Πολυάριθμα και σημαντικά ευρήματα, λίθινα εργαλεία της πρώιμης Αχελαίας πολιτισμικής φάσης (από την Μέση Πλειστόκαινο εποχή περί τα 780.000 _ 125.000 χρόνια από σήμερα) που ήρθαν στο φως στη Λέσβο βάζουν δυναμικά την Ελλάδα στον χάρτη των ευρωπαϊκών θέσεων, όπου έχουν εντοπισθεί ευρήματα της ίδιας περιόδου.

Πρόκειται για χειροπελέκεις και κοπείς, που ρίχνουν φως σε μια άγνωστη πτυχή της πρώιμης Παλαιολιθικής φάσης του νησιού, του Αιγαίου αλλά και ολόκληρης και της Ελλάδας, όπως δήλωσε η επικεφαλής της έρευνας κυρία Νένα Γαλανίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Η ανασκαφή που μόλις ολοκληρώθηκε, γίνεται στην παλαιολιθική θέση Ροδαφνίδια Λισβορίου στην Καλλονή, που «Θεωρείται θέση κλειδί για την κατανόηση των μετακινήσεων και των προσαρμογών των προγονικών μας ειδών στο ανατολικότερο άκρο της Ευρώπης, που είναι ταυτόχρονα και το δυτικότερο της Ασίας», όπως λέει η κυρία Γαλανίδου μιλώντας στο «Βήμα». Και εξηγεί: «Αχελαίες λιθοτεχνίες συνδέονται με τον Homo ergaster, τον Homo erectus και Homo heidelbergensis. Αυτής της φάσης ευρήματα έχουν εντοπισθεί και στον λοιπό ελλαδικό χώρο (Λούρος, Σιάτιστα κ. α.) όμως σε εξαιρετικά μικρό αριθμό. Εδώ έχουμε την πρώτη μεγάλης έκτασης και πυκνότητας θέση της πρώιμης Παλαιολιθικής εποχής (πριν από τους Neanderthal δηλαδή), όταν οι ανθρωπίδες έβγαιναν από την Αφρική και εξαπλώνονταν στον κόσμο».

Η διαδρομή που μας ενδιαφέρει είναι η Συροπαλαιστίνη, στη συνέχεια η Ανατολία και από εκεί η Λέσβος, όπου έφθαναν δια ξηράς καθώς σε περιόδους ταπείνωσης της θαλάσσιας στάθμης σχηματιζόταν μία «γέφυρα», το σημερινό στενό της Μυτιλήνης, που το βάθος του είναι περί τα 60 μέτρα. Η θέση αυτή ευνοούσε τους ανθρωπίδες για ένα πολύ σημαντικό λόγο: Το περιβάλλον στην περιοχή ήταν τότε ποτάμιο και λιμναίο! Οπως λέει η κυρία Γαλανίδου ήδη έχουν βρεθεί ίχνη της κοίτης ποταμού της Παλαιολιθικής εποχής ενώ στις περιόδους που έπεφτε η στάθμη της θάλασσας είναι πιθανόν να μετατρεπόταν ο κόλπος της Καλλονής σε λίμνη. Γίνεται αντιληπτό λοιπόν οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για ζώα και πτηνά και έτσι οι πρώιμοι άνθρωποι είχαν εξασφαλισμένο νερό και θηράματα. Ταυτόχρονα όμως είχαν θερμές πηγές αλλά και την πρώτη ύλη για την επεξεργασία εργαλείων: τον πυριτόλιθο που προερχόταν από την δράση του πολύ παλαιότερου ηφαιστείου του βορείου Αιγαίου.
«Η πυκνότητα των ευρημάτων _από την ανασκαφική έρευνα έχουν προκύψει 500 περίπου εργαλεία ενώ στην επιφάνεια του εδάφους βρίσκονται κατά χιλιάδες _ δείχνει ότι οι ανθρωπίδες πήγαιναν και ξαναπήγαιναν στην ίδια περιοχή», λέει η κυρία Γαλανίδου επισημαίνοντας επίσης ότι: «Η Ελλάδα ήταν σε θέση κομβική για τις μετακινήσεις των ανθρωπιδών γι΄ αυτό και αναζητούμε τη διαδρομή τους».

Η ίδια πάντως αρνείται να προχωρήσει σε περαιτέρω χρονολογήσεις, καθώς αναμένει τα αποτελέσματα της εξέτασης των ευρημάτων που θα γίνει με την μέθοδο της οπτικής διεγερμένης φωταύγειας από τον Δημόκριτο και με παλαιομαγνητισμό από άλλο ειδικό εργαστήριο.
Να σημειωθεί, ότι η θέση στα Ροδαφνίδια είχε εντοπισθεί από τους ιατρούς Μάκη Αξιώτη και Χαράλαμπο Χαρίση, οι οποίοι μάλιστα είχαν γράψει σχετικό άρθρο στο περιοδικό «Αρχαιολογία και Τέχνες» ενώ η Νένα Γαλανίδου έφθασε στην περιοχή το 2009. «Κρατούσα την ανάσα μου από την αγωνία όλα αυτά τα χρόνια ώσπου να ξεκινήσει η ανασκαφή», λέει. «Γιατί πιστεύω ότι στη συζήτηση για την καταγωγή και την εξέλιξη του ανθρώπου και για τις διαδρομές του μπορούμε τώρα να βάλουμε κι εμείς ένα στίγμα. Ταυτόχρονα όμως μελετάμε το περιβάλλον, τις συνθήκες κι ανοίγουμε ένα παράθυρο στην ιστορία των κληματικών αλλαγών».

Στην έρευνα συμμετείχαν οι: Γιώργος Ηλιόπουλος, λέκτορας γεωλογίας του Παν/μιου Πάτρας, Geoffrey King, διευθυντής γεωλογικών ερευνών του C. Ν. R. S. Γαλλίας, John MacNabb, επίκουρος καθηγητής αρχαιολογίας του Παν/μιου Southampton, Νίκος Ζούρος αναπληρωτής καθηγητής Γεωγραφίας του Παν/μιου Αιγαίου, Ανδρέας Μαγγανάς και Αθανάσιος Κατερινόπουλος, καθηγητές Γεωλογίας του Παν/μιου Αθηνών, James Cole εντεταλμένος διδασκαλίας του Παν/μιου της Οξφόρδης, και Κατερίνα Βασιλειάδου, ερευνήτρια του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου στο Σίγρι. Στο πλαίσιο της ανασκαφής εκπαιδεύτηκε και ομάδα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών των Παν/μίων Κρήτης, York και Leuven στις αρχαιολογικές μεθόδους πεδίου. Το όλο εγχείρημα εξάλλου είχε την μεγάλη συμπαράσταση των ανθρώπων του νησιού.