Ένα χάλκινο δόρυ μήκους 2,20 μέτρων, ένα χρυσό δαχτυλίδι, μια άγκυρα, τα μεταλλικά τμήματα μιας κλίνης και συστάδες αμφορέων έφερε στο φως η νέα αρχαιολογική έρευνα που βρίσκεται εν εξελίξει στον υποθαλάσσιο χώρο του ναυαγίου των Αντικυθήρων και αναμένεται να ολοκληρωθεί στις 15 Οκτωβρίου.
(ARGO / Michael Tsimperopoulos)
Τα νέα ευρήματα επρόκειτο να παρουσιαστούν το βράδυ της περασμένης Παρασκευής στα Κύθηρα, σε μια εκδήλωση που διοργανώθηκε από την διεθνή ερευνητική ομάδα και τους χορηγούς της – όπου μάλιστα είχαν κληθεί πάρα πολλοί επιστήμονες και εκπρόσωποι των μέσων ενημέρωσης – αλλά κάτι τέτοιο δεν συνέβη.
Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού απαγόρευσε κάθε είδους ανακοίνωση προκειμένου να προβεί ο ίδιος ο υπουργός κ. Κώστας Τασούλας επισήμως σε ανακοινώσεις την προσεχή εβδομάδα. Το οπτικοακουστικό υλικό με τα ευρήματα πάντως μπορεί να μην προβλήθηκε τη στιγμή που είχε προγραμματιστεί, αλλά πάντως δεν έμεινε κρυφό…
(ARGO / Michael Tsimperopoulos)
Σύμφωνα με πληροφορίες το δόρυ που εντοπίστηκε φαίνεται ότι δεν συνδέεται με κανέναν από τους ήδη γνωστούς και εκτεθειμένους θησαυρούς του ναυαγίου που φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, πράγμα που σημαίνει ότι το δόρυ ανήκει σε κάποιο άλλο άγαλμα ή κάποιο άλλο καλλιτεχνικό σύμπλεγμα που αναζητείται στον βυθό από τους καταδυόμενους αρχαιολόγους…
Εις ό,τι αφορά τις συστάδες αμφορέων που εντοπίστηκαν σε απόσταση 200 και πλέον μέτρων από τον χώρο του κυρίως ναυαγίου, ακόμη δεν έχει ξεκαθαριστεί αν προέρχονται από ένα δεύτερο πλοίο που συνταξίδευε με το πρώτο (υπόθεση την οποία προκρίνει η αμερικανική πλευρά των ερευνητών) ή αν αποτελούν τμήμα του κυρίως ναυαγίου (υπόθεση που προκρίνει αντιστοίχως η ελληνική πλευρά).
(ARGO / Michael Tsimperopoulos)
Το έδαφος, σε κάθε περίπτωση, για την αποκάλυψη κι άλλου αρχαιολογικού πλούτου στο ναυάγιο των Αντικυθήρων είχε προετοιμάσει η ίδια η προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων κ. Αγγελική Σίμωσι αλλά και οι αρχαιολόγοι που καταδύονται στον βυθό των Αντικυθήρων. Όταν ρωτήθηκε η κ. Σίμωσι το περασμένο Σάββατο στα Κύθηρα είπε ότι «μπορεί να βρούμε και ανάλογης σημασίας ευρήματα», όπως ο περίφημος«Έφηβος των Αντικυθήρων».
Το ναυάγιο των Αντικυθήρων, εκτιμούν οι ειδήμονες, επιφυλάσσει περισσότερες εκπλήξεις. Θα μας απασχολεί για πολλά χρόνια ακόμη.
Οι ανεξάντλητοι θησαυροί των Αντικυθήρων
«Ξέρουμε ότι υπάρχουν ευρήματα στον βυθό. Θα ήθελα, όμως, να παρακαλέσω ν’ αφήσουμε την έρευνα να εξελιχθεί και να ολοκληρωθεί. Θα σας τα παρουσιάσουμε σύντομα, την επόμενη εβδομάδα» είπε το Σάββατο (4/10) στους δημοσιογράφους που μετέβησαν στα Κύθηρα η κ. Αγγελική Σίμωσι, προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, αναφερόμενη στη νέα διεθνή αρχαιολογική έρευνα (https://www.tovima.gr/culture/article/?aid=637595) που πραγματοποιείται τούτες τις ημέρες στον υποθαλάσσιο χώρο του ναυαγίου των Αντικυθήρων. Η κ. Σίμωσι άφησε να εννοηθεί, σε όλους τους τόνους, ότι επίκειται η αποκάλυψη σημαντικότατων ευρημάτων τα οποία μάλιστα συνιστούν ενδείξεις για ακόμη μεγαλύτερης σημασίας ευρήματα, ανάλογα των θησαυρών που βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και προέρχονται από το ίδιο ναυάγιο.
