17ο φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Ελλάδα η χώρα του ντοκιμαντέρ!

Στο ντοκιμαντέρ «Agora-Από τη Δημοκρατία στις Αγορές» (που ήδη προβλήθηκε στις αίθουσες) ο Γιώργος Αυγερόπουλος κάνει μια καταγραφή του χρονικού της ελληνικής κρίσης και του δραματικού αντίκτυπού της. Το «We Are Fucked Sunshine!» της Δέσποινας Γραμματικοπούλου συνθέτει το πορτρέτο μιας χαμένης γενιάς στη σύγχρονη Ελλάδα, το «Non Omnis Moriar» (που επίσης παίχτηκε στις αίθουσες) της Θεοδοσίας Γραμματικού αφουγκράζεται τις συνέπειες της απεργίας της Ελληνικής Χαλυβουργίας και το «Emery Tales» των Σουζάνε Mπάουζινγκερ και Στέλιου Ευσταθόπουλου καταγράφει την αγωνία των εργατών στα λατομεία της Νάξου που παλεύουν για επιβίωση.

Στο «Ψάρι στο βουνό –Πέραμα» η Στρατούλα Θεοδωράτου εξετάζει την κατάρρευση της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας στο Πέραμα και στο «Εγώ και οι άλλοι» η Θέλγια Πετράκη καταγράφει την καθημερινότητα του Ζάννειου Ιδρύματος Παιδικής Προστασίας και Αγωγής, το οποίο έπειτα από 130 χρόνια προσφοράς, παύει να λειτουργεί το 2013. Γιατί; Μα λόγω κρίσης φυσιοκά. Παράλληλα, το φιλμ «Oppression» των Μυρτώς Συμεωνίδου και Νίκου Πανιεράκη σκιαγραφεί το τοπίο της σύγχρονης δημοσιογραφίας, τομέα τον οποίο έπληξε σφοδρά η οικονομική ύφεση και το «Burning from the Inside» της Μάρσιας Τζιβάρα εξετάζει την σχέση Βερολίνου – Αθήνας με άξονα την κρίσιμη ελληνική πραγματικότητα.

Με τα προβλήματα των μεταναστών και των ρομά καταπιάνονται αντιστοίχως ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης στο «Μίλαντ, Ο πλανήτης μου» και η Μαρίζα Δανέζη στο «Sam Roma –Είμαστε Τσιγγάνοι», ενώ οι παραδόσεις και πρακτικές που μεταβάλλονται ή χάνονται απασχόλησαν τον Βασίλη Λουλέ στο «Πέρασα κι εγώ από κει κι είχα παπούτσια από χαρτί», τον Στρατή Βογιατζή στο «Παπόριας», την Λώρα Μαραγκουδάκη στο «Μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια» και την Λένα Αθανασοπούλου στο «Χαίρε και πιεί ευ». Υπάρχει και το «WHAT POLITICA –μια απολιτίκ ποδοσφαιρική ιστορία» του Τάσου Αλευρά που αναρωτιέται αν «η πολιτική μπορεί να παραμείνει έξω από τα γήπεδα;».

Το παρελθόν είναι συνήθως το χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο το ντοκιμαντέρ ευδοκιμεί_ τουλάχιστον θεματικά: ένα ποιητικό οδοιπορικό στο χθες και το σήμερα της Αρκαδίας πραγματοποιεί ο Φίλιππος Κουτσαφτής στο «Αρκαδία χαίρε», οι θηριωδίες των ναζί στη νότια Κρήτη είναι το θέμα στο «Πυρπόληση γυναικών στην Καλή Συκιά-«Ολοκαύτωμα» από Γερμανούς Ναζί κατά τη διάρκεια της κατοχής» του Τάσου Μπιρσίμ, το ντοκιμαντέρ «Χαλκηδόνα» του Γρηγόρη Οικονομίδη καταγράφει την ιστορική εξέλιξη της ομώνυμης συνοικίας της Κωνσταντινούπολης ενώ τα «Γεγονότα στη Φώκαια 1914» των Ανιές Σκλάβου και Στέλιου Τατάκη εξιστορούν το χρονικό της βίαιης μετατόπισης του ελληνικού πληθυσμού από τις Ιωνικές αποικίες της Μικράς Ασίας.

Η γερμανική κατοχή πρωταγωνιστεί τόσο στην «Παράδοξη πατρίδα» του Νίκου Ασλανίδη, όσο και στα «Αμαρτωλά κρανία;» του Μανώλη Δημελλά διερευνούν τη μυστηριώδη ομερτά που καλύπτει την εκτέλεση τριών νεαρών αγοριών από την Κάρπαθο, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις «Πολυαγαπημένες μέρες» του Κωνσταντίνου Πατσαλίδη οι κάτοικοι ενός μικρού κυπριακού χωριού θυμούνται νοσταλγικά τα γυρίσματα μιας χολιγουντιανής ταινίας που έγιναν στον τόπο τους στα χρόνια της δεκαετίας του 1970, ενώ «Το πέρασμα του κομήτη Ρεμπώ από την Κύπρο» του Κώστα Νταντινάκη αναφέρεται στην πολυτάραχη ζωή του γάλλου λογοτέχνη, δίνοντας έμφαση στη σχέση του με την Κύπρο.

