Σημάδια από σφαίρες, μάρμαρα που κάποτε ξηλώθηκαν βίαια, έρημα δημόσια κτίρια. Μικρά και μεγαλύτερα εγκλήματα που συντελούνται καθημερινά γύρω μας, τεκμήρια μιας εποχής που χαρακτηρίζεται από «ύφεση». Να τι θα έβλεπε ο μελλοντικός ερευνητής αν είχε πρόσβαση στο «ζωντανό, ανοιχτό αρχείο που αποτυπώνει το κοινωνικό τοπίο της εποχής και του τόπου» όπως το στοιχειοθετεί η κολεκτίβα Depression Era. Περισσότερες από 250 φωτογραφίες, βίντεο και κείμενα, δείγμα της δουλειάς όσων απαρτίζουν αυτή την ομάδα καλλιτεχνών, δημοσιογράφων, συγγραφέων, αρχιτεκτόνων που αποτυπώνουν με «καθαρή ματιά» τον πολύπλευρο μετασχηματισμό της Ελλάδας, θα εκτεθούν στο Μουσείο Μπενάκη. Περισσότερο ως ραγισμένοι καθρέφτες της κοινωνίας που απεικονίζουν, μιας και είναι η πρώτη φορά που θα εκτεθούν σε ελληνικό έδαφος.
Οι φωτογραφίες των καλλιτεχνών της Depression Εra είναι εικόνες σιωπηλές, καθόλου εντυπωσιοθηρικές, που αποτυπώνουν την υποδόρια θλίψη και τη βουβή παρακμή της χώρας. Γιατί η Depression που αφορά την «ύφεση» δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστη την κατάσταση του νου που αφορά την Depression ως κατάθλιψη. Παραπέμπει επίσης στην «Great Depression», τη μεγάλη οικονομική ύφεση του ’29 στην Αμερική, στη διάρκεια της οποίας «νέοι φωτογράφοι, όπως η Δωροθέα Λανγκ ή ο Γουόκερ Εβανς παρήγαγαν σημαντικό έργο σχετικό με τη δυσμενή οικονομική, πολιτική και κοινωνική συγκυρία και έγιναν ταυτόσημοι με την αποτύπωση του κλίματος της εποχής» εξηγεί ο φωτογράφος Παύλος Φυσάκης.
Η κρίση μάς φέρνει πιο κοντά
Η ιδέα για τη δημιουργία της Depression Era ήταν δική του. «Δούλευα μια προσωπική μου δουλειά που είχε σχέση με αυτό που περνάμε, τη Νέα Ελβετία, οπότε ήταν σαν να δημιουργούσα ένα προσωπικό depression era. Μιλώντας με φωτογράφους είδα ότι είχαν αντίστοιχες ανησυχίες και αισθάνθηκα για πρώτη φορά την ανάγκη να δουλέψω συλλογικά με άλλους ανθρώπους, να αφηγηθούμε όλοι από μια ιστορία και όλες τους να γίνουν μέρος ενός μεγαλύτερου πρότζεκτ. Η κρίση μάς έφερε πιο κοντά, όλους εμάς που μας ενδιέφεραν πρωτίστως η επικοινωνία και ο διάλογος αναφορικά με ό,τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή σε πολιτικό, κοινωνικό και αισθητικό επίπεδο» εξηγεί.