«Τα ευρήματα είναι ορατά από την χαρτογράφηση του ναυαγίου. Άλλα είναι καλυμμένα από άμμο, άλλα είναι καλυμμένα από επίπαγο (σ.σ. κάτι σαν πετρωμένη κρούστα) και δεν μπορούμε να πούμε ακόμη αν πρόκειται για ολόκληρα αγάλματα ή αντικείμενα χάλκινα. Έχουμε πάντως ανασύρει ένα μεταλλικό αντικείμενο το οποίο θα μεταφέρουμε στην Αθήνα, ούτως ώστε να το καθαρίσουμε και ακολούθως να διαπιστώσουμε αν πράγματι πρόκειται για το τμήμα κάποιας κλίνης» συνέχισε η κ. Σίμωσι απευθυνόμενη στους εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στο κατάστρωμα της θαλαμηγού «Γλάρος» που έχει παραχωρηθεί από τον εφοπλιστή κ. Πάνο Λασκαρίδη (πρόεδρος του Ιδρύματος «Αικατερίνη Λασκαρίδη») στο πλαίσιο της χορηγίας του στη νέα ενάλια έρευνα.
Έχουν άραγε ανασυρθεί κι άλλα ευρήματα πλην αυτού στο οποίο αναφέρθηκε η κ. Σίμωσι; Δεν αποκλείεται να συμβαίνει και αυτό, να έχει ήδη γίνει δηλαδή ανέλκυση κι άλλων αντικειμένων τις τελευταίες ημέρες. Ο ίδιος ο κ. Λασκαρίδης, το βράδυ της Παρασκευής (3/10), σε μια εκδήλωση – παρουσίαση του προγράμματος «Επιστροφή στα Αντικύθηρα» στο Καψάλι των Κυθήρων, την οποία παρακολούθησαν πολλοί επιστήμονες αλλά και εκπρόσωποι των υπόλοιπων βασικών χορηγών (της ελβετικής εταιρείας «Humblot» και της «ΟΤΕ – Cosmote»), προέβη στην ακόλουθη αποκαλυπτική δήλωση.
«Δυστυχώς η εκδήλωση αυτή γίνεται υπό το καθεστώς λογοκρισίας. Η Πολιτεία δεν μας επιτρέπει να ανακοινώσουμε τα ευρήματα της έρευνας. Οι λόγοι είναι πολλοί και διάφοροι» ανέφερε ο κ. Λασκαρίδης και συμπλήρωσε: «Η έρευνα αυτή έχει αποδώσει σημαντικά ευρήματα, έχει επίσης αποδώσει σημαντικά συμπεράσματα που δημιουργούν ελπίδες για ακόμη σημαντικότερα ευρήματα. Αντιλαμβάνομαι όμως ότι επιθυμεί να τα ανακοινώσει η πολιτική ηγεσία την επόμενη εβδομάδα. Μιλάμε πάντως για πραγματικά σημαντικότατα ευρήματα και επιστημονικά συμπεράσματα» υπογράμμισε ο ίδιος. Όπως εξήγησε λίγο αργότερα η ενόχλησή προέκυψε από το γεγονός ότι «αρκετοί σημαντικοί ξένοι που λαμβάνουν μέρος ως χορηγοί στην έρευνα δεν θα έχουν την χαρά ν’ ακούσουν και εκείνοι τα πρώτα συμπεράσματα παρότι ήλθαν στην Ελλάδα γι’ αυτόν τον σκοπό από μακρινές χώρες».
Η ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού απαγόρευσε, καταπώς φαίνεται, την προγραμματισμένη ανακοίνωση ώστε η παρουσίαση των ευρημάτων να γίνει θεσμικά στην Αθήνα τις επόμενες ημέρες από τον υπουργό κ. Κώστα Τασούλα. Δεν αποκλείεται πάντως οι ανακοινώσεις να γίνουν την προσεχή Πέμπτη (9 Οκτωβρίου), ημέρα που ενδέχεται ο πρωθυπουργός κ. Αντώνης Σαμαράς να επισκεφθεί το νησί προκειμένου να ενημερωθεί για την πορεία της έρευνας. Υπήρχαν μάλιστα πληροφορίες ότι επρόκειτο ο ίδιος ο πρωθυπουργός να μεταβεί στο νησί το Σάββατο (4/10) κάτι που ωστόσο δεν συνέβη πιθανότατα και εξαιτίας των πολιτικών εξελίξεων, της επικείμενης συζήτησης στη Βουλή για την ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση.
