Κατοίκηση που μετράει …μερικές χιλιάδες χρόνια, σπίτια, δρόμοι, κρήνες, δεξαμενές, εργαστήρια που αποκαλύφθηκαν το ένα πάνω στο άλλο, αρχαία αγάλματα που βρέθηκαν ακόμη και μέσα σε πηγάδια, αρχαία αλλά και σύγχρονα «εγκαίνια» στη θεμελίωση των οικιών για την προκοπή των ιδιοκτητών τους, ακόμη όμως και σφαίρες, χειροβομβίδες και άλλο πολεμικό υλικό!
Τα ευρήματα στο οικόπεδο Μακρυγιάννη όπου κτίσθηκε το Μουσείο Ακρόπολης υπήρξαν πολλά και σπουδαία, τώρα όμως έφθασε η ώρα της ανάδειξής τους ακριβώς εκεί όπου βρέθηκαν. Μέρος τους άλλωστε είναι ορατό τόσο από την αυλή του μουσείου όσο και από το εσωτερικό χάρη στα γυάλινα δάπεδά του.
Στην τελική ευθεία βρίσκεται λοιπόν η μουσειολογική και μουσειογραφική μελέτη για την διαμόρφωση της ανασκαφής σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο και για την έκθεση των ευρημάτων της, όπως είπε η αρχαιολόγος της Α΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το χώρο, κυρία Σταματία Ελευθεράτου, πριν από λίγες μέρες στην ανακοίνωσή της στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης για το «Χθες, το σήμερα και το αύριο ενός μεγάλου έργου» .
«Οι αρχαίοι δρόμοι αλλά και δίκτυο μεταλλικών διαδρόμων θα κατευθύνουν τον επισκέπτη στα σημαντικότερα οικοδομήματα, παράλληλα θα υπάρχουν κείμενα και σχέδια που θα παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για τα οικοδομικά σύνολα και τις επιμέρους κατασκευές ενώ ενταγμένη αρμονικά στη διαδρομή του επισκέπτη θα αναπτύσσεται και η έκθεση των κινητών ευρημάτων της ανασκαφής», ανέφερε χαρακτηριστικά η κυρία Ελευθεράτου. Τέσσερα χρόνια μετά τα εγκαίνια του μουσείου η ανάδειξη των αρχαιοτήτων που αποκαλύπτουν τη ζωή των ανθρώπων στην περιοχή μέσα στις χιλιετίες επιτέλους ξεκινά. Δεν είναι κρυφό πάντως να πούμε, ότι οικονομικοί λόγοι είναι αυτοί στους οποίους οφείλεται η καθυστέρηση, αν και τώρα ελπίζεται ότι θα δοθεί λύση.
Σε επιφάνεια 4.000 τ.μ. διατηρείται ο πυρήνας της ανασκαφής με τα σημαντικότερα αρχαία οικοδομήματα, προστατευμένος κατά το μεγαλύτερο μέρος του από το κτήριο και τον εξώστη του Μουσείου. Εκεί η έκθεση θα διαρθρώνεται σε τρεις χρονολογικές και είκοσι θεματικές ενότητες, που θα παρακολουθούν τις βασικές αλλαγές του τόπου παρουσιάζοντας παράλληλα όψεις της δημόσιας και κυρίως της ιδιωτικής ζωής των κατοίκων από την Προϊστορική εποχή ως την Μέση Βυζαντινή.
Στον αριθμό των 1.500 φθάνουν τα αρχαία ευρήματα που έχουν επιλεγεί για την έκθεση. Χάρη σ΄ αυτά αλλά και στο πλούσιο εποπτικό υλικό, οι επισκέπτες θα καλούνται, όπως επισημαίνει η αρχαιολόγος να ανακαλύψουν κοινά σημεία στη ζωή των ανθρώπων χθες και σήμερα, να ενεργοποιήσουν τις αισθήσεις και τη φαντασία τους για να ζωντανέψουν το μακρινό παρελθόν και να αντιληφθούν την εξέλιξη του πολιτισμού, ακόμη και για να αντιληφθούν τελικά, πως οι άνθρωποι όλων των εποχών έχουν τις ίδιες ανάγκες.
Δύο τουλάχιστον ψηφιακές εφαρμογές εξάλλου, του νέου προγράμματος του Μουσείου Ακρόπολης «Ψηφιακό Μουσείο» (χρηματοδοτούμενο από το ΕΣΠΑ) θα έχουν θέμα την ανασκαφή. Μια μικρή αίθουσα μάλιστα στο εσωτερικό του κτιρίου _ πάντα στο επίπεδο της ανασκαφής_ θα διαμορφωθεί σε κέντρο πολυμέσων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στο πλαίσιο του ίδιου έργου έχουν ψηφιοποιηθεί και τα δεκάδες ημερολόγια, τα εκατοντάδες δελτία και οι χιλιάδες φωτογραφίες της ανασκαφής.
«Η υλοποίηση της μελέτης αποδείχθηκε περισσότερο περίπλοκη από όσο είχαμε φανταστεί, αφού καθημερινά γεννιούνται νέα ερωτήματα που ζητούν άμεσες απαντήσεις και δύσκολες αποφάσεις», είπε η κυρία Ελευθεράτου. Αλλά δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά καθώς στο λεγόμενο οικόπεδο Μακρυγιάννη αποκαλύφθηκε τμήμα του οικιστικού ιστού της αρχαίας Αθήνας με συνεχή χρήση από τους ύστερους νεολιθικούς χρόνους ως τους μεσοβυζαντινούς. Ετσι αυτή η επί αιώνες κατοίκιση δημιούργησε πυκνό πλέγμα από άνισα διατηρημένα αρχαιολογικά κατάλοιπα που η ερμηνεία τους υπήρξε ιδιαίτερα πολύπλοκη.
Οσον αφορά τα κινητά ευρήματα πιο εντυπωσιακή ανακάλυψη ήταν εκείνη των μαρμάρινων γλυπτών που βρέθηκαν πεταμένα μέσα σε ένα πηγάδι.
Τα αγάλματα απεικονίζουν θεότητες και χρονολογούνται στην Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή εποχή και ανάμεσά τους υπήρχε ένα σπάνιο για τον ελλαδικό χώρο άγαλμα, που παριστάνει τον Δία με τη μορφή που λατρευόταν στην Ηλιούπολη της αρχαίας Συρίας: Με καταστόλιστο από σύμβολα επενδύτη, όπου αποδίδονται οι προσωποποιήσεις των επτά πλανητών του αρχαίου γεωκεντρικού, κοσμολογικού συστήματος (Κρόνος, Δίας και Ηρα στην ταύτισή της με την Αφροδίτη, Ηλιος και Σελήνη, Αρης και Ερμής).
Μαζί και με άλλα αγαλμάτια και ειδώλια μάλιστα, από άλλα σημεία της ανασκαφής, που απεικονίζουν ανατολικές θεότητες φαίνεται η διάδοση που γνώρισαν την εποχή της ρωμαιοκρατίας οι μυστηριακές λατρείες της Ανατολής .
Εξαιρετικό ήταν και το εύρημα των «εγκαινίων», καθώς στα θεμέλια ενός σύγχρονου κτιρίου που κατεδαφίστηκε για να ανεγερθεί το Μουσείο Ακρόπολης βρέθηκε μία λίθινη πλάκα με χαραγμένο σταυρό και δίπλα της ένα μπουκαλάκι με αγιασμό. Κάτω από αυτήν σε μία αρχαία οικία που εντοπίσθηκε από τις ανασκαφές βρέθηκαν τρία (!) εγκαίνια διαφορετικών εποχών.
Οι πρώτες αρχαιότητες στην περιοχή πάντως εντοπίσθηκαν το 1835 κατά τις εκσκαφές για την κατασκευή του στρατιωτικού νοσοκομείου (κτίριο Βάιλερ) οπότε ήρθε στο φως ένα ψηφιδωτό που παρέμεινε όμως στη θέση του. Το 1880 σε άλλες εκσκαφές για την κατασκευή δεξαμενής βρέθηκε το άγαλμα της «Κοιμωμένης Μαινάδας» (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) .
Στην περίοδο όμως, όπου στο κτίριο είχε εγκατασταθεί η Χωροφυλακή, τα κτίσματα που κατασκευάστηκαν γύρω του κατέστρεψαν ολοκληρωτικά τις αρχαιότητες που συνάντησαν (και ήταν πολλές). Τέλος δυσάρεστα «ενθύμια» από τον δραματικό Δεκέμβρη του ΄44, όταν οι μάχες στο στρατόπεδο Μακρυγιάννη σήμαναν την αρχή του εμφυλίου πολέμου υπήρξαν ένας μεγάλος αριθμός από σφαίρες, χειροβομβίδες κ. ά. που βρέθηκαν σε λάκκους, δεξαμενές, πηγάδια και επιχώσεις .
