισμένη συναισθηματικά για εμένα, μου ήρθε η ιδέα να τη φωτογραφίσω στο εργοτάξιο. Της το πρότεινα, δέχτηκε και στη συνέχεια ήρθα σε επαφή με τη Λυρική και το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Πήρα άδεια, κατέβηκα στο εργοτάξιο, το είδα…Υπήρχε, φυσικά, στην αρχή δισταγμός: οι άνθρωποι σκέφτονταν ότι είναι δύσκολο να γίνει, ότι ίσως είναι επικίνδυνο λόγω των εργασιών κ.λπ. Κάποια μέρα κατεβήκαμε να κάνουμε ένα δοκιμαστικό το οποίο εξελίχθηκε σε κανονική φωτογράφιση».

Ο Βασίλης Μακρής αναγνωρίζει τη δυσκολία του εγχειρήματος με δεδομένο ότι η φωτογράφιση δεν αφορά στημένες πόζες αλλά πρόκειται για μια χορογραφία (του Βαγγέλη Μπίκου) η οποία εξελίσσεται κανονικά και κατά διαστήματα γίνονται διάφορα «κλικ», όπως λέει ο ίδιος. Τον προσεχή Οκτώβριο, μάλιστα, σχεδιάζει να παρουσιάσει και ένα βίντεο όπου αποτυπώνεται όλη η διαδικασία σε συνθήκες εργοταξίου. «Ολο αυτό έγινε με μεγάλη προσοχή και με πολλούς ανθρώπους γύρω μας να μας προσέχουν, να ανησυχούν και να μας αγαπούν. Το αγκάλιασαν, βέβαια, γιατί από την αρχή κατάλαβαν το σκεπτικό. Και όταν είδαν την Μαρία να χορεύει στα θεμέλια και στα τσιμέντα το αποτέλεσμα ήταν απόκοσμο. Τα χάσαμε όλοι και εγώ μαζί».

Στη συνέχεια μιλά για το concept της «Ενσάρκωσης» που συμπυκνώνεται στη φράση «Η ψυχή μπαίνει στο σώμα». Γυρίζει πίσω στον χρόνο, στον Σεπτέμβριο του 2013, όταν δηλαδή το φιλόδοξο έργο άρχισε να έχει εικόνα: τη στιγμή, δηλαδή, που άρχισε να φαίνεται το «σώμα» του. Τότε ακριβώς έγινε η «Ενσάρκωση». Η «ψυχή», εν προκειμένω η Μαρία Κουσουνή, μπήκε στο «σώμα» του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. «Χόρεψε στο εργοτάξιο πατώντας επάνω στο χώμα, στο ξύλο και στο τσιμέντο. Με την ίδια χάρη, ομορφιά και ευγένεια όπως θα το έκανε και στη σκηνή. Με τις πιο απαλές κινήσεις, έκανε μια απέραντη σκηνή όλο το εργοτάξιο αφήνοντας την αύρα της παντού». Στο β’ μέρος του πρότζεκτ η ίδια, ζευγάρι πλέον με τον Βαγγέλη Μπίκο, μετουσιώνουν τον χορό, τη μουσική και το τραγούδι, στοιχεία και τα τρία της όπερας.

Στην έκθεση παρουσιάζονται 16 συνολικά φωτογραφίες οι οποίες περιγράφουν το παραπάνω σκεπτικό. «Η ένταση αυτών των φωτογραφιών, είτε ως ιστορία είτε αυτόνομα η καθεμιά ξεχωριστά, κρύβεται στο γεγονός ότι πραγματικοί χορευτές χορεύουν μια πραγματική χορογραφία σε ένα εξίσου πραγματικό εργοτάξιο. Δεν υπάρχει καμία επεξεργασία, δεν υπάρχει τίποτε που να έχει γίνει μετά. Εγινε αυτό που δεν είχε ξαναγίνει: να χορέψουν στο εργοτάξιο και να φωτογραφηθούν».

Με δεδομένες τις συνθήκες υπήρξε άραγε κάποια στιγμή δισταγμού ή φόβου για τον ίδιο; Ο Βασίλης Μακρής απαντά πως αυτό το οποίο φοβήθηκε ήταν μήπως συμβεί κάποιος τραυματισμός στους χορευτές. «Κάτι τέτοιο στους ανθρώπους αυτούς θα ήταν καταστροφή. «Ετρεχαν» έργα στη Λυρική, είχαν δουλειά, μετά ήταν και το άλλο: οι καιρικές συνθήκες. Ιδρωναν, φυσούσε αέρας… Η Μαρία, θυμάμαι, την πρώτη φορά κρύωνε πάρα πολύ. Δεν ήταν εύκολο όλο αυτό».