Πολύ σύντομα τον ακολούθησε στην υλοποίηση της επιθυμίας του η Πάσκουα Βοργιά, λίγο πιο μετά οι φωτογράφοι Δημήτρης Μιχαλάκης, Γιώργος Μουτάφης, Κώστας Καψιάνης και ο αρχιτέκτονας Πέτρος Μπαμπασίκας ο οποίος αμέσως αποτέλεσε μέρος του «σκληρού», τρόπον τινά, πυρήνα της ομάδας. Και εγένετο η κολεκτίβα Depression Era μαζί με την ΜΚΟ «KOLEKTIV8» που την πλαισιώνει από τη χρονιά ίδρυσής τους, το 2011. Εννοείται, ότι η ομαδικότητα προηγείται της ατομικότητας, αν και αναπόφευκτα ορισμένα μέλη έχουν μεγαλύτερες ευθύνες προκειμένου να ανταποκριθούν στις οργανωτικές υποχρεώσεις. Για παράδειγμα, η επιμελητική ομάδα της έκθεσης στο Μπενάκη είναι εξαμελής και απαρτίζεται από τους Μπαμπασίκα, Φυσάκη, Βοργιά, καθώς και από τον Δημήτρη Τσουμπλέκα και τον Γιώργο Πρίνο.
Σήμερα η κολεκτίβα αριθμεί 36 μέλη και ο οργανικός χαρακτήρας της επιτρέπει τον διαρκή ανασχηματισμό της. Δημιουργοί με πολύ διαφορετική οπτική ματιά αλλά με συνδετικό ιστό στις δουλειές τους την κοινή, αν και πολύ ευρεία θεματική τους: την καταγραφή της πραγματικότητας με τον τρόπο που την αντιλαμβάνεται ο καθένας από αυτούς. «Πολλοί από εμάς δεν μπορούμε εκ των πραγμάτων να κάνουμε κάτι άλλο αυτή τη στιγμή παρά να ασχοληθούμε με την «κρίση», να τοποθετηθούμε απέναντί της ο καθένας μας με τον τρόπο του» λέει η Πάσκουα Βοργιά. «Δεν είμαστε ακτιβιστές με την έννοια ότι θα κάνουμε μια επανάσταση, αν και εκτιμούμε τον πολιτικό ακτιβισμό. Η τέχνη όμως έχει πάντα πιο διακριτικό ρόλο, μιλάει με χαμηλότερους τόνους και είναι ούτως ή άλλως ο δρόμος που γνωρίζουμε καλύτερα. Προσπαθούμε μέσα από αυτή τη δουλειά να καταλάβουμε τι μας έχει συμβεί. Οπως είπε ο Νίκος Ξυδάκης που είναι μέλος της ομάδας: «φωτογραφίζουμε το σπασμένο μας πόδι». Αν δεν υπάρχει η διαύγεια να δούμε καταρχήν αυτό που ζούμε σήμερα –μια τεράστια περίοδο ύφεσης σε πολλά επίπεδα -,
δεν θα μπορέσουμε να πάμε ποτέ παραπέρα. Ή όπως έχει πει ο θεωρητικός της σύγχρονης τέχνης Μπόρις Γκρόις: «η αισθητικοποίηση όχι μόνο, δεν αποκλείει την πολιτική δράση, αλλά δημιουργεί τον απόλυτο ορίζοντα για αποτελεσματική πολιτική δράση, εφόσον έχει μια επαναστατική προοπτική»».
δεν θα μπορέσουμε να πάμε ποτέ παραπέρα. Ή όπως έχει πει ο θεωρητικός της σύγχρονης τέχνης Μπόρις Γκρόις: «η αισθητικοποίηση όχι μόνο, δεν αποκλείει την πολιτική δράση, αλλά δημιουργεί τον απόλυτο ορίζοντα για αποτελεσματική πολιτική δράση, εφόσον έχει μια επαναστατική προοπτική»».
