Βιντεοπαιχνίδια και κοινωνικά δίκτυα στις βιβλιοθήκες

Προσκεκλημένοι ομιλητές από τη Φιλανδία, τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, την Ισπανία και την Ολλανδία μετέφεραν την εμπειρία τους. Στη Φιλανδία, μια χώρα με υποδειγματικό εκπαιδευτικό σύστημα και βιβλιοθήκες, πατεράδες, κρατούμενοι στις φυλακές της μικρής πόλης Βάσα, διαβάζουν παραμύθια στα παιδιά τους μπροστά σε ένα μικρόφωνο. Την ανάγνωση ηχογραφεί σε CD η τοπική βιβλιοθήκη και το CD αποστέλλεται στα παιδιά κάθε του κρατούμενου. Στο Ντιτρόιτ των ΗΠΑ, έναν δήμο με τεράστιο χρέος και υψηλά ποσοστά ανεργίας, οι δημότες συναντιούνται στα σημεία «makerspace» στις βιβλιοθήκες όπου βρίσκουν τα απαραίτητα εργαλεία για να επισκευάσουν το ποδήλατό τους ή ένα σκισμένο ρούχο αλλά και μέντορες που θα τους προσφέρουν τεχνογνωσία για τη λειτουργία του smart phone τους. Στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κολονίας, που μετατράπηκε από παραδοσιακή βιβλιοθήκη σε έναν ανοιχτό χώρο παιχνιδιού, μάθησης και συναναστροφής, οι χρήστες ψυχαγωγούνται και αποκτούν γνώσεις μέσα από σοβαρά, εκπαιδευτικά αλλά και διασκεδαστικά βιντεοπαιχνίδια.

Η είσοδος των βιντεοπαιχνιδιών στις βιβλιοθήκες ξάφνιασε και μαζί εντυπωσίασε το ακροατήριο γιατί σηματοδοτεί την αλλαγή του προφίλ των βιβλιοθηκών από χώρους ήσυχης περισυλλογής και ανάγνωσης σε χώρους γεμάτους ζωή όπου ο θόρυβος επιτρέπεται. Το απόγευμα του Σαββάτου, το εργαστήριο της Κορντούλα Νέτζελμαν, διευθύντριας της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κολονίας και των έντεκα παραρτημάτων της, που πρόσφερε πρακτική εξάσκηση στη χρήση των βιντεοπαιχνιδιών στις βιβλιοθήκες, ήταν υπέρπληρες και είχε μεγάλη λίστα αναμονής.

«Αν σοκάρεται κάποιος από την παρουσία των videogames στις βιβλιοθήκες είναι επειδή έχουμε ανατραφεί μέσα στην κουλτούρα του βιβλίου», είπε νεαρός Έρικ Ρόιβερς, ο οποίος από πωλητής σε κατάστημα ηλεκτρονικών παιχνιδιών βρέθηκε το 2007 σύμβουλος ανάγνωσης μέσων επικοινωνίας στη Δημοτική Βιβλιοθήκη του Ρότερνταμ στην Ολλανδία. «Τι θα γινόταν αν τα πράγματα πήγαιναν από την ανάποδη; Αν δηλαδή ζούσαμε επί 500 χρόνια με videogames και κάποιος επινοούσε ξαφνικά το βιβλίο;» Την απάντηση έδωσε με ένα βίντεο.

«Τα βιβλία λένε ιστορίες, το ίδιο κάνουν και τα βιντεοπαιχνίδια. Στα παιχνίδια που παίζουμε για διασκέδαση υπάρχουν περίπλοκα εκπαιδευτικά συστατικά. Με το «Αge of Empires», για παράδειγμα, μαθαίνεις Ιστορία. Με το «Sin City» μαθαίνεις πως χτίζεται και πώς λειτουργεί μια πόλη». Ο σκοπός του νέου σχολείου και της νέας βιβλιοθήκης είναι με τη μετατροπή της σε παιχνίδι («gamification») η μάθηση να γίνει διασκεδαστική.

Η μετάβαση στον ψηφιακό κόσμο είναι χωρίς επιστροφή. Η νέα γενιά, όσοι δηλαδή γεννήθηκαν μετά το 1990, είναι «κάτοικοι» του κυβερνοχώρου και όχι «επισκέπτες», όπως είμαστε οι μεγαλύτεροι, εξήγησε ο Ντανιέλ Κασάνι, αναλυτής λόγου και καθηγητής στο Τμήμα Γλωσσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πομπέου Φάμπρα στη Βαρκελώνη. Αν θέλουμε τους νέους στις βιβλιοθήκες, θα πρέπει να έρθουμε κοντά στα ενδιαφέροντά τους. Αρκεί να υπάρχει μια ρεαλιστική εκτίμηση των αναγκών και των στόχων. Η Δημοτική Βιβλιοθήκη του Ρότερνταμ στην Ολλανδία αποφάσισε το 2007 να αποκτήσει βιντεοπαιχνίδια γιατί από έρευνα που πραγματοποίησε είδε ότι το κοινό των 12-34 ετών δεν επισκεπτόταν τη βιβλιοθήκη αλλά τα καταστήματα με βιντεοπαιχνίδια της πόλης. Η ανακαίνιση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κολονίας και η μετατροπή της σε ανοιχτό χώρο άτυπης μάθησης έγινε κατόπιν συζητήσεων με την τοπική κοινότητα και τους χρήστες της βιβλιοθήκης. Στις ΗΠΑ προωθήθηκαν στις βιβλιοθήκες τα προγράμματα STEM/STEAM και δημιουργήθηκαν Media Labs και Fab Labs προκειμένου οι νέοι να ενδιαφερθούν για τις επιστήμες, την τεχνολογία, τις τέχνες και τα μαθηματικά, όταν παρατηρήθηκε χαμηλό ποσοστό αμερικανών φοιτητών στις αντίστοιχες πανεπιστημιακές σχολές, όπως εξήγησε η Κάρεν Χάρτμαν, υπεύθυνη για τα Κέντρα Τεκμηρίωσης των αμερικανικών πρεσβειών στην Ιταλία.