Πέραν όλων των άλλων, ο φωτογράφος ομολογεί πως μέσω αυτής της διαδικασίας είχε την ευκαιρία να θαυμάσει και τις αντοχές των κλασικών χορευτών γενικότερα. «Μοιάζουν μη μου άπτου αλλά στην πραγματικότητα είναι απίστευτα σκληραγωγημένοι. Αντέχουν στον πόνο, στις κακουχίες, καταπονούν τον εαυτό τους απίστευτα. Εχουν πειθαρχία, μπορούν να καταλάβουν μια εικόνα και να συνεργαστούν σε κάτι σαν αυτό». Λέει πως ανέκαθεν τον ενδιέφερε να φωτογραφίζει ανθρώπους οι οποίοι είχαν τη διάθεση «να ματώσουν». Δίνει ένα χαρακτηριστικό στίγμα: «Στη δεύτερη φωτογράφιση, έπειτα από τέσσερις ώρες ασταμάτητης δουλειάς που πέρασαν χωρίς και εγώ ο ίδιος να το καταλάβω, τα παιδιά μού επισήμαναν ότι δεν υπάρχει έργο που διαρκεί τόσες ώρες. Κι όμως, είχαν παρασυρθεί κι αυτοί και δεν σταματούσαν. Αυτό με ένα μοντέλο, για παράδειγμα, δεν μπορείς ούτε να το διανοηθείς. Σε 10 λεπτά έχει κουραστεί. Εκτός αν μιλάμε για εξαιρέσεις».

Θεωρεί, άραγε, πως αυτή η δουλειά σηματοδοτεί κάτι διαφορετικό για τον ίδιο σε σχέση με ό,τι έχει κάνει στο παρελθόν; «Μιλώντας γενικότερα η δουλειά μου έχει σχέση με την εφαρμοσμένη φωτογραφία: με τη φωτογραφία, δηλαδή, η οποία έχει χρήση και εφαρμογή. Δεν είναι απλώς καλλιτεχνικές, απροσδιόριστες, αντιθέτως εξυπηρετούν κάποιον σκοπό πρακτικό. Για αυτό και όλες οι δουλειές μου γίνονται κατόπιν αναθέσεως, πάντα υπάρχει κάποιος λόγος. Δεν ξυπνώ ένα πρωί με την απόφαση να φωτογραφίσω π.χ. τους αμπελώνες της ορεινής Κορινθίας ώστε μετά να δω τι μπορώ να κάνω με το υλικό αυτό. Τη συγκεκριμένη δουλειά δεν μου την ανέθεσε κανείς. Μόνος μου τη σκέφτηκα, την πρότεινα και χαίρομαι που γίνεται πραγματικότητα. Δουλεύω 30 χρόνια και αυτή τη στιγμή θεωρώ πως δεν θα είχε νόημα να κάνω μια έκθεση σε ένα μπαρ με πορτρέτα ηθοποιών ή κάτι τέτοιου τύπου. Προσπαθώ να έχει νόημα αυτό που κάνω κάθε φορά, να μην είναι απλώς για να περάσουμε καλά».

Κάνοντας τη «Νύχτα Μέρα στο Πάρκο»
Μουσική, φωτογραφία, αρχιτεκτονική, περιβάλλον, αθλητισμός, δημιουργικά εργαστήρια, ολονύκτιες προβολές, εκθέσεις είναι μερικοί μόνο από τους τομείς τους οποίους θα καλύψουν οι περίπου 50 εκδηλώσεις για όλη την οικογένεια οι οποίες θα πραγματοποιηθούν στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος στο διάστημα 21 ως 24 Ιουνίου.

Για πρώτη φορά το υπό κατασκευή ΚΠΙΣΝ ετοιμάζεται να υποδεχθεί χιλιάδες κόσμου στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος, που αποτελεί και το πρώτο κομμάτι του έργου και η διαμόρφωση του οποίου έχει σε μεγάλο βαθμό ολοκληρωθεί. Κάθε ημέρα οι εκδηλώσεις θα αρχίζουν νωρίς το απόγευμα και θα διαρκούν ως το ξημέρωμα της επομένης κάνοντας με αυτόν τον τρόπο τη…«Νύχτα Μέρα στο Πάρκο» Σταύρος Νιάρχος.

Ανάμεσα στις εκδηλώσεις (περισσότερες πληροφορίες για τις οποίες μπορεί κανείς να αναζητήσει στο www.snfcc.org/countdown) ενδεικτικά αναφέρονται η συναυλία του Διονύση Σαββόπουλου (21/6 στο Ξέφωτο, στις 21.00), το τζαζ αφιέρωμα στον Μάνο Χατζιδάκι με το Κουιντέτο του Δημήτρη Καλαντζή (22/6 στο Ξέφωτο, στις 20.30), οι ξεναγήσεις στο Πάρκο κ.τ.λ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η θεματολογία των εκδηλώσεων στο ΚΠΙΣΝ συνδέεται στενά με το θεματικό πλαίσιο του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Κοινωφελή Δράση το οποίο πραγματοποιεί το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος στην Αθήνα στις 25 και 26 Ιουνίου. Με κεντρικό θέμα «Φιλανθρωπία και Βιωσιμότητα» το εφετινό συνέδριο αποσκοπεί στη διερεύνηση του ρόλου της κοινωφελούς δράσης στην επίτευξη μιας βιώσιμης κοινωνίας αλλά και στον τρόπο με τον οποίο οι βιώσιμες πρακτικές στον τομέα της Υγείας, της Παιδείας και του Πολιτισμού μπορούν να συνεισφέρουν εν γένει στην κοινωφελή δράση και στην κοινωνική ευημερία. Η θεματολογία του συνεδρίου είναι άμεσα συνδεδεμένη και με την εξέλιξη της κατασκευής του ΚΠΙΣΝ καθώς η περιβαλλοντική βιωσιμότητα είναι μία από τις βασικές αξίες του έργου.