Την πεζογράφο, κριτικό και μεταφράστρια Άλκη Ζέη, αναγόρευσε το πρωί της Πέμπτης Επίτιμη Διδάκτορα του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης της Παιδαγωγικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Η τελετή της αναγόρευσης έλαβε χώρα στην ιστορική αίθουσα τελετών της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ.
Όπως αναφέρει το ψήφισμα του τμήματος, η Άλκη Ζέη είναι η δημιουργός «των μεγάλων περιπάτων των παιδιών, κοντά στις ράγες ή στο Καπλάνι της βιτρίνας με αρβυλάκια και γόβες και πολύχρωμες ομπρέλες, παρέα με τον Ψεύτη παππού, τον Θείο Πλάτωνα και την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, σχεδόν 70 χρόνια υπηρέτησε τη λογοτεχνία και την παιδική λογοτεχνία με αφοσίωση και παιδική φιλότητα, ανασταίνοντας την παιδική ψυχή μακριά από τα λοξά βλέμματα των μεγάλων, που γαλήνεψε με το έργο της τα μεγάλα λάθη και πάθη της Ελλάδας και εξανθρώπισε τους μύθους της ιστορίας στην κατοχή, στον εμφύλιο και στη μεταπολίτευση».
Η συγγραφέας υπήρξε «η φωνή και ο ψίθυρος στο αυτί τεσσάρων γενεών», προσθέτει το κείμενο.
Γεννημένη στην Αθήνα, η 89χρονη σήμερα Άλκη Ζέη σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας στο Τμήμα Σεναριογραφίας. Από το 1954 έως το 1964 έζησε ως πολιτική πρόσφυγας στη Σοβιετική Ένωση και κατά την περίοδο της επταετίας στη Γαλλία. Επέστρεψε με το τέλος της δικτατορίας και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
«Σταθμός» στη λογοτεχνία για παιδιά και αξιολογημένο έως ένα από τα καλύτερα βιβλία για παιδιά στον κόσμο – το πρώτο της βιβλίο- Το καπλάνι της βιτρίνας -γραμμένο στην πρώην ΕΣΣΔ όπου η Ζέη έζησε επί δέκα χρόνια ως πολιτική πρόσφυγας μαζί με τον σύζυγό της σκηνοθέτη και θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου.
Το βιβλίο μεταφράστηκε σε 20 γλώσσες καιβρίσκεται στην 49η έκδοση. Εμπνέεται από τα παιδικά της χρόνια στη Σάμο και αποτελεί σταθμό στην ελληνική παιδική λογοτεχνία, καθώς είναι το πρώτο παιδικό βιβλίο με πολιτικές αναφορές, στη δικτατορία του Ι. Μεταξά. Ακολούθησε Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου, το 1971 (γραμμένο κι αυτό στη δεύτερη εξορία της στο Παρίσι) που βρίσκεται στην 61η έκδοση και έχει μεταφραστεί σε 14 γλώσσες.
«Όταν έγραψα το πρώτο μου μυθιστόρημα Το καπλάνι της βιτρίνας, δεν ήξερα ότι γράφω βιβλίο για παιδιά. Ήταν το 1962, και ζούσαμε στη Μόσχα, πολιτικοί εξόριστοι» λέει η συγγραφέας.
Και συνεχίζει: «Τον Σεπτέμβριο του 1964 μου έδωσαν μια άδεια να πάω με τα παιδιά μου για δύο μήνες στην Ελλάδα. Την επόμενη μέρα που φτάσαμε πήγα στο Θεμέλιο. Στη βιτρίνα, καμαρωτό στεκότανε το «Καπλάνι». Κίτρινο εξώφυλλο κι ένας όρθιος τίγρης. Ο Δεσποτίδης, μου είπε πως είδε κι έπαθε να καταλάβει ότι καπλάνι θα πει τίγρης. Απόρησα, μα είναι δυνατόν να μην το ξέρει; Φαίνεται όμως πως μόνο οι Σαμιώτες το αποκαλούσαν έτσι. Ευτυχώς ο Δεσποτίδης δεν άλλαξε τον τίτλο να τον κάνει «τίγρης» – στα τουρκικά καπλάν είναι ο τίγρης, από κει φαίνεται το πήραν οι Σαμιώτες γιατί αυτό κολύμπησε από τη Τουρκία στη Σάμο κι έτρωγε τα πρόβατα ενός βοσκού που το παραφύλαξε και το σκότωσε. Τώρα το «Καπλάνι» κυκλοφορεί σαν… Καπλάνι εδώ και πενήντα χρόνια αφού τράβηξε πολλές περιπέτειες» ανέφερε μεταξύ άλλων στην αντιφώνηση και ομιλία-εισήγησή της με τίτλο «Γιατί γράφω και για παιδιά» η συγγραφέας.
Στην ίδια ομιλία, η τιμώμενη αναφέρθηκε στην πολύπαθη πορεία των βιβλίων της, στα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας, αλλά και τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια και τελικά στο ρόλο των δασκάλων στην καθιέρωση του έργου τους.
«Και τότε ήρθαν οι δάσκαλοι… Κι έτσι, από δάσκαλο σε δάσκαλο, διαδίδονταν τα βιβλία μου κι έγινα η αγαπημένη συγγραφέας των παιδιών και των παιδιών των παιδιών τους» λέει η συγγραφέας.
«Πολλούς μπελάδες βρήκαν εξαιτίας μου οι δάσκαλοι. Θυμάμαι στη Λάρισα –άλλος εξαίρετος δάσκαλος– ο Μιχάλης Αργυρίδης πόσα τράβηξε όταν τόλμησε να ονομάσει τη βιβλιοθήκη του σχολείου –που μόνος του μάζεψε βιβλία και την έφτιαξε– Άλκη Ζέη-Ζωρζ Σαρή. Όπως κι ένας άλλος δάσκαλος, ο Θοδωρής Αζούδης, έφτιαξε στο λύκειο στα κάτω Πορόια μια πανέμορφη βιβλιοθήκη που της έδωσε το όνομά μου. Μόλις και οι δύο φύγανε από τα σχολεία, οι βιβλιοθήκες έκλεισαν, γίνανε νομίζω αποθήκες, κι αναρωτιέμαι πού πετάχτηκαν οι πινακίδες με τα ονόματά μας» είπε η συγγραφέας και κατέληξε: «Γι’ αυτό σήμερα είμαι πολύ συγκινημένη και χαρούμενη για τη μεγάλη τιμή που μου κάνατε. Δάσκαλοι είστε κι εσείς και σας ευχαριστώ με όλη μου την καρδιά».
Το 2010, η Ακαδημία Αθηνών τίμησε την Άλκη Ζέη για το σύνολο του έργου της, ενώ το 2012 αναγορεύτηκε Επίτιμη Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Ωστόσο, για το τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και εκπαίδευσης του ΑΠΘ, η Άλκη Ζέη ήταν η πρώτη προσωπικότητα που επιλέχθηκε –στα 30 χρόνια από την ίδρυση και λειτουργία του– να αναγορευθεί επίτιμη διδάκτορας.