Ως τρίτος χώρος μεταξύ σπιτιού και σχολείου οι βιβλιοθήκες καλούνται να διαχειριστούν διάφορους τομείς δραστηριότητας: τον ελεύθερο χρόνο, τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, την πληροφόρηση. Καλούνται να ενθαρρύνουν τη φιλαναγνωσία -και παραδείγματα μας έδωσαν η Τέρχι Πικίλα και η Σάρα Νόρντλουντ, οι βιβλιοθηκονόμοι από τη Βάσα-, να καλλιεργήσουν δεξιότητες, να κάνουν τους χρήστες τους συνειδητούς πολίτες του παγκόσμιου χωριού αλλά και της τοπικής τους κοινότητας, να τους βοηθήσουν να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους και την επινοητικότητά τους στον τομέα της εργασίας και των επιχειρήσεων.

Ο τεχνολογικός εξοπλισμός των βιβλιοθηκών δεν είναι φθηνή υπόθεση και όλες οι βιβλιοθήκες στον κόσμο, από τις ΗΠΑ ως τη Φιλανδία, αντιμετωπίζουν περικοπές προϋπολογισμού. «Οι μεγάλες εμπορικές αλυσίδες ηλεκτρονικού εξοπλισμού χορηγούν συνήθως τις συσκευές και οι εταιρείες παιχνιδιών προσφέρουν τα παιχνίδια προκειμένου να τα διαφημίσουν σε νέους πιθανούς πελάτες τους», απάντησε, με ειλικρίνεια αλλά και κυνισμό, ο Έρικ Ρόιβερς σε σχετική ερώτηση του «Βήματος».

Αν αυτή η σύνδεση της βιβλιοθήκης με την αγορά είναι κάπως ανησυχητική για την ελεύθερη και αμερόληπτη παροχή γνώσης, ο Θεμιστοκλής Γκιών, ιδρυτής του Flow Athens και σχεδιαστής παιχνιδιών μάθησης, υποστήριξε ότι υπάρχουν παιχνίδια που προκαλούν τους νέους ανθρώπους να ανακαλύψουν τις δεξιότητές τους τα οποία είναι πολύ οικονομικά. Παιχνίδια ανοιχτού λογισμικού ή φτηνές πλακέτες ηλεκτρονικών παιχνιδιών που μπορούν να «τρέξουν» σε υπάρχοντες ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Ελεύθερο λογισμικό στο διαδίκτυο χρησιμοποιείται και σε μια νέα υπηρεσία που προσφέρουν βιβλιοθήκες στη Δυτική Ελλάδα. Πρόκειται, όπως παρουσίασε η Ανδριανή Ζαφειροπούλου, υπάλληλος στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ναυπάκτου και συντονίστρια στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας για το Future library, για ένα πρόγραμμα που υλοποιείται σε συνεργασία των βιβλιοθηκών με τα σχολεία και στόχο έχει να μυήσει τα παιδιά 4-12 χρόνων στη διαδραστική μάθηση και στον χειρισμό των νέων τεχνολογιών. Αυτό επιτυγχάνεται με το «gamification» που προαναφέρθηκε, με δράσεις βασισμένες σε παιχνίδια που κάνουν τη μάθηση δημιουργική και διασκεδαστική.

Καθώς ο κόσμος περνά στην ψηφιακή εποχή, είναι σημαντικό να χαρτογραφήσουμε τον κόσμο του ηλεκτρονικού βιβλίου στην Ελλάδα. Ο Μιχάλης Καλαμαράς, διαχειριστής του www.eAnagnostis.gr, η Αφροδίτη Φράγκου, αναπληρώτρια γραμματέας του ΔΣ της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης και ο Γιώργος Γλωσσιώτης, πρόεδρος του ΔΣ της άνωθι ένωσης, μίλησαν για κατηγορίες e-books, για πνευματικά δικαιώματα και για το ηλεκτρονικό βιβλίο στις βιβλιοθήκες και στην εκπαίδευση. Απέναντι στα δεδομένα των ξένων ομιλητών η ελληνική πλευρά εκφράζει τη θεωρητική της ετοιμότητα αλλά δεν έχει να παρουσιάσει πραγματικά στοιχεία. «Δεν γνωρίζουμε αν έχουν ηλεκτρονικά βιβλία και πόσα οι δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες και ποια είναι η ζήτηση του ηλεκτρονικού βιβλίου από τους χρήστες των βιβλιοθηκών» απάντησε σε ερώτηση του «Βήματος» ο Γιώργος Γλωσσιώτης. «Οι δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες δεν δανείζουν e-books» ήταν η απάντηση του Μιχάλη Καλαμαρά. Όπως πληροφορηθήκαμε, για την ώρα, μόνο το ινστιτούτο Goethe και το ινστιτούτο Cervantes έχουν υπηρεσία δανεισμού ψηφιακών βιβλίων.