Από την εποχή που το μαρμάρινο μνημείο του γάλλου αρχαιολόγου Καρόλου Λενορμάν στην Ακαδημία Πλάτωνος χρησιμοποιήθηκε ως στόχος σκοποβολής από τους κατοίκους της περιοχής- η οποία εν έτει 1860 είχε βεβαίως βουκολικό χαρακτήρα- ως τον Δεκέμβριο του 2008 που στην πολιτισμένη Αθήνα διαδηλωτές έσπασαν, μπογιάτισαν- κοινώς βανδάλισαντα γλυπτά της Ακαδημίας και του Πανεπιστημίου έχει περάσει ενάμισης αιώνας. Τίποτε δεν έχει αλλάξει. Ούτε από την εποχή που ο «Ξυλοθραύστης» του Δημήτρη Φιλιππότη (αρχές 20ού αιώνα) κατασπιλωνόταν με κόκκινη μπογιά, για να ακρωτηριαστεί στη συνέχεια για λόγους σεμνοτυφίας και, τέλος, να λιθοβοληθεί.
Αλλωστε στις ημέρες μας ακόμη και μερικά αθώα μπαλόνια μπορεί να προκαλέσουν το… κοινό αίσθημα, όπως συνέβη πρόσφατα στην πλατεία Κοτζιά, όπου εικαστική εγκατάσταση έπεσε θύμα βανδαλισμού αγνώστων για άγνωστους λόγους. Και μπορεί στην Κλασική Αθήνα ο Αλκιβιάδης και οι «Ερμοκοπίδες» να είχαν καταδικαστεί για την καταστροφή των αγαλμάτων του Ερμή, στη σύγχρονη όμως, παρ΄ ότι νόμοι υπάρχουν, δεν σταματούν κανέναν.
Τα μνημεία της πόλης αποτελούν βορά κάθε οργισμένου ή απλώς βαριεστημένου κατοίκου της ο οποίος εκτονώνεται καταστρέφοντάς τα. Η σχέση μαζί τους είναι ούτως ή άλλως μηδενική. Η πλατεία Συντάγματος και ό,τι απέμεινε από αυτήν μετά την επέλαση των «Αγανακτισμένων» είναι η απόλυτη απόδειξη του μίσους των πολιτών απέναντι στον δημόσιο χώρο και στο έργο τέχνης.
Ακρωτηριασμοί αγαλμάτων και γκραφίτι είναι οι συνηθέστερες φθορές στα μνημεία στο πλαίσιο γενικότερης αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Αν ως πριν από μερικά χρόνια ο κύριος στόχος ήταν οι ανδριάντες πολιτικών, σήμερα οι «επιθέσεις» στρέφονται εναντίον των πάντων, αδιακρίτως. Ο νεαρός θα βάλει την «ταγκιά» του (σημάδι) ακόμη και για να υποδηλώσει την ύπαρξή του.
«Οπλα» εναντίον των αστυνομικών έγιναν από διαδηλωτές το 2008 τα κεφάλια από τις μικρές κουκουβάγιες των μαρμάρινων φανοστατών (1875) του περιβόλου της Ακαδημίας, αφού φυσικά τα έσπασαν πρώτα. «Πήρα καλούπι και έφτιαξα οκτώ νέα κεφαλάκια» λέει ο γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλίνος, ο οποίος είχε συντηρήσει και αποκαταστήσει το κτίριο της Ακαδημίας και τα μαρμάρινα αγάλματα του Απόλλωνα και της Αθηνάς. Οπως επισημαίνει, οι βανδαλισμοί εκείνου του Δεκεμβρίου ήταν τε ράστιας έκτασης: « Εσπασαν τις προτομές του αύλειου χώρου του Πανεπιστημίου και ό,τι απέμεινε βρίσκεται έκτοτε στις αποθήκες,καθώς ελλείψει χρημάτων δεν έχουν αποκατασταθεί. Ακόμη και την παλαιά κρήνη κατέστρεψαν, που είχε ανεγερθεί με έρανο των πρώτων σπουδαστών για να πίνουν νερό».
Στη δικαιοδοσία- και στην ευθύνη- του Δήμου Αθηναίων ανήκει το πλήθος των μνημείων της Αθήνας σε δημόσιους χώρους πλην εκείνων του Ζαππείου, που υπάγονται στο Ιδρυμα Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων και της τριλογίας Βιβλιοθήκη- Πανεπιστήμιο- Ακαδημία, που ανήκουν στο Πανεπιστήμιο. Ολα ωστόσο κινδυνεύουν το ίδιο.
«Η Δημοτική Αστυνομία αδυνατεί να ανταποκριθεί, γιατί δεν επαρκεί αριθμητικά, ενώ για λόγους οικονομικούς δεν μπορεί να γίνουν υπερωρίες» λέει η κυρία Αγγελική Αντωνοπούλου, αντιδήμαρχος Αναπλάσεων και Σχεδίου Πόλεως του Δήμου Αθηναίων. Για την ίδια «εκείνο που προηγείται είναι να αγαπήσουν οι Αθηναίοι τα μνημεία τους. Οπως έγινε στην Ιαπωνία, όπου οι κάτοικοι μιας πόλης υιοθέτησαν από ένα γλυπτό». Και ως τότε;
Δύο φορές έχει «χάσει» το σπαθί του ο στρατηγός Μακρυγιάννης, ο μπουρλοτιέρης Κωνσταντίνος Κανάρης στην πλατεία Κυψέλης υπέστη ακρωτηριασμούς, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ μπροστά στο Πανεπιστήμιο επίσης, όλες οι προτομές των αγωνιστών στο Πεδίον του Αρεως έχουν σημαδευτεί. Τα πρωτεία βανδαλισμού ωστόσο κατέχει το άγαλμα του Τρούμαν (1963) καθώς έχει συγκεντρώσει την οργή κάθε αντιαμερικανικής εκδήλωσης με αποκορύφωμα την ανατίναξή του από εκρηκτικό μηχανισμό. «Η κατάσταση τα τελευταία χρόνια είναι ανεξέλεγκτη, είναι ένα ξέσπασμα καταστροφής» λέει η αρχιτέκτων κυρία Ζέττα Αντωνοπούλου , ειδικευμένη στην προστασία μνημείων και συγγραφέας του βιβλίου «Τα γλυπτά της Αθήνας». Τι φταίει; «Νομίζω ότι όλα ξεκινούν από την παιδεία,από την ενημέρωση του κόσμου, από τη συνειδητοποίησή του ότι πρόκειται για περιουσία που είναι κτήμα όλων. Οπως καλλιεργούμε την περιβαλλοντική συνείδηση στα παιδιά στο σχολείο,πιστεύω ότι θα μπορούσε να γίνει και για την πολιτιστική κληρονομιά» απαντά.
Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί το άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Πάρκο Ελευθερίας (έργο του Γιώργου Παππά ). Μπορεί να μην κινδυνεύει το ίδιο, καθώς είναι χάλκινο, ωστόσο από