Ο κ. Θεοτόκης Θεοδούλου, καταδυόμενος αρχαιολόγος και συνυπεύθυνος του ερευνητικού προγράμματος από πλευράς Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, στην χθεσινή ενημέρωση των δημοσιογράφων, αναφέρθηκε στην πορεία της νέας έρευνας από τις 15 Σεπτεμβρίου: «Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε με το Αυτόνομο Υποβρύχιο Όχημα που χαρτογράφησε επιτυχημένα τον χώρο του ναυαγίου. Έχουμε πλέον την ακριβή αποτύπωση του πυθμένα, έχουμε δηλαδή και οπτικά το ανάγλυφο του χώρου, και με το φωτομωσαϊκό που διαθέτουμε και προσαρμόζεται πάνω σε αυτό το ανάγλυφο έχουμε στην ουσία μια τρισδιάστατη απεικόνιση του χώρου. Η έρευνα συνεχίζεται με δύτες και ανιχνευτές μετάλλων ώστε να καταγράφουμε τα όποια πιθανά σήματα έχουμε από αντικείμενα που υπάρχουν στον υποπυθμένα, μεταλλικά αντικείμενα ή και πήλινα ακόμη – δίνουν κι αυτά αντίστοιχο σήμα στους ανιχνευτές. Η οπτική παρατήρηση του βυθού μας δίνει πληροφορίες, τις οποίες συστηματοποιούμε και επεξεργαζόμαστε στον υπολογιστή, γεγονός που θα μας οδηγήσει και σε συμπεράσματα για την ερμηνεία του ιδίου του γεγονότος», του συγκεκριμένου ναυαγίου, «ενός ατυχήματος» δεν πρέπει να ξεχνάμε. Στο συγκεκριμένο πλοίο, πέραν των συνηθισμένων κεραμικών ειδών, «έχουμε και αγάλματα, οπότε έχουμε την εικόνα ενός πεδίου το οποίο φέρει ετερόκλητα ίχνη».
Ο κ. Θεοδούλου σημείωσε ότι «η δική μας επιστημονική δουλειά δεν έχει τους χρόνους της τηλεόρασης, άρα θέλουμε χρόνο για να μπορέσουμε να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα». Και συνέχισε: «Είμαστε προνομιούχοι καθώς είμαστε οι πρώτοι που μπορούμε να δούμε τις πρώτες καθαρές εικόνες αυτού του ναυαγίου απ’ το οποίο γεννήθηκε η υποβρύχια αρχαιολογία στην ουσία. Εδώ όπου το 1900 μια ομάδα έξι ανθρώπων με ένα σκάφανδρο κατάφερε να ανελκύσει γύρω στους σαράντα τόνους αγάλματα. Οπότε καταλαβαίνετε πώς μπορούμε να συνδυάσουμε τα δεδομένα εκείνης της πρώτης ανέλκυσης (τα είδατε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) με το γεγονός της μερικής ανασκαφής του 1976 από το τότε Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών που επόπτευε τον πλοίαρχο Κουστό, ώστε να τα εντάξουμε στον δικό μας, λεπτομερέστατο πλέον ερευνητικό χάρτη. Οπότε δεν πρέπει να μείνουμε στο ενδεχομένως εντυπωσιακό της υπόθεσης. Το μεγάλο επίτευγμα τούτη τη στιγμή είναι η ακριβής χαρτογράφηση του ναυαγίου, γεγονός που θα μας επιτρέψει να ξεκινήσουμε χειρουργικά την επέμβασή μας με ανασκαφή».
Ο αρχαιολόγος κ. Δημήτρης Κουρκουμέλης, συνυπεύθυνος επίσης της νέας έρευνας από πλευράς Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, δήλωσε με την σειρά του ότι «κάθε ανασκαφή είναι δύσκολη, πόσο μάλλον η ανασκαφή ενός χώρου που βρίσκεται σε τόσο μεγάλο βάθος, σχεδόν οριακό για την αυτόνομη κατάδυση, σ’ ένα χώρο όπου απαιτείται η τεχνική κατάδυση, μιλάμε για μια περιοχή που είναι δύσκολη από μόνη της, με τους αέρηδες να την χτυπούν και τα κύματα να γίνονται τεράστια». Εξαιτίας αυτού, προσέθεσε ο ίδιος, προχωράει πολύ αργά η έρευνα. Σε αυτές τις επιχειρήσεις «αυτό που προέχει είναι η ασφάλεια των δυτών και των ανθρώπων» τόνισε. «Ο χρονικός ορίζοντας μιας υποβρύχιας έρευνας είναι μακρύς, μια υποβρύχια έρευνα απαιτεί τον τριπλάσιο χρόνο από μια χερσαία. Πιστεύω ότι το πλοίο αυτό φυλάσσει ακόμη ένα πολύ μεγάλο ποσοστό το πολύτιμου φορτίου του στον βυθό των Αντικυθήρων. Η έρευνα θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμη, αν έχουμε την απαραίτητη χρηματοδότηση». Το ενδιαφέρον αυτού του ναυαγίου δεν είναι μονάχα αρχαιολογικό, όπως είπε ο ίδιος, αλλά και τεχνολογικό, στο επίπεδο των καταδυτικών αποτελεσμάτων.