Κύπρος και στο «A Haircut Story», μια έρευνα της Δανάης Στυλιανού πάνω στο κούρεμα καταθέσεων που εφαρμόστηκε στην Κύπρο πριν από δύο χρόνια.

Η «Απόδραση από την Αμοργό» του Στέλιου Κούλογλου που εξετάζει τη διεθνή συνομωσία που οργανώθηκε το 1969 με στόχο την απόδραση του εξόριστου πρώην υπουργού Γεώργιου Μυλωνά από την Αμοργό και όσο για τον «Φασισμό Α.Ε.» του Άρη Χατζηστεφάνου, ο τίτλος νομίζω ότι τα λέει όλα.

Πολλές ελληνικές ταινίες τεκμηρίωσης αναδεικνύουν τις πολλαπλές όψεις της ανθρώπινης φύσης: το «Όταν αρχίζει το τραγούδι» του Γιάννη Πόθου μας καλεί να μοιραστούμε το ιδιαίτερο τραγούδι μιας νεαρής τυφλής κοπέλας με αυτισμό, στην «Ολυμπία» ο Σταύρος Ψυλλάκης παρακολουθεί μια έγκυο καρκινοπαθή, στην «Μάνα» η Βάλερυ Κοντάκος αναδεικνύει την εδώ και μισό αιώνα άνιση μάχη των γυναικών του Λυρείου Παιδικού Χωριού που χωρίς καμία βοήθεια από Κράτος και Εκκλησία περιθάλπουν παραμελημένα και κακοποιημένα παιδιά, οι εξομολογήσεις ατόμων που έχουν βιώσει ψυχικές ασθένειες βρίσκονται στον πυρήνα του «Ψ» της Καλλιόπης Λεγάκη και οι συνέπειες της κατάρρευσης του δημόσιου συστήματος υγείας στο «ΕΣΥ να με θυμάσαι» του Κωστή Κεκελιάδη.

Ενας καθημερινός, ανθρώπινος διάλογος εκτυλίσσεται στο ντοκιμαντέρ «Μάλλον…» της Άννας Κεσίσογλου και η ιστορία της κρυφής γλώσσας των ομοφυλόφιλων της Ελλάδας από τη δεκαετία του ’40 ως τη δεκαετία του ’80 αναδεικνύεται από το «Καλιαρντά» της Πάολας Ρεβενιώτη. Ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης αποτυπώνει την καθημερινότητα ενός 25χρονου Βαρκελονέζου πορνοστάρ στο «La vida pura», η «Έλντα, μια γέννα» του Χρίστου Ξενιτόπουλου είναι η ιστορία μιας μαίας που προτείνει εναλλακτικό τρόπο τοκετού στο σπίτι και η «Νανά» της Λάρα Κρίστεν είναι μια εβδομηντάχρονη τρανσέξουαλ της Θεσσαλονίκης που αφηγείται στιγμές από τη ζωή της.

Ποικίλες μορφές τέχνης αναδεικνύονται σε πολλά από τα ντοκιμαντέρ της εφετινής διοργάνωσης. Στο «Εδώ δεν υπάρχει άσυλο» του Μιχάλη Καφαντάρη η ανεξάρτητη μουσική σκηνή της Αθήνας της δεκαετίας του ’80 αναβιώνει συνδεδεμένη με τις έντονες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες της εποχής. Το «Με αναμνήσεις και τραγούδια» της Στέλας Παπαστεφάνου παρουσιάζει τη χορωδία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, ενώ το γκράφιτι, η τέχνη του δρόμου και του αστικού τοπίου ως μορφή έκφρασης και αντίδρασης, κυριαρχεί στο ντοκιμαντέρ «Ζωντανοί μες το τσιμέντο» του Γιώργου Γκουνέζου.

