Το Facebook είναι σωστό μυθιστόρημα. Σ’ αυτό το συμπέρασμα καταλήγει η αμερικανή πεζογράφος Ida Hattemer-Higgins σε πρόσφατο άρθρο της και επιμένει. Το κείμενό της, ένας απολογισμός της δεκάχρονης σχέσης της με το δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης, είναι το χρονικό του ενθουσιασμού, της τρέλας, της εμμονικής χρήσης και του σκεπτικισμού που έδωσαν τον τόνο σε διαδοχικά στάδια της σχέσης αυτής.
Η συγγραφέας δεν μοιράζεται σκέψεις και συναισθήματα ξένα προς την εμπειρία του μέσου χρήστη του Facebook, οι κοινωνικές παρατηρήσεις της δεν είναι πρωτότυπες. Πρωτότυπη είναι η επιχειρηματολογία της με την οποία παραλληλίζει τη μυθοπλασία του Facebook, την κατασκευή του εαυτού δημόσια και online, με τη μυθιστορηματική μυθοπλασία.
«Το μέσο προφίλ του Facebook, με τις τόσες ενημερώσεις κατάστασης, τα άλμπουμ των σχολιασμένων φωτογραφιών, τις αναρτημένες σημειώσεις και τα μηνύματα, περιέχει περίπου 65.000 λέξεις. Αν υποθέσουμε ότι ο μέσος όρος φίλων ενός χρήστη είναι 300 άτομα, τότε ένας τυπικός χρήστης του Facebook έχει στη διάθεσή του περίπου 20 εκατομμύρια λέξεις. Σαν να λέμε, μια μικρή βιβλιοθήκη», λέει η Hattemer-Higgins.
Μολονότι θεωρούμε το Facebook προνομιακό χώρο της εικόνας, με τις selfie φωτογραφίες να επιταχύνουν τη διάδραση των χρηστών, ο χρήστης του Facebook είναι πρωτίστως αναγνώστης κειμένων, υποστηρίζει η Hattemer-Higgins και καταλήγει ότι θα ήταν παράλογο να μη θεωρήσουμε το Facebook ως ένα λογοτεχνικό είδος. Δεν έχει άδικο, 65.000 λέξεις ισοδυναμούν με ένα σύντομο μυθιστόρημα. Το πεδίο «Profile» παραπέμπει σε χαρακτήρες, στο «status» αποτυπώνονται οι αγωνίες των ηρώων και των αντιηρώων, στάδια της πλοκής της προσωπικής ιστορίας μας που αφηγούμαστε στο Facebook, η ένδειξη «Ιn a relationship» δίνει στην αφήγηση μια ρομαντική διάσταση.
Χρησιμοποιώντας όρους της αφηγηματικής θεωρίας του ρώσου Μιχαήλ Μπαχτίν, η Hattemer-Higgins παρατηρεί ότι το Facebook ως μυθιστόρημα χαρακτηρίζεται από ετερογλωσσία, είναι μυθιστόρημα πολυφωνικό: Κάθε φωτογραφία έχει σχόλια, κάθε σχόλιο έχει το δικό του ύφος, τη δική του φωνή και όλες μαζί θυμίζουν «στην καλύτερη περίπτωση, τον χορό αρχαιοελληνικού δράματος, στη χειρότερη τα προηχογραφημένα γέλια κωμικής τηλεοπτικής σειράς».
Δεν είναι η φόρμα αλλά η θέση του στον άξονα εσωτερικό –εξωτερικό και η λειτουργία του ως εργαλείο ενδοσκόπησης και ηθικής εξέλιξης που διαφοροποιεί το κλασικό μυθιστόρημα από το Facebook. Το μυθιστόρημα είναι κοίλο, εξηγεί η Hattemer-Higgins, σου επιτρέπει να κατασκοπεύεις την εσωτερική πραγματικότητα φανταστικών ανθρώπων. Το Facebook είναι κυρτό, σου επιτρέπει να κατασκοπεύεις την εξωτερικευμένη φαντασία πραγματικών ανθρώπων. Ανταμείβοντάς σε για την καταβύθιση σε εσωτερικές διαδικασίες, το μυθιστόρημα καλλιεργεί την κατανόηση, την ενσυναίσθηση, την ταύτιση, τη συμπόνια. Τιμωρώντας σε για την επιμονή σου να στέκεσαι στο φαίνεσθαι, το Facebook καλλιεργεί τη ζήλια, και εδώ, αναπόφευκτα, εξαντλείται ηθικά.
Οι πλουμιστές επιφάνειες του Facebook είναι τεχνητές, αλλά δεν είναι περισσότερο ψεύτικες από αναρίθμητες επιτηδευμένες συμπεριφορές και στιγμές της ζωής μας, ειδικά σήμερα σε έναν κόσμο που λατρεύει το θέαμα και όπου όλοι θεατροποιούμε την καθημερινότητά μας για να ικανοποιήσουμε τον δικό μας ναρκισσισμό μας και τον κοινωνικό καταναλωτισμό των φίλων-θεατών μας. Το Facebook, επιμένει η συγγραφέας, είναι ένα λογοτεχνικό είδος όχι γιατί είναι ένας κόσμος τεχνητός αλλά γιατί αποτελεί έναν τρόπο έκφρασης. Δεν είναι η τεχνητή του φύση, είναι οι πεποιημένοι του τρόποι που μας μαθαίνουν έναν τρόπο σκέψης και μας αποστερούν από τη στοχαστική δύναμη που θα μας έκανε να ζήσουμε τη ζωή μας σαν μυθιστόρημα.
