Η Ιστορία εκπέμπει sos

Το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» εδρεύει στην οικία του μεγάλου κρητικού ηγέτη, στην ιστορική συνοικία Χαλέπα των Χανίων. Μια ιδέα του Μητροπολίτη πρώην Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίου Γαλανάκη (1911-2013) έγινε απτή πραγματικότητα τον Μάρτιο του 2000, όταν και συστάθηκε το Ιδρυμα ύστερα από μια συλλογική πρωτοβουλία στην οποία στρατεύθηκαν, μεταξύ άλλων, ιστορικοί δήμοι της Κρήτης, το Πολυτεχνείο του νησιού και άλλες δημιουργικές κοινωνικές δυνάμεις. Το πατρικό σπίτι του Ελευθερίου Βενιζέλου, χτισμένο το 1877, με θέα στο πέλαγος, το μέρος όπου εκείνος πέρασε τριάντα και πλέον χρόνια από τη ζωή του, παραχωρήθηκε το 2002 στον οργανισμό από το υπουργείο Οικονομικών και πλέον έχει καταστεί η «ναυαρχίδα» ενός πολιτιστικού θεσμού που μελετά τη ζωή, το έργο και την εποχή ενός από τους σημαντικότερους πολιτικούς άνδρες που ανέδειξε ο νεότερος ελληνισμός. Υστερα όμως από δεκατρία χρόνια παραγωγικής λειτουργίας, ο φορέας που διαφυλάσσει τις πνευματικές παρακαταθήκες του Ελευθερίου Βενιζέλου έχει περιέλθει σε αδιέξοδο.

«Σήμερα έχουμε φθάσει σε οριακό σημείο» είπε στο «Βήμα της Κυριακής» ο γενικός διευθυντής Νικόλαος Εμμ. Παπαδάκης, λίγες ημέρες μετά τη δημόσια έκκληση για ουσιαστική συμπαράσταση προς το Ιδρυμα, σε εκδήλωση που έγινε στο Μουσείο Μπενάκη. Περίπου εκατόν πενήντα άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών έχουν υπογράψει κείμενο για τη σημασία και την αναγκαιότητα της ύπαρξής του. «Η διακοπή της κρατικής επιχορήγησης από το 2010», στο πλαίσιο της περιστολής των δαπανών που αφορούσε συνολικά τα ιδρύματα των κοινοβουλευτικών πρωθυπουργών, «ανέτρεψε τον οικονομικό μας σχεδιασμό» συνέχισε ο ίδιος. Εγιναν απολύσεις και το ζωνάρι τραβήχτηκε όσο ήταν δυνατό. Από τότε ως σήμερα οι δυσκολίες αντιμετωπίζονταν χάρη στη «νοικοκυρεμένη διαχείριση, στις χορηγίες της Βουλής των Ελλήνων –60.000 ευρώ έδωσε το 2013 ως ιδρυτικό μέλος του Ιδρύματος –και κάποιες μικρότερες από την Περιφέρεια Κρήτης». Ωστόσο «εδώ και μερικούς μήνες στηριζόμαστε στις διευκολύνσεις, προσωρινές βεβαίως, διάφορων φίλων του Ιδρύματος, εν είδει άτοκων δανείων».

Μέχρι στιγμής έχουν απορροφηθεί 3.656.000 ευρώ από ευρωπαϊκά κοινοτικά προγράμματα και έχουν συντελεστεί σημαντικές επενδύσεις στο πεδίο των υποδομών και της επιστήμης. Εχει οργανωθεί ένα μεγάλο αρχείο –περισσότερα από 50.000 τεκμήρια είναι ψηφιοποιημένα και διαθέσιμα στο Διαδίκτυο -, έχει στηθεί μια βιβλιοθήκη χιλιάδων τόμων και σπάνιων εκδόσεων, εκδίδονται βιβλία, πραγματοποιούνται συνέδρια και εκπαιδευτικά προγράμματα. Το ποσό που χρειάζεται το Ιδρυμα για να συνεχίσει απρόσκοπτα τη λειτουργία του, όπως υπολογίζεται, είναι της τάξεως των 250.000 ευρώ ετησίως. «Τα προερχόμενα από τον δημόσιο τομέα, τα υπόλοιπα θα μπορέσουμε να τα βρούμε από τον ιδιωτικό» εξήγησε ο κ. Παπαδάκης. Το 2005 ήταν το Ιδρυμα «Σταύρος Σ. Νιάρχος» που χρηματοδότησε εξ ολοκλήρου την απόκτηση υψηλού τεχνολογικού εξοπλισμού, μετά και την εγκατάσταση των διοικητικών και επιστημονικών υπηρεσιών του Ιδρύματος στο τριώροφο κτίσμα (της ίδιας μάλιστα περιόδου) των 1.000 τ.μ., παραπλεύρως της ιστορικής οικίας Βενιζέλου.

