Ο δρόμος κρύβει αρχαία στην Ολυμπία. Από αυτά που δεν ανασκάφηκαν ποτέ και σε μεγάλο βαθμό είναι άγνωστα και άλλα που αναμένεται να εντοπιστούν. Οπως ένα μεγάλο τμήμα του αρχαίου Γυμνασίου, το οποίο σήμερα είναι εμφανές μόνο κατά ένα μέρος του, αφού το υπόλοιπο συνεχίζεται κάτω από την άσφαλτο. Πρόκειται για τον δρόμο που διασχίζει τον αρχαιολογικό χώρο τέμνοντάς τον στα δύο, αυτόν που ακολουθούσαν επί πολλές δεκαετίες τα αυτοκίνητα από το χωριό της Ολυμπίας προς την υπόλοιπη χώρα της Ηλείας και το αντίθετο. Ενα τυχαίο γεγονός όμως προ ολίγων ετών ήταν η αιτία για την αποκάλυψη μικρού ιερού ακριβώς κάτω από αυτόν τον δρόμο.
Ενας αγωγός που θα μετέφερε νερό από τον Ερύμανθο επέβαλε την ανασκαφή, ο ασφαλτοτάπητας σηκώθηκε, και εκεί, σε βάθος δυόμισι μέτρων, εντοπίστηκε το ιερό της Δήμητρας Χαμύνης, γνωστό μόνο από τον Παυσανία, ενώ δίπλα του ήρθαν στο φως ρωμαϊκά λουτρά. Ετσι η διέλευση των αυτοκινήτων διεκόπη αναγκαστικά, η διαδρομή ακολουθεί πλέον την παράκαμψη που περνά έξω από την Ολυμπία και, όπως γίνεται φανερό, αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για την ενοποίηση του αρχαιολογικού χώρου και την αποκάλυψη των αρχαιοτήτων. Την απόφαση για την έναρξη των έργων στην Ολυμπία έλαβε ο κ. Κώστας Τζαβάρας, αναπληρωτής υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού, Αθλητισμού, και η προοπτική της ένταξής τους στο ΕΣΠΑ θα εξασφαλίσει την ολοκλήρωσή τους.
Εξω από τον τοίχο του ιερού περιβόλου βρισκόταν το Γυμνάσιο, ο χώρος όπου γυμνάζονταν πριν από τους αγώνες οι δρομείς και οι αθλητές, κυρίως του πεντάθλου. Το κτίριο αποτελούσε το ίδιο συγκρότημα με την παλαίστρα, η γειτνίασή του όμως με την κοίτη του ποταμού Κλαδέου υπήρξε καταστροφική κατά το παρελθόν, καθώς μετά την εγκατάλειψη του ιερού η δυτική πλευρά του Γυμνασίου παρασύρθηκε προς την κοίτη και χάθηκε ολοκληρωτικά.

Οι προπονήσεις
«Αυτό που αναζητούμε τώρα είναι το βόρειο τμήμα του Γυμνασίου, που δεν έχει ακόμη ερευνηθεί» λέει η προϊσταμένη της Ζ’ Εφορείας Αρχαιοτήτων κυρία Γεωργία Χατζή. Πράγματι σήμερα είναι ανασκαμμένη μόνο η Ανατολική Στοά του σε μήκος 120 μ., με το υπόλοιπο να βρίσκεται κάτω από τον δρόμο. Αυτό μάλιστα έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι δυνατόν να μετρηθούν οι ακριβείς διαστάσεις του, αν και σύμφωνα με τους υπολογισμούς πρέπει να είχε περί τα 220 μ. μήκος και περί τα 120 μ. πλάτος.
Το κτίριο που διασώζεται πάντως είναι του 2ου αιώνα π.Χ., ήταν μακρόστενο, ώστε να γίνονται οι προπονήσεις σε χώρο ολυμπιακών διαστάσεων, και περίκλειστο, με μεγάλη αυλή στο εσωτερικό του, ενώ και στις τέσσερις πλευρές υπήρχαν στοές με δωρικούς κίονες. Στη δυτική πλευρά του πιθανόν να υπήρχε και μακρά σειρά από δωμάτια που χρησίμευαν ως καταλύματα των αθλητών.
Η αφαίρεση της ασφάλτου του δρόμου και η κατάργηση της κυκλοφορίας προκειμένου να ενοποιηθεί ο αρχαιολογικός χώρος και να αποκαλυφθούν τα αρχαία οικοδομήματα ήταν ένα πρόγραμμα που έπρεπε να εκτελεστεί το 2004 για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τότε όμως δεν υπήρχε ακόμη η παρακαμπτήριος, οπότε το έργο δεν έγινε. Δεύτερη εκκρεμότητα είναι η αποκατάσταση του αρχαίου αναλήμματος που συγκρατεί τον Κρόνιο λόφο, καθώς μπροστά του αναπτύσσονταν οι «Θησαυροί» των διαφόρων πόλεων. Πρόκειται για ένα τεχνικό έργο στην ουσία, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ωθήσεις που δέχεται ο τοίχος από τον λόφο ώστε να μην καταστραφεί.

Οι μελέτες
«Ο στόχος μας είναι ως το τέλος του χρόνου να ωριμάσουν οι μελέτες για την προστασία του αναλημματικού τείχους αφενός και για την προστασία και ανάδειξη του ιερού της Δήμητρας Χαμύνης αφετέρου» λέει η γενική γραμματέας κυρία Λίνα Μενδώνη. «Παράλληλα πρέπει να βρεθεί λύση για τη γεφύρωση του σκάμματος όπου έχει εντοπιστεί το ιερό, ώστε να μπορούν οι επισκέπτες να φθάνουν ως την Ολυμπιακή Ακαδημία» προσθέτει, επισημαίνοντας την ένταξη των έργων αυτών στο ΕΣΠΑ.
Οι ανασκαφές θα γίνουν σε συνεργασία με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, του οποίου ωστόσο η γεωφυσική διασκόπηση της περιοχής στα νοτιοανατολικά του Σταδίου για τον εντοπισμό του αρχαίου Ιπποδρόμου ουδέν απέδωσε. Στην περίπτωσή του, όπως φαίνεται, ο Κλαδέος τον παρέσυρε ολόκληρο.
Αυτή που κάθεται στο χώμα
Μια παλαιά χθόνια θεότητα είναι η Δήμητρα Χαμύνη (προσωνυμία που σημαίνει «καθιστή στο χώμα»), το ιερό της οποίας εντοπίστηκε το 2007 κατά μήκος του δρόμου που διασχίζει τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας. Χρονολογείται από τον 6ο-5ο αιώνα π.Χ. και, όπως λέει η αρχαιολόγος κυρία Γεωργία Χατζή, ήταν ενταγμένο στη λατρεία που ασκείτο στην Ολυμπία.
Πήλινα και χάλκινα αγγεία και ειδώλια, ορισμένα με επιγραφές, ήρθαν στο φως από την ανασκαφή του ιερού. Οπως φαίνεται όμως, το σημαντικότερο, αφού επέτρεψε την ταύτισή του με τη Δήμητρα Χαμύνη, ήταν ένα ειδώλιο με επιγραφή που αναφέρει τη Δήμητρα και Κόρη (δηλαδή την Περσεφόνη) και τον βασιλιά του Κάτω Κόσμου, τον Αδη. Θεωρείται μάλιστα ότι η συγκεκριμένη θεότητα είχε προσλάβει και τις λειτουργίες και ιδιότητες της Αρτεμης σχετικά με τη γονιμότητα και τη βλάστηση, αφού κατά μία άποψη οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν στην αρχή τους ακριβώς αυτό. Μέρος της λατρείας της θεάς άλλωστε αποτελούσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, γι’ αυτό και η ιέρειά της ήταν η μόνη γυναίκα που παρακολουθούσε τα αγωνίσματα, καθισμένη δίπλα στον πέτρινο βωμό της Δήμητρας Χαμύνης στην αριστερή πλευρά του σταδίου. Είναι πιθανό μάλιστα ο αγώνας δρόμου να γινόταν προς τιμήν της. Να σημειωθεί εξάλλου ότι στη Ρωμαϊκή Εποχή το αξίωμα αυτό το ανέλαβε η Ρήγιλλα, σύζυγος του Ηρώδη Αττικού.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