Ενας διάλογος ανοιχτός σε όλους
Προς το παρόν, η ομάδα προσπαθεί να διευρύνει τον διάλογο και να συμπεριλάβει σε αυτόν τον κόσμο που επιθυμεί να συμμετέχει. Με πολλούς και διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της έκθεσης στο Μπενάκη, στις 29 Νοεμβρίου, θα πραγματοποιηθεί portfolio review (όποιος δηλαδή επιθυμεί θα μπορεί να δείξει και να συζητήσει τη δουλειά του με μέλη της κολεκτίβας) ενώ στις 2 Δεκεμβρίου θα γίνει ανοιχτή συζήτηση με προσκεκλημένους από τον χώρο της τέχνης, της επιστήμης, της φιλοσοφίας, του ακτιβισμού, όπως για παράδειγμα τους Αντζελα Δημητρακάκη, Μιχαήλ Σάββα, Νίκο Ξυδάκη, Κατερίνα Μάτσα, με θέμα τον ρόλο της τέχνης στη διαμόρφωση του τοπίου που θα ακολουθήσει την κρίση. Παράλληλα, στο πλαίσιο της έκθεσης διοργανώνονται σεμινάρια με μέλη της ομάδας, όπως το «Socialand», των Δημήτρη Μιχαλάκη και Ζωής Χατζηγιαννάκη, τα οποία απευθύνονται δωρεάν σε όποιον θέλει «να συζητήσει για την κρίση και για αυτό που συμβαίνει μέσα από τη διαδικασία παραγωγής ενός έργου».
Τα μέλη της κολεκτίβας
Θεοφάνης Αβραάμ, Λουκάς Βασιλικός, Πάσκουα Βοργιά, Χρυσούλα Βούλγαρη, Ειρήνη Βουρλούμη, Μαρίνα Γιώτη, Γιώργος Γρυπαίος, Γιώργος Δρίβας, Γιάννης Θεοδωρόπουλος, Χάρης Κακουλίδης, Χρήστος Καπάτος, Κώστας Καψιάνης, Πάνος Κιάμος, Νικάνδρη Κουκουλιώτη, Πέτρος Κουμπλής, Πέτρος Μπαμπασίκας, Τάσος Λάγγης, Μαρία Λούκα, Μαρία Μαυροπούλου, Δημήτρης Μιχαλάκης, Γιώργος Μουτάφης, Νίκος Ξυδάκης, Γιώργος Πρίνος, Δημήτρης Ραπακούσης, Γιώργος Σαλαμέ, Σπύρος Στάβερης, Ολγα Στεφάτου, Αγγελική Σβορώνου, Βαγγέλης Τάτσης, Μαρίνος Τσαγκαράκης, Δημήτρης Τσουμπλέκας, Παύλος Φυσάκης, Γιώργος Χαρίσης, Γιάννης Χατζηασλάνης, Ζωή Χατζηγιαννάκη, Χριστίνα Ψαρρά.
«Οι συλλογικότητες έλειπαν πάντα, οπότε καλώς ήρθαν»
Η πλατφόρμα του Depression Era στηρίζεται στην εθελοντική βάση της. «Η κολεκτίβα λειτουργεί με πολύ μεγάλες θυσίες και κόπο, με υπερωρίες από πολλούς, και εμάς. Τουλάχιστον κατορθώσαμε να πάρουμε χρηματοδότηση από το Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» για την έκθεση στο Μπενάκη και για τα σεμινάρια και από τον πολιτιστικό οργανισμό ΝΕΟΝ για την κυκλοφορία του καταλόγου της έκθεσης» εξηγεί η Πάσκουα Βοργιά. Η Depression Era δίνει το παρόν και σε διοργανώσεις του εξωτερικού, όπως στο μουσείο Bozar στις Βρυξέλλες ως τον Αύγουστο που μας πέρασε, ενώ τον Νοέμβριο παράλληλα με το Μπενάκη θα συμμετέχει και στον Μήνα Φωτογραφίας του Παρισιού (Mois de la Photo, στην γκαλερί Central Dupon Images). Εξάλλου οι εικόνες της δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα αλλά και τις χώρες εκτός των συνόρων της, μιας και μπορούν να ιδωθούν ως «παράθυρα προς ένα αναπόφευκτο κοινό μέλλον της Ευρώπης». Αραγε θα έχει λόγο ύπαρξης η Depression Era όταν πάψει να υφίσταται το πρώτο συστατικό του ονόματός της; Ω, ναι. «Κρίση είχαμε πολλά χρόνια. Οι λόγοι για να αντιδράς και να είσαι μαζί με κόσμο πάντα θα υπάρχουν» λέει ο Παύλος Φυσάκης. «Οι συλλογικότητες έλειπαν πάντα, οπότε καλώς ήρθαν, και είμαι σίγουρος ότι θα μείνουν».