Ο κ. Παπαδάκης δεν αμφισβητεί ούτε ότι η εποχή είναι δύσκολη ούτε ότι η οικονομική κρίση έχει συνέπειες. «Θα πρέπει όμως το ελληνικό κράτος να κάνει επιτέλους τις επιλογές του, όπως τις έκανε και η Γαλλία επί παραδείγματι, προτάσσοντας σε ανάλογες περιπτώσεις τον Λουδοβίκο ΙΔ’, τον Ναπολέοντα ή τον στρατηγό Ντε Γκωλ. Δεν είναι δυνατόν να εξομοιώνονται όλες οι ιστορικές προσωπικότητες. Θα πρέπει να γίνει εν συνεχεία μια αυστηρή αξιολόγηση με βάση το έργο και την προσφορά εκάστου ιδρύματος ώστε να δίδεται και η ανάλογη χρηματοδότηση. Εμείς αυτό ζητούμε. Ετσι αποκτιέται και η αντίληψη για έναν υγιή πολιτισμικό προγραμματισμό. Ελπίζω ότι το κράτος θα συναισθανθεί τις υποχρεώσεις του» υπογράμμισε ο ίδιος, προσβλέποντας και στην ανταπόκριση της κοινωνίας, του κάθε πολίτη ξεχωριστά. Στην Τουρκία, αξίζει να σημειωθεί, δόθηκαν από τον κρατικό προϋπολογισμό στο Ιδρυμα Κεμάλ Ατατούρκ 15 εκατ. ευρώ μόνο για το έτος 2012.

Οι εργασίες εν τω μεταξύ συνεχίζονται. Οι άνθρωποι του Ιδρύματος όμως βιώνουν μια παράδοξη ανασφάλεια, δεδομένης της συγκυρίας. Σε έναν μήνα ολοκληρώνεται το πρώτο μέρος της αποκατάστασης της εμβληματικής οικίας Βενιζέλου στη Χαλέπα. «Τελειώνει το κτιριακό σκέλος αυτού του έργου που εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ μέσω του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ). Μένει το μουσειακό του σκέλος και περιμένουμε τον ίδιο οργανισμό να προκηρύξει άμεσα τον σχετικό διαγωνισμό. Επιδιώκουμε να είναι έτοιμο για το κοινό την άνοιξη του 2014» τόνισε ο κ. Παπαδάκης. Ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να δει για πρώτη φορά εκθεμένα –γι’ αυτό είναι σημαντικές οι δωρεές των ιδιωτών –από έπιπλα και προσωπικά έγγραφα του Βενιζέλου ως τη χρυσή πένα με την οποία υπέγραψε τη Συνθήκη των Σεβρών, ακόμη και τα παράσημά του.

«Το πρώτιστο ενδιαφέρον του Ιδρύματος είναι να περάσουν τα οράματα, τα ιδανικά, τα επιτεύγματα, η ιστορική κληρονομιά του Ελευθερίου Βενιζέλου στις επόμενες γενεές» είπε ο Νικόλαος Εμμ. Παπαδάκης και η αλήθεια είναι ότι ως πρότυπο ο Βενιζέλος εξακολουθεί να εμπνέει. «Στο πλαίσιο αυτό έχουμε αγκαλιάσει τη νεολαία της Κρήτης από το νηπιαγωγείο μέχρι την τελευταία τάξη του λυκείου. Δεν το περιορίζουμε όμως μόνο στα παιδιά, το επεκτείνουμε και στους εκπαιδευτικούς», κάτι που ισχύει και για τους επισκέπτες από ολόκληρη τη χώρα.