Παιδί, ένα θέμα ταμπού

Ενας παιδαγωγός, χωρίς καλά-καλά να καταλάβει τι έχει γίνει, βλέπει τον κόσμο του να διαλύεται όταν η κοινότητα όπου ζει και εργάζεται τον υποψιάζεται για παιδόφιλο: το «Κυνήγι» του Τόμας Βίντερμπεργκ ήταν μια από τις ταινίες που σόκαραν το κοινό του τελευταίου Φεστιβάλ Καννών. Γυρισμένο από έναν σκηνοθέτη που, όπως είχε φανεί από την «Οικογενειακή γιορτή» (1997), ανέκαθεν ενδιαφερόταν για τη μόλυνση των διαπροσωπικών σχέσεων, το «Κυνήγι» σχολιάζει την άγνοια, τη μισαλλοδοξία αλλά και την απώλεια της αθωότητας που μπορούν να μετατρέψουν τους ανθρώπους σε τέρατα.

«Δεν ξέρω τι συμβαίνει στις δικές σας χώρες, πάντως στη Δανία έχουμε δυο ταμπού» μας είπε στις Κάννες ο Μαντς Μίκελσεν, ο ηθοποιός που κλήθηκε να υποδυθεί τον παιδαγωγό, αποσπώντας το βραβείο ερμηνείας λίγες ημέρες μετά τη συνάντησή μας. «Τα ταμπού αυτά είναι η θρησκεία και τα παιδιά, θέματα που πλέον έχουν γίνει τόσο εύθραυστα ώστε κυριολεκτικά δεν μπορούμε ποτέ και πουθενά να τα κουβεντιάσουμε».

Ο Μίκελσεν, ένας από τους διεθνείς σταρ της Δανίας, με εμφανίσεις σε ταινίες όπως το «Casino Royale» και η «Τιτανομαχία», σήκωσε τα χέρια του και δάγκωσε τα χείλη του για να δώσει έμφαση σε αυτό που έλεγε. «Για παράδειγμα», συνέχισε, «στη Δανία, όταν προκύπτει κατηγορία για παιδοφιλία δεν υφίσταται ο όρος «παιδική φαντασία». Οποια και αν είναι η αλήθεια, η κοινωνία θα πιστέψει ότι το παιδί δεν λέει ψέματα». Από εκεί άλλωστε αρχίζει ο εφιάλτης του ήρωα της ταινίας. Ο νηπιαγωγός κατηγορείται αμέσως για κάτι που δεν έκανε, αφού η διευθύντρια του παιδικού σταθμού δεν εξετάζει καν την περίπτωση το κορίτσι που τον έχει κατηγορήσει να έχει πει ψέματα. Δέχεται a priori την κατηγορία.

Κάποιος στο δημοσιογραφικό πάνελ ανέφερε ότι ενδεχομένως μια τέτοια ιστορία να είναι το αποτέλεσμα «της παράνοιας που επικρατεί στους καιρούς μας». Ο Μίκελσεν, πατέρας ο ίδιος, συμφώνησε· εν μέρει. «Εν προκειμένω η παράνοια είναι μια καλή λέξη, αλλά δεν ξέρω πόσο ταιριάζει στην περίπτωση. Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι υπάρχει ένα παιδί στη μέση. Αν ο ίδιος άνθρωπος είχε κατηγορηθεί ότι λήστεψε μια τράπεζα, η αντίδραση της κοινής γνώμης θα ήταν εντελώς διαφορετική. Το ερώτημα λοιπόν είναι πώς αντιδρά μια κοινωνία όταν υπάρχουν παιδιά στη μέση. Το παράξενο άλλωστε είναι ότι αυτή η επιθετική αντίδραση της κοινωνίας θεωρείται η μόνη που έχει μια λογική –και αυτό ήταν για μένα το δυνατό όπλο του σεναρίου».

Ο παιδαγωγός ωστόσο είναι αθώος –και το γνωρίζουμε από την αρχή. Η αντίδρασή του είναι παθητική διότι είναι πεπεισμένος ότι, ακριβώς επειδή έχει δίκιο, θα δικαιωθεί. «Υποδυόμενος αυτόν τον άνθρωπο αντιλήφθηκα ότι είναι πολύ πιο πολιτισμένος από ό,τι εγώ» είπε ο Μίκελσεν. «Αν εγώ βρισκόμουν στη θέση του η αντίδρασή μου θα ήταν από την αρχή πολύ πιο επιθετική. Αυτό που κάνει στη σκηνή με το σουπερμάρκετ, θα το είχα κάνει πολύ νωρίτερα. Αναγνωρίζω τον πολιτισμό μέσα του, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο ο πολιτισμός αρκεί όταν βρίσκεσαι σε τέτοια θέση».

Στη σκηνή στο σουπερμάρκετ ο παιδαγωγός ασκεί βία εναντίον κάποιου που τον προσβάλλει. Αυτή είναι και η μοναδική φορά που χάνει την ψυχραιμία και την αυτοκυριαρχία του ανατρέχοντας σε διεξόδους που δεν του ταιριάζουν. Διόλου τυχαία η σκηνή καταχειροκροτήθηκε στην επίσημη προβολή στις Κάννες.

Τις απόψεις του Μαντς Μίκελσεν θα επιβεβαιώσει λίγο αργότερα ο Τόμας Βίντερμπεργκ, περιγράφοντας μια σκηνή από το σχετικά πρόσφατο παρελθόν του. Ενα μεσημέρι πριν από μερικά χρόνια, όταν η πεντάχρονη τότε κόρη του τον φίλησε στο στόμα μέσα σε ένα λεωφορείο, ο Βίντερμπεργκ αισθάνθηκε τρομερά αμήχανα. «Αναρωτήθηκα αμέσως «τι θα σκεφτεί ο κόσμος που με βλέπει;»». Γιατί για τον Βίντερμπεργκ αυτή την εποχή ο κόσμος ζει μια «καινούργια αρχή καταστάσεων την οποία ουδείς γνωρίζει με ακρίβεια. Πιστεύω πραγματικά ότι η αγάπη ανάμεσα σε ενηλίκους και παιδιά, ακόμη και όταν είναι δικά τους παιδιά, δεν μπορεί πλέον να εκφράζεται με φυσικό τρόπο, με χειρονομίες ή με εκφράσεις του σώματος. Ιδιαίτερα σε δημόσιους χώρους ή σε νηπιαγωγεία, καταστάσεις όπως αυτές είναι εντελώς απαγορευτικές. Αυτό που κάποτε ήταν κάτι πολύ τρυφερό, πολύ ειλικρινές, πολύ ανθρώπινο, έχει πια τελειώσει. Ζούμε σε σκοτεινούς καιρούς…».

πότε & πού:
Η ταινία «Το κυνήγι» προβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 8 Νοεμβρίου.