Η πλατφόρμα του Depression Era στηρίζεται στην εθελοντική βάση της. «Η κολεκτίβα λειτουργεί με πολύ μεγάλες θυσίες και κόπο, με υπερωρίες από πολλούς, και εμάς. Τουλάχιστον κατορθώσαμε να πάρουμε χρηματοδότηση από το Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» για την έκθεση στο Μπενάκη και για τα σεμινάρια και από τον πολιτιστικό οργανισμό ΝΕΟΝ για την κυκλοφορία του καταλόγου της έκθεσης» εξηγεί η Πάσκουα Βοργιά. Η Depression Era δίνει το παρόν και σε διοργανώσεις του εξωτερικού, όπως στο μουσείο Bozar στις Βρυξέλλες ως τον Αύγουστο που μας πέρασε, ενώ τον Νοέμβριο παράλληλα με το Μπενάκη θα συμμετέχει και στον Μήνα Φωτογραφίας του Παρισιού (Mois de la Photo, στην γκαλερί Central Dupon Images). Εξάλλου οι εικόνες της δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα αλλά και τις χώρες εκτός των συνόρων της, μιας και μπορούν να ιδωθούν ως «παράθυρα προς ένα αναπόφευκτο κοινό μέλλον της Ευρώπης». Αραγε θα έχει λόγο ύπαρξης η Depression Era όταν πάψει να υφίσταται το πρώτο συστατικό του ονόματός της; Ω, ναι. «Κρίση είχαμε πολλά χρόνια. Οι λόγοι για να αντιδράς και να είσαι μαζί με κόσμο πάντα θα υπάρχουν» λέει ο Παύλος Φυσάκης. «Οι συλλογικότητες έλειπαν πάντα, οπότε καλώς ήρθαν, και είμαι σίγουρος ότι θα μείνουν».
Τα μέλη της κολεκτίβας
Θεοφάνης Αβραάμ, Λουκάς Βασιλικός, Πάσκουα Βοργιά, Χρυσούλα Βούλγαρη, Ειρήνη Βουρλούμη, Μαρίνα Γιώτη, Γιώργος Γρυπαίος, Γιώργος Δρίβας, Γιάννης Θεοδωρόπουλος, Χάρης Κακουλίδης, Χρήστος Καπάτος, Κώστας Καψιάνης, Πάνος Κιάμος, Νικάνδρη Κουκουλιώτη, Πέτρος Κουμπλής, Πέτρος Μπαμπασίκας, Τάσος Λάγγης, Μαρία Λούκα, Μαρία Μαυροπούλου, Δημήτρης Μιχαλάκης, Γιώργος Μουτάφης, Νίκος Ξυδάκης, Γιώργος Πρίνος, Δημήτρης Ραπακούσης, Γιώργος Σαλαμέ, Σπύρος Στάβερης, Ολγα Στεφάτου, Αγγελική Σβορώνου, Βαγγέλης Τάτσης, Μαρίνος Τσαγκαράκης, Δημήτρης Τσουμπλέκας, Παύλος Φυσάκης, Γιώργος Χαρίσης, Γιάννης Χατζηασλάνης, Ζωή Χατζηγιαννάκη, Χριστίνα Ψαρρά.
πότε & πού:
«Depression era – Στην εποχή της ύφεσης» στο Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, από 6/11 ως 11/1/15. Εγκαίνια: Δευτέρα 3/11. Για περισσότερες πληροφορίες: www.depressionera.gr
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
