Στον Ντίνο Χριστιανόπουλο το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων 2011

Η κριτική επιτροπή αποφάσισε, κατά πλειοψηφία, να απονείμει την κορυφαία διάκριση του Μεγάλου Βραβείου των Γραμμάτων στον ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο, αναγνωρίζοντας την 60ετή πολυσχιδή προσφορά του τόσο στην πνευματική ζωή της Θεσσαλονίκης (της οποίας, με την πάροδο του χρόνου, κατέστη εμβληματική μορφή) αλλά και γενικότερα στα ελληνικά γράμματα.

Ποιητής, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος, μεταφραστής, ερευνητής, λαογράφος, εκδότης περιοδικών, επιμελητής εκδόσεων, βιβλιοκριτικός, συλλέκτης, ιδρυτής του «Κύκλου της Διαγωνίου» και της «Μικρής Πινακοθήκης», με οτιδήποτε κι αν ασχολήθηκε και υπό οποιαδήποτε ιδιότητα, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος χάραξε νέες προοπτικές για τους συγχρόνους του, επηρέασε τις νεότερες λογοτεχνικές γενιές και συνέβαλε τα μέγιστα στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής αισθητικής μας.

Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος (φιλολογικό ψευδώνυμο του Κωνσταντίνου Δημητριάδη) πρωτοεμφανίζεται στα γράμματά μας το 1950 με τη συλλογή Η εποχή των ισχνών αγελάδων. Η καβαφίζουσα ατμόσφαιρα των στίχων του και ο αιρετικός ερωτισμός δημιουργούν αρχικά την εντύπωση ενός καλού μαθητή του Αλεξανδρινού. Ωστόσο κάτω από την καβαφική «κρούστα» υπάρχει μια ιδιαίτερη φωνή, που ξεχωρίζει για τον τολμηρό συνδυασμό της ποιητικής ειρωνείας με τη μοντερνιστική ανάγνωση της ιστορίας. Στις επόμενες συλλογές, η ειρωνεία παραχωρεί σταδιακά τη θέση της στην απελπισία, η ιστορία στην καθημερινότητα, οι καβαφικοί υπαινιγμοί στην ωμότητα της σκληρής συναλλαγής.

Η ποίησή του θα κινηθεί στο κλίμα της διαρκούς ερωτικής αναζήτησης, μέσα σε ένα σκηνικό, όμως, πρωτόγνωρο για τα ποιητικά μας πράγματα. Τα δαντελωτά ακρογιάλια, οι αρχαίες κολόνες και τα πεύκα που τόσο πολύ χρησιμοποίησε η γενιά του ’30 δίνουν τώρα τη θέση τους στα μηχανουργεία, στα γιαπιά, στα λασπωμένα σοκάκια, στις μάντρες των εργοστασίων, στα εργατικά προάστια. Ο μικρόκοσμος που διαλέγει για σκηνικό των ατελέσφορων ερώτων του είναι το αυριανό πρόσωπο μιας μεταπολεμικής κοινωνίας σε κρίση, σε κρίση οικονομική, ηθική, πολιτική. Πίσω από τις περιγραφές των λαϊκών γειτονιών υπάρχει διάχυτη η πίκρα του κοινωνικού αποκλεισμού, η μελαγχολία της βιοπάλης, οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες για μια καλύτερη ζωή. Και ακόμη η μετεμφυλιακή Θεσσαλονίκη, η τρομοκρατία, το παρακράτος. Πολλοί θυμούνται το γνωστό ποίημα για «το βράδυ που σκότωσαν τον Λαμπράκη», αλλά και το πιο άρτιο «Αποστρατευμένοι» με τον ακροτελεύτιο στίχο-σύνθημα «δεν έχει τέλος αυτή η θητεία».

Καθώς εξελίσσεται το ποιητικό ιδίωμα του Χριστιανόπουλου, η τραγική πλευρά του ερωτικού πάθους υποχωρεί, το σκηνικό του ’50 έχει ακολουθήσει την ευμάρεια της αντιπαροχής και ο ποιητής, περισσότερο ασφαλής, αφήνει τον εαυτό του ελεύθερο να «παίξει» με τον στίχο. Έτσι το χιούμορ, η σάτιρα και οι γραφικές παρατηρήσεις πάνω στη συμπεριφορά των νεοελλήνων κερδίζουν διαρκώς έδαφος.

Παράλληλα με τα ποιητικά βιβλία, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων Η κάτω βόλτα, καθώς και άλλα πεζογραφήματα. Ασχολήθηκε με το Διονύσιο Σολωμό, το Στρατή Δούκα, τον Κ. Π. Καβάφη, το Νίκο Καββαδία, το Βασίλειο Λαούρδα κι αρκετούς άλλους. Εντρύφησε στα λογοτεχνικά περιοδικά, τα βιβλιοπωλεία και την πνευματική ζωή της Θεσσαλονίκης, μελέτησε τους ζωγράφους της. Ιδιαίτερα ασχολήθηκε με τον λαϊκό πολιτισμό και το έργο του Βασίλη Τσιτσάνη κι εξέδωσε μελέτες για το ρεμπέτικο τραγούδι. Παράλληλα, ασχολήθηκε και με τη μετάφραση.

Ξεχωριστή μνεία οφείλουμε στο «έργο ζωής» του, το λογοτεχνικό περιοδικό Διαγώνιος, που ίδρυσε το 1958 και το οποίο συνέχισε να εκδίδει ως το 1983, παρεμβαίνοντας στη λογοτεχνική ζωή με άρθρα, κείμενα, κριτικές και παρουσιάσεις. Πόλος έλξης νεότερων και παλαιότερων δημιουργών της Θεσσαλονίκης, η Διαγώνιος αποτέλεσε σε δύσκολους καιρούς φιλόξενο καταφύγιο ιδεών και νεοτερικών ρευμάτων, προβάλλοντας, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σημαντικές φωνές από την Κεντρική Ευρώπη και τα Βαλκάνια.

Σε αναγνώριση της προσφοράς του στην λογοτεχνία και τον πολιτισμό της Ελλάδας, η Επιτροπή τιμά το Ντίνο Χριστιανόπουλο με την κορυφαία διάκριση του Μεγάλου Βραβείου των Γραμμάτων για το σύνολο του έργου του.

Εισηγητές του σκεπτικού : Νίκος Δαββέτας, Δημήτρης Καργιώτης