«Σε αυτό το ναυάγιο τυχαίνει κάθε φορά να εφαρμόζεται η πιο σύγχρονη τεχνολογία της εποχής και ό,τι πιο σύγχρονο σε σχέση με την κατάδυση που διαθέτουμε σήμερα είναι αυτό που βρίσκεται πίσω μου» συμπλήρωσε ο κ.Θεοδούλου δείχνοντας το Exosuit (https://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=603374). «Έχουμε αυτό το προνόμιο, χάρη στη συνεργασία μας με το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole της Μασαχουσέτης, και υποβοηθούμενοι από διάφορους άλλους παράγοντες που διευκολύνουν τις επικοινωνίες, από τον βυθό στην επιφάνεια και από την επιφάνεια σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό είναι ένα ναυάγιο που ακολουθεί και την πορεία της καταδυτικής τεχνολογίας, το εξελιγμένο αυτό σκάφανδρο θα μας δώσει το πλεονέκτημα της ήρεμης παραμονής στον βυθό για αρκετό χρόνο – δεν θα περιοριστούμε στα πέντε – δέκα λεπτά της κατάδυσης που επιτρέπεται κανονικά σε αυτό το βάθος. Έτσι θα οργανώσουμε καλύτερα τις πληροφορίες και τα δεδομένα μας. Η ανασκαφή θα είναι το επόμενο βήμα μας, που δεν θα γίνει εφέτος» κατέληξε ο κ. Θεοδούλου.
Ο αρχαιολόγος – τεχνολόγος κ. Μπρένταν Φόλεϊ, συνυπεύθυνος της νέας έρευνας από πλευράς του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole της Μασαχουσέτης, παρουσίασε το Exosuit ως ο πλέον αρμόδιος, αυτήν την καταδυτική στολή τελευταίας τεχνολογίας που αναμένεται να χρησιμοποιηθεί για πρώτη φορά Αντικύθηρα. «Αυτό είναι το Exosuit. Επιτρέπει στους δύτες μας να φτάσουν σε βάθος πολλών εκατοντάδων μέτρων, όσο βαθιά θέλουμε, για όσο χρόνο θέλουμε, χωρίς αποσυμπίεση. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να στείλουμε με αυτό έναν αρχαιολόγο στον βυθό να ερευνήσει το ναυάγιο, είναι μια επαναστατική εξέλιξη για την υποβρύχια αρχαιολογία και είμαστε χαρούμενοι που το έχουμε στη διάθεσή μας. Ωστόσο, ως τώρα, ο καιρός δεν αποδείχθηκε πολύ ευνοϊκός για εμάς. Η πρόβλεψη όμως για τις επόμενες ημέρες είναι καλή και πιστεύουμε ότι την Δευτέρα ή την Τρίτη θα καταδυθεί το Exosuit και ότι, με όλη την τεχνολογική και επικοινωνιακή υποδομή που μας παρέχει η OTE – COSMOT, θα μπορέσουμε να αναμεταδώσουμε ζωντανά εικόνα από την έρευνα στον βυθό, στην Ελλάδα και σε ολόκληρο τον κόσμο. Πιστεύω ότι η νέα έρευνα στο ναυάγιο των Αντικυθήρων θα δώσει μια πολύ θετική εικόνα για την Ελλάδα σε όλη την υφήλιο. Η Ελλάδα είναι η κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού και είμαι ευτυχής που η Ελληνική Δημοκρατία με κάλεσε να βοηθήσω» σημείωσε ο κ. Φόλεϊ.
Τον λόγο πήρε, στο περιθώριο της ενημέρωσης, και ο δήμαρχος Κυθήρων και Αντικυθήρων κ. Στράτος Χαρχαλάκης: «Το αποτέλεσμα αυτής της διεπιστημονικής έρευνας θα είναι εκπλητικό, είμαι σίγουρος. Παραμένει όμως ένα ζητούμενο. Τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα ως ακριτική περιοχή της πατρίδας μας έχουνε τεράστια προβλήματα και ακόμη μεγαλύτερες ανάγκες. Το ερώτημα λοιπόν είναι το εξής: από αυτή τη μεγάλη δημοσιότητα και από αυτήν την πραγματικά εκπληκτική επιχείρηση χάρη στους χορηγούς και χάρη τους διοργανωτές της, θα μπορέσουν τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα να βρουν τρόπο να επιλύσουν έστω ένα από τα δεκάδες προβλήματα που αντιμετωπίζουν;»