Το «Fragile» της Μαρίας Λεωνίδα ξετυλίγει το τελετουργικό ταξίδι ενός αγάλματος και γυναίκες που χορεύουν (το ανδροκρατούμενο) χιπ χοπ στη σύγχρονη Αθήνα, πρωταγωνιστούν στο ντοκιμαντέρ «Τα θηλυκά είναι εδώ» της Ναταλίας Κουτσούγερα. Το «Dancing to Connect –Χορεύω άρα επικοινωνώ» των Μαρίας Δαμκαλίδη, Λεωνίδα Κωνστανταράκου και Σταύρου Πετρόπουλου (Alaska), εστιάζει στο ομότιτλο επιτυχημένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα χορού για εφήβους της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση και στο «Χούφταλο» του Χρίστου Καλλίτση ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος περιγράφει μια αθέατη πλευρά της ενδοοικογενειακής βίας. Στο «On. Off.» της Ομάδας Ντοκιμαντέρ Animart 2014 ο ποιητής και στιχουργός Μιχάλης Γκανάς συνομιλεί με έξι κατοίκους του Μονοδενδρίου.

Από τα ορεινά τοπία των Ανωγείων μέχρι τις ερήμους της Αυστραλίας, εκτυλίσσεται η ιστορία της πολυτάλαντης οικογένειας Ξυλούρη στο ντοκιμαντέρ «Μια οικογενειακή υπόθεση» της Αγγελικής Αριστομενοπούλου που κι αυτό προβλήθηκε στις αίθουσες ενώ στο «David Kennedy, Σμιλεύοντας τη ζωή» ο Άγγελος Κοβότσος αποκαλύπτει το ταλέντο και τις εμμονές του γλύπτη Ντέιβιντ Κένεντι. Ο ομότεχνός του Γκέλας Κεσσίδης, γεωργιανός καλλιτέχνης ελληνικής καταγωγής, πρωταγωνιστεί στο ντοκιμαντέρ «Γκέλας» του Σπύρου Αμοιρόπουλου και στο «Samios» της Μαρίας Γιαννούλη θέμα είναι ο ζωγράφος Παύλος Σάμιος.

Το ντοκιμαντέρ «Ο Εθνικός Κωστής Παλαμάς-Το υπέρτατο λουλούδι του λόγου» του Σταμάτη Τσαρουχά αναζητεί άγνωστες πτυχές του εθνικού μας ποιητή, το «Σ’ αγαπώ. Ελογοκρίθη!» του Φώτη Συμεωνίδη εξετάζει την περίπτωση του ποιητή της Θεσσαλονίκης Τόλη Νικηφόρου, στο «Lowland» του Μένιου Καραγιάννη ο συνθέτης Απόστολος Δημητρακόπουλος μυεί το κοινό στον ιδιαίτερο σύμπαν του ενώ στη «Διώνη» του Θάνου Ψυχογυιού το γυναικείο πολυφωνικό φωνητικό σχήμα Διώνη αποκαλύπτει στο θεατή πόσο δημιουργικά συνδυάζεται το παραδοσιακό με το σύγχρονο τραγούδι.

Ενδιαφέρον επίσης προκαλεί το γεγονός ότι τρία ελληνικά ντοκιμαντέρ λαμβάνουν χώρα στην Αφρική (« Ο Θεός δεν μοιράζει καραμέλες» του Βαγγέλη Καλαμπάκα, «A Place for Everyone» των Άγγελου Ράλλη και Χανς Ούλριχ Γκεσλ, «Excision» της Βικτώριας Βελλοπούλου), ένα στο Τατζικιστάν («The New Plastic Road» των Άγγελου Τσαούση και Μυρτώς Παπαδοπούλου) και ένα στο Θιβέτ («Προσκύνημα» των Μαριάννας Αστρακά και Γιώργου Φωτιάδη).

Στο «Un Condor» του Γιάννη Κολόζη, ο αυτοεξόριστος -λόγω Πινοτσέτ- χιλιανός Σέρχιο Κοντρέρας επισκέπτεται την πατρίδα του έπειτα από 38 χρόνια και Στο «Dan Georgakas –Επαναστάτης της Διασποράς» του Κώστα Βάκκα, ο ελληνικής καταγωγής Αμερικανός ποιητής, συγγραφέας, κινηματογραφικός κριτικός και ακτιβιστής της Αριστεράς Νταν Γεωργακάς, αυτοβιογραφείται μπροστά στην κάμερα

Τα οικοσυστήματα της Ελλάδας είναι το φόντο στη «Φωλιά του χρόνου» του Αλέξανδρου Παπαηλιού και σε ένα μικρό νησί στο οποίο ένας άνθρωπος έζησε μόνος για 40 χρόνια στο «Little Island» του Άγγελου Ψωμόπουλου. Στην «Αρχαιολόγο» του Κίμωνα Τσακίρη, μια δραστήρια αρχαιολόγος της Δυτικής Μακεδονίας δίνει την τελευταία μάχη της καριέρας της με σκοπό να σώσει ένα μεγάλο αρχαιολογικό χώρο, ενώ στο «Παύλος-Ένας ασυνήθιστος βασιλιάς» του Νίκου Πολίτη, σκιαγραφείται το πορτρέτο του βασιλιά Παύλου, με άγνωστα στιγμιότυπα της πορείας του.