Γρηγόρης Λαμπράκης: Αγωνιστής, πρωταθλητής, γιατρός, ήρωας

Κατά την διάρκεια των ερευνών που ο σκηνοθέτης Στέλιος Χαραλαμπόπουλος έκανε αναζητώντας στοιχεία για την ζωή και το έργο του του Γρηγόρη Λαμπράκη _το θέμα του ντοκιμαντέρ που αυτή την εποχή γυρίζει_ εντελώς τυχαία βρήκε ένα ανέκδοτο φιλμ από την Α’ Μαραθώνια πορεία (22 Απριλίου 1963). Το σπάνιο αυτό υλικό είχε τραβήξει με ερασιτεχνική κάμερα ο συναγωνιστής του Λαμπράκη, Γιώργος Γέρος. «Το φιλμ δείχνει τον Γρηγόρη Λαμπράκη να περπατά ξεδιπλώνοντας το πανό με την επιγραφή ΕΛΛΑΣ και το σήμα αφοπλισμού δεξιά και αριστερά» αναφέρει ο σκηνοθετης για το πλάνο «από το οποίο απομονώθηκε και η γνωστή φωτογραφία του Λαμπράκη ενώ κατεβαίνει από τον Τύμβο με το πανό «σαν Εσταυρωμένος«».

Ωστόσο, η «Υπόθεση Λαμπράκη» που τόσο άψογα είχε περάσει στο σινεμά από τον Κώστα Γαβρά στο «Ζ», δεν θα είναι αποκλειστικώς το θέμα του ντοκιμαντέρ του Χαραλαμπόπουλου, σκηνοθέτη γνωστού στον χώρο του ντοκιμαντέρ από τα «Ημερολόγια Καταστρώματος -Γιώργος Σεφέρης», το «Ι. Μόραλης» και κυρίως «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη». Ο σκηνοθέτης θελει κυρίως να φωτίσει τις λιγότερο γνωστές πλευρές της προσωπικότητας και της δράσης του Λαμπράκη.

Για την ακρίβεια, στο καινούργιο ντοκιμαντέρ του που δεν έχει προς το παρόν τίτλο, ο Χαραλαμπόπουλος ενδιαφέρεται για τον Βαλκανιονίκη Λαμπράκη στο άλμα εις μήκος, τον γιατρό Λαμπράκη, υφηγητή μαιευτικής -γυναικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας αλλά και ενδοκρινολόγο, τον βουλευτή της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς Λαμπράκη και τον Μαραθωνοδρόμο της Ειρήνης Λαμπράκη.

Ασφαλώς και η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη από τις δυνάμεις του παρακράτους της εποχής, το βράδυ της 22ας Μαΐου 1963 στην Θεσσαλονίκη, στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Ερμού έξω από τα γραφεία του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος, θα παίξει ρόλο στην ταινία. Η δολοφονία του Λαμπράκη άλλωστε είχε συγκλονίσει το πανελλήνιο και σήμανε την απαρχή πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα, προκαλώντας το διεθνές ενδιαφέρον.

«Με τα σημερινά κριτήρια θα έλεγα ότι ήταν ένας κοινωνικός ακτιβιστής, ο οποίος σιγά-σιγά, όσο προχωρεί εμποτίζεται από τις ιδέες της Αριστεράς και προσαρμόζει την πολιτική του και την τακτική του, σε αυτό το πλαίσιο», λέει ο Στ. Χαραλαμπόπουλος. «Ήταν ένας άνθρωπος ευαισθητοποιημένος κοινωνικά, που καταγόταν από την Κερασίτσα Αρκαδίας, από μια οικογένεια με 18 παιδιά. Γνώριζε τον πόνο και την φτώχεια των ανθρώπων, κι αυτό τον οδήγησε να βρίσκεται στο πλευρό των αδυνάμων. Υπήρξε πολύ καλός αθλητής στίβου με ρεκόρ 7,37 μέτρα στο άλμα εις μήκος, που το κατέκτησε το 1938 και καταρρίφθηκε 21 χρόνια αργότερα. Στην Κατοχή, μέσα από τις γραμμές του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), οργάνωνε συσσίτια για τους αθλητές. Χειρούργησε τραυματισμένους ΕΛΑΣίτες από τη μάχη της Αθήνας και τον λοιδόρησαν σαν «σφαγέα» του ελληνικού λαού. Έγινε υφηγητής στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, ενώ το δίτομο έργο του για την ενδοκρινολογία, ήταν το μοναδικό, σχετικό ελληνικό σύγγραμμα, της δεκαετίας ’50 και ’60. Εκλέχτηκε βουλευτής το 1961, συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ. Δεν είχε μαρξιστική κατάρτιση, αλλά ενεργοποιήθηκε σε πολλά θέματα που αγγίζουν την ατζέντα της Αριστεράς. Απλά ξέφυγε λίγο από τα καθιερωμένα της Αριστεράς. Ήταν πληθωρικός και ορμητικός. Είχε ένα στοιχείο παλικαριάς, λεβεντιάς, που τους συγκίνησε όλους. Και φυσικά ενέπνευσε τη νεολαία».

Δεν είναι κρυφό το γεγονός ότι τα μυθιστοπλαστικά στοιχεία που ο Χαραλαμπόπουλος είχε περιπλέξει στο ντοκιμαντέρ για τους Φ. Πεσόα και Κ. Καβάφη είχαν διχάσει το κοινό της εποχής της ταινίας αφού τελικά η συνάντηση των δυο ποιητών δεν είχε γίνει ποτέ σε αντίθεση με αυτό που ισχυριζόταν η ταινία. «Σκεφτόμαστε τα πράγματα μέσα από ένα συγκεκριμένο πρίσμα που αντανακλά την βιωματική, γνωστική και ψυχολογική σκευή που κουβαλάμε» λέει ο Χαραλαμπόπουλος. «Στην ταινία μου για τον Καβάφη και τον Πεσόα, έφτασα λίγο στα άκρα, τη μίξη της μυθοπλασίας και του ντοκιμαντέρ, γιατί πιστεύω ότι δεν υπάρχει μια πραγματικότητα αυτή καθεαυτή. Διαφωνώ με τους κάθετους διαχωρισμούς ντοκιμαντέρ, μυθοπλασία κλπ. επειδή πιστεύω ότι κάθε δημιούργημα εμπεριέχει κάποια μυθοπλασία. Φυσικά δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε με τα γυαλιά του σήμερα την Ιστορία, αλλά σαφέστατα την ερμηνεύουμε με τις γνώσεις μας και τις δεσμεύσεις μας στα πράγματα».

Μετά από δύο χρόνια ενδελεχούς έρευνας που πραγματοποίησε αντλώντας υλικό από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, από το Επιμορφωτικό Κέντρο «Χαρίλαος Φλωράκης» και άλλους φορείς, ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος χρησιμοποιεί προσωπικές μαρτυρίες, φωτογραφικά και σπάνια κινηματογραφικά ντοκουμέντα από τα, έτσι κι αλλιώς, λίγα κινηματογραφημένα στιγμιότυπα που αφορούν τον Λαμπράκη.

Οπως είπε στον Στ. Χαραλαμπόπουλο η παλιά συναγωνίστρια του Λαμπράκη Γιούλη Λιναρδάτου, «ο Λαμπράκης δεν περπατούσε, κάλπαζε. Ήταν 51 ετών αλλά όλοι είχαμε την αίσθηση ότι ήταν νέος».

Στο σπάνιο υλικό της ταινίας συγκαταλέγονται τα στιγμιότυπα που είχε τραβήξει ο Φιλοποίμην Φίνος, από την μεγάλη φιλειρηνική πορεία ειρήνης στο Όλντερμαστον της Αγγλίας, με τον Γρηγόρη Λαμπράκη και την ελληνική αντιπροσωπεία της επιτροπής για την Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ), που είχε ιδρυθεί με πρωτοβουλία της ΕΔΑ, αποτελούμενη από τον ίδιο, τον Λεωνίδα Κύρκο, τον Μανώλη Γλέζο και τον Σπύρο Λιναρδάτο, στις 12-15 Απριλίου 1963.

Σαν κινηματογραφικό ντοκουμέντο, ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος χρησιμοποιεί επίσης κάποιες σκηνές από την εμβληματική ταινία «100 ώρες του Μάη» των Δήμου Θέου–Φώτου Λαμπρινού, ενώ πίσω από την παραγωγή της βρίσκεται η εταιρεία «Περίπλους», καθώς και η εθελοντική προσφορά των Δημήτρη Κορδελά στην διεύθυνση φωτογραφίας, Κωνσταντίνου Τσιχριτζή (στο μοντάζ) και Αλέξανδρου Αλεξανδρόπουλου στην διεύθυνση παραγωγής.