Προσφυγή ή πολιτική λύση;

Καταστροφική η νομική διεκδίκηση; Μάλλον ναι, αν η υπόθεση έφτανε ποτέ στα δικαστήρια. Θα μπορούσε, όμως, να γίνει αξιόπιστη απειλή, μια έξυπνη φοβέρα, που θα λειτουργούσε σαν καταλύτης για ευνοϊκές εξελίξεις. Αυτό μας λένε βρετανοί ειδικοί, με τους οποίους μίλησε «Το Βήμα».

Η απειλή δικαστικής προσφυγής της Ελλάδας, με αίτημα την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο (ΒΜ), ίσως να οδηγούσε εμμέσως σε κάποια ρεαλιστική, εξωδικαστική λύση, εκτιμούν οι συνομιλητές μας.

Γιατί ισχύει πάντα το επιχείρημα ότι αν καταφύγουμε σε δικαστήρια, τότε θα πρέπει να σεβαστούμε την ετυμηγορία. Και τι θα γίνει αν κερδίσει η βρετανική πλευρά;

«Είναι σχεδόν βέβαιο ότι μια τέτοια αγωγή θα αποτύχει. Θα έδινε τη νόμιμη ιδιοκτησία των Μαρμάρων στο BM και θα ήταν ολέθριο πλήγμα για τις ελληνικές αξιώσεις» λέει στο «Βήμα» ο Εντι Ο’ Χάρα, πρώην βουλευτής του Εργατικού Κόμματος και νυν πρόεδρος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα (BCRPM).

«Τα εμπόδια είναι πολλά» μας εξηγεί. «Πρώτον, ποιοι θα είναι οι αντίδικοι; Το ελληνικό κράτος δεν υπήρχε εκείνη την εποχή. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν υπάρχει πια. Ο μόνος πραγματικός ιδιοκτήτης, ο Δήμος των πολιτών της Αρχαίας Αθήνας, έχει πάψει να υπάρχει αιώνες τώρα. Ο 7ος Λόρδος του Ελγιν έχει πεθάνει προ πολλού.

Επειτα, πώς θα διασφαλιστεί πλήρης και βεβαία γνώση των γεγονότων εκείνης της εποχής; Σε ποιο δικαστήριο θα γίνει η δίκη και πόσο δεσμευτική θα είναι η απόφαση; Τι γίνεται με την παραγραφή αδικημάτων που διαπράχθηκαν πριν από 200 χρόνια;» ρωτάει ο Ο’ Χάρα.

«Είναι ένα απόλυτο ναρκοπέδιο. Και το χρηματικό κόστος για την Ελλάδα θα είναι τεράστιο. Αν μη τι άλλο, επειδή η βρετανική κυβέρνηση θα επιδιώξει να εξολοθρεύσει τους Ελληνες οικονομικά.

Θα είναι και βαρύ πολιτικό χτύπημα για την ελληνική κυβέρνηση, ιδιαίτερα σε αυτή την εποχή της λιτότητας, όταν το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι η αποτυχία.

Αλλά η δικαστική οδός είναι ούτως ή άλλως ανάξια των Γλυπτών του Παρθενώνα. Οι ηθικοί, πολιτισμικοί και μουσειολογικοί λόγοι είναι συντριπτικοί. Και αυτοί θα πρέπει να γίνουν η βάση για τη λύση» τονίζει ο Ο’ Χάρα.

«Κριτής της νομικής διαφοράς η UNESCO»

«Φυσικά δεν είμαι νομικός. Αλλά αν η ιδέα για δικαστική προσφυγή ήταν πραγματικά τόσο καταστροφική πορεία δράσης, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί διακεκριμένοι και έμπειροι δικηγόροι για τα ανθρώπινα δικαιώματα θα έχαναν χρόνο και ενέργεια για να τη διερευνήσουν» λέει στο «Βήμα» ο Αντονι Σνόντγκρας, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Κέιμπριτζ και επίτιμος πρόεδρος της BCRPM.

«Μια νομική διαφορά στην οποία εμπλέκονται δύο κυρίαρχα κράτη θα πρέπει να κριθεί από ένα υπερεθνικό δικαστήριο, ή από έναν διαιτητή διεθνούς κύρους, όπως η UNESCO» προσθέτει.

«Αλλά για μένα, η καλύτερη προοπτική επιτυχίας για την ελληνική υπόθεση βρίσκεται στις πολύ σοβαρές αμφιβολίες ως προς τη νομιμότητα και την ηθική απαξία της αρπαγής των Μαρμάρων από τον Ελγιν.

Ο ένας μετά τον άλλον βουλευτές μίλησαν για «λεηλασία», «βανδαλισμό» και «καταπάτηση της ηθικής». Εχασαν την ψηφοφορία, αλλά ήταν σαφές ότι φοβούνταν πως η βρετανική κυβέρνηση θα μπορούσε αργότερα να κατηγορηθεί για αποδοχή κλοπιμαίων» λέει ο Σνόντγκρας.

Το προηγούμενο της Ιταλίας

«Αξιόπιστη απειλή», που θα μπορούσε να βάλει μπρος «μια αλυσίδα ευνοϊκών εξελίξεων για το ελληνικό αίτημα» θεωρεί τη δικαστική προσφυγή ο Μάθιου Τέιλορ, εκπρόσωπος της Βρετανίας στη Διεθνή Ενωση για την Επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα.

«Μπορεί να γίνει αντιληπτή ως επιζήμια για τους Βρετανούς, ότι μπορεί να κοστίσει μεγάλα χρηματικά ποσά, να δημιουργήσει κακή δημοσιότητα κ.λπ. Τότε ενδέχεται να επανεξετάσουν τη διαιτησία ως καλύτερη λύση» μας λέει.
«Προηγούμενο υπάρχει: η επιτυχία της ιταλικής κυβέρνησης στη διαμάχη με μεγάλα μουσεία των ΗΠΑ. Για πολλά χρόνια η Ιταλία διεκδικούσε την επιστροφή αρχαίων που ισχυριζόταν ότι είχαν λεηλατηθεί και παρανόμως αποκτηθεί, όπως ο Κρατήρας του Ευφρονίου από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, ή το άγαλμα της Αφροδίτης από το μουσείο Getty.

Αλλά μόνο όταν έπεσε βαριά στον ορίζοντα η απειλή της νομικής δράσης επιλύθηκαν αυτές οι δύο υποθέσεις, αν και ουδέποτε πήγαν σε δικαστήριο» προσθέτει.

«Επιπλέον, για να λάβουν έστω και ελάχιστα σοβαρά μια δικαστική απόφαση οι Βρετανοί, θα πρέπει να την έχουν εκδώσει βρετανικά δικαστήρια, ή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Λουξεμβούργο ή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο. Αυτές είναι οι ρεαλιστικές επιλογές, και είναι όλες δύσκολες.

Σήμερα υπάρχει αδιέξοδο επειδή το BM δεν νιώθει καμία πραγματική πίεση. Η Ελλάδα, πάντως, έχει προτείνει από το 2003 την καλύτερη λύση: τα Μάρμαρα του Παρθενώνα θα μπορούσαν να επιστραφούν από το ΒΜ, σε αντάλλαγμα για δάνεια ελληνικών καλλιτεχνημάτων, τα οποία δεν θα έχουν εκτεθεί ποτέ προηγουμένως στο κοινό» καταλήγει ο Τέιλορ.

«Επιστημονικά, όχι νομικά επιχειρήματα»

«Πολιτισμικό και διεθνές διπλωματικό σκάνδαλο είναι ο διαμελισμός και ο διασκορπισμός των Γλυπτών ανά την Ευρώπη (γιατί υπάρχουν και στο Λούβρο), μακριά από το φυσικό σπίτι τους στον Παρθενώνα και στο υπέροχο νέο Μουσείο της Ακρόπολης» μας λέει ο Πολ Κάρτλετζ, καθηγητής Κλασικών Σπουδών στο Κέιμπριτζ, και όπως τονίζει ο ίδιος, επίτιμος δημότης Σπαρτιατών.

«Εγώ είμαι ευτυχής για τη συμμετοχή της διακεκριμένης δικηγόρου Αμάλ Αλαμουντίν-Κλούνεϊ, που έστρεψε τη δημοσιότητα για άλλη μια φορά σε αυτό το σκάνδαλο. Αλλά –και αυτό είναι ένα μεγάλο αλλά –προσωπικά δεν πιστεύω ότι η δικαστική οδός είναι απαραίτητα η πιο γόνιμη. Οι δικηγόροι είναι ακριβοί, και το Bρετανικό Mουσείο θα επιμείνει μέχρι Δευτέρας Παρουσίας ότι είναι απλώς «θεματοφύλακας» των Γλυπτών, «ιδιοκτήτης» των οποίων είναι το βρετανικό κράτος –δηλαδή, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου. Η προσπάθεια για την επιστροφή τους στην Αθήνα, με δικαστική απόφαση, θα ήταν χάσιμο πολύτιμου χρόνου στην αναζήτηση του ορισμού της «ιδιοκτησίας». Θα ήταν ίσως και εμπόδιο στα θεμελιωδώς επιστημονικά επιχειρήματα για τον επαναπατρισμό» εκτιμά ο Κάρτλετζ.

Ποια είναι αυτά; Οτι πρόκειται για οργανικά αρχιτεκτονικά μέλη σωζόμενου αρχαίου μνημείου, που τυχαίνει να είναι το σύμβολο του δυτικού πολιτισμού.

«Επαναλαμβάνω ότι οι λόγοι για τους οποίους εγώ προσωπικά στηρίζω την επανένωση είναι επιστημονικοί. Αν κάποιος θέλει να δει τη ζωφόρο (ή την πιο πιστή σωζόμενη εκδοχή της), πηγαίνει σήμερα στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Ελπίζω ότι κάποια μέρα τα αξιοθρήνητα κενά θα καλυφθούν με την επιστροφή των Γλυπτών. Τότε και μόνο τότε θα μπορούμε να πούμε, με εντιμότητα, ότι αποδόθηκε Δικαιοσύνη» καταλήγει ο συνομιλητής μας.