Τρύπα ΟΠΑΠ στα οικονομικά του πολιτισμού

Σήμα κινδύνου εκπέμπεται από τον πολιτισμό εν όψει της πώλησης του ΟΠΑΠ, ο οποίος τα τελευταία 20 και πλέον χρόνια λειτούργησε ως η καλή νεράιδα για το υπουργείο Πολιτισμού λύνοντας οικονομικά του προβλήματα υπό τον τύπο θεσμοθετημένης δωρεάς αρχικώς και εν συνεχεία στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής του Οργανισμού.

Τα ελάχιστα κονδύλια του ΥΠΠΟ (νυν Γραμματείας του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού) μπορούσε έτσι να αυξηθούν, έστω κατά ένα μικρό ποσοστό, το οποίο όμως πάντα ήταν χρήσιμο για τον πενόμενο πολιτισμό. Και αν η νεράιδα αυτή ήταν ντυμένη με αποκόμματα του Λόττο ή άλλων τυχερών παιγνίων, στα οποία μανιωδώς ασκείται ο ελληνικός πληθυσμός, αυτό δεν έβλαψε – αντιθέτως, προσέφερε υπηρεσίες στις τέχνες, στα γράμματα, στην πολιτιστική κληρονομιά, ακόμη όμως και στους ίδιους τους υπουργούς, που μέσω των χρημάτων αυτών μπορούσαν να ικανοποιήσουν και τα όποια ρουσφέτια προς ψηφοφόρους.

Η επικείμενη πώληση του κερδοφόρου ΟΠΑΠ μπορεί να συνεπάγεται και την παύση των χορηγιών. Αν ο νέος κάτοχος δεν είναι υποχρεωμένος να παραχωρήσει μερίδιο από τις εισπράξεις του, τότε γιατί να το κάνει;

«Πιστεύω ότι το θέμα των χορηγιών του ΟΠΑΠ πρέπει να κατοχυρωθεί νομικά, να προβλεφθεί μάλλον, ήδη από την προκήρυξη της πώλησης» λέει η γενική γραμματέας Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη. «Είναι ένα ζήτημα το οποίο μπορούμε να διαπραγματευθούμε, αρκεί να τεθεί εγκαίρως. Γιατί μπορεί τα ποσά του ΟΠΑΠ για πολιτιστικές δράσεις να μην είναι ιδιαίτερα υψηλά, παρ’ όλα αυτά δίνουν μια ανάσα στον πολιτισμό, δεδομένης της οικονομικής του κατάστασης».

Εναπόκειται επομένως στο υπουργείο Οικονομικών ο χειρισμός της υπόθεσης επ’ ωφελεία του πολιτισμού. Γιατί, παρ’ ότι αποτελεί σχήμα οξύμωρο η πριμοδότησή του από τον τζόγο – αν και κατ’ άλλους είναι μια μορφή εξιλέωσης -, στη σημερινή οικονομική συγκυρία θεωρείται ότι θα ήταν εγκληματική πολυτέλεια το αντίθετο, η αποποίηση δηλαδή αυτών των χρημάτων.

Εκθέσεις, φεστιβάλ, αρχαιολογικά έργα, ο κινηματογράφος, το θέατρο, η όπερα έχουν επιχορηγηθεί μεταξύ άλλων τα τελευταία δύο-τρία χρόνια από τον ΟΠΑΠ. Μόνο για τη στέγαση των καταλοίπων του Λυκείου του Αριστοτέλη και τη διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου, ώστε να καταστεί επισκέψιμος για το κοινό, έχουν δοθεί 4 εκατ. ευρώ. Για το έργο της αναβάθμισης των αρχαιολογικών χώρων, που βρίσκεται σε εξέλιξη, υπάρχει χορηγία 1,5 εκατ. ευρώ.

Ο ΟΠΑΠ έχει καλύψει ως εγγυητής με 3,2 εκατ. ευρώ την έκθεση για το Βυζάντιο που πρόκειται να οργανωθεί στις ΗΠΑ, συγκεκριμένα στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον και στο Μουσείο Γκέτι στο Λος Αντζελες (νεότερες πληροφορίες θέλουν το 1,5 εκατ. ευρώ από αυτά να είναι η αμερικανική κρατική εγγύηση).

Το εφετινό Ελληνικό Φεστιβάλ εξάλλου έλαβε 600.000 ευρώ, το Εθνικό Θέατρο 100.000, οι εκδηλώσεις «Σταυροδρόμι Πολιτισμών» στη Θεσσαλονίκη (συναυλίες, Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών, έκθεση «Βυζάντιο και Αραβες» στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, ΚΘΒΕ κτλ.) 300.000 ευρώ. Ολα αυτά από το Πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης του ΟΠΑΠ.

Επί Τζαννή Τζαννετάκη στο ΥΠΠΟ (1990-1991), όταν ξεκίνησε και το Λόττο, καθιερώθηκε η συμβολή του ΟΠΑΠ στον προϋπολογισμό του υπουργείου. Ενδεικτικά να σημειωθεί ότι με όρους του 2000 ο ΟΠΑΠ απέδιδε κατά μέσον όρο 15 εκατ. δρχ. την εβδομάδα. Στη συνέχεια, με τη μετοχοποίησή του, μια κοινή υπουργική απόφαση των Γιάννου Παπαντωνίου και Θεόδωρου Πάγκαλου όρισε το ποσόν απόδοσης στο υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού στα 232 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Βεβαίως, από αυτά μόνο το 25% έφθανε στον πολιτισμό, αφού το μεγάλο ποσό ανήκε στον αθλητισμό (με ένα μικρό ποσοστό επίσης για την Παιδεία και την Υγεία).

Πρόκειται για τα χρήματα του περιβόητου Ειδικού Λογαριασμού, που συκοφαντήθηκε ιδιαίτερα, δεδομένου ότι δεν χρησιμοποιήθηκε μόνο για έργα πολιτισμού αλλά και για την άσκηση πολιτικής από τους εκάστοτε υπουργούς.

Γιατί επρόκειτο για χρήματα τα οποία μπορούσε να διαχειριστεί προσωπικά ο υπουργός χωρίς να υπάρχει κάποιος έλεγχος. (Οι λίστες που έφθαναν στη δημοσιότητα με άγνωστους φορείς ή άτομα που επιχορηγούνταν μέσω του λογαριασμού αυτού δεν προκαλούσαν μόνο τη θυμηδία αλλά και το κοινό αίσθημα.) Το 2008, όμως, και μετά το σκάνδαλο Ζαχόπουλου, ο νέος τότε υπουργός Πολιτισμού Μιχάλης Λιάπης, υπακούοντας στο αίτημα διαφάνειας αναφορικά με τα οικονομικά του υπουργείου, τον κατήργησε. Ουδείς άλλωστε μπορούσε εκείνη τη στιγμή να υπερασπιστεί τη διατήρησή του.

Μόνο που, πέρα από τα υπουργικά ρουσφέτια, ο Ειδικός Λογαριασμός (και ο ΟΠΑΠ) υπήρξε ο μεγάλος χορηγός του πολιτισμού. Από αυτόν καλυπτόταν η μισθοδοσία του εποχικού προσωπικού του υπουργείου (φύλακες αρχαιοτήτων κτλ.), οι ανασκαφές, γενικότερα οι ανάγκες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας αλλά και οι επιχορηγήσεις θεάτρου, χορού κτλ.

Παρ’ ότι όμως ο αρχικός σκοπός ήταν να μεταφερθούν τα χρήματα από τον ΟΠΑΠ στον Τακτικό Προϋπολογισμό του υπουργείου, αυτό ίσχυσε μόνο για ένα έτος, όταν κατατέθηκαν περί τα 100 εκατ. ευρώ. Στη συνέχεια τίποτε. Γιατί εν τω μεταξύ άρχισαν η κρίση, οι περικοπές και οι εθνικές επιταγές… Ο πολιτισμός βρίσκεται πλέον σε τραγική οικονομική κατάσταση και, αν δεν υπάρξουν κάποιες πρωτοβουλίες, θα είναι μη αναστρέψιμη.

Η ιστορία επαναλαμβάνεται
Σημαντικά μειωμένο είναι εφέτος το ποσό των χορηγιών από τον ΟΠΑΠ προς τον πολιτισμό και συγκεκριμένα 1.629.500 ευρώ, τη στιγμή που το 2011 έφθασε τα 6.316.440 ευρώ και το 2010 τα 6.553.842 ευρώ. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, η Λυρική Σκηνή, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, το Μουσείο Μπενάκη, το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, η μελέτη αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου της Δήλου, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Ν. Γουλανδρή, η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών βρίσκονται μεταξύ των επιχορηγουμένων.

Δεν λείπουν όμως και ορισμένες «παράξενες» χορηγίες σε φορείς όπως: Φίλοι του Αϊ-Γιάννη – Το ξωκκλήσι της ξενιτιάς, Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία «Μυρτάλη», Ομιλος Βρακοφόρων Κρήτης, Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος των Απανταχού Καλλεργιανών Μαρεδιανών Βαρδιανών & Φίλων «Η Βαρδιά», «Θεώμαι – Κέντρο Εκφρασης Παραστατικών Τεχνών», ακόμη και η Ενωση Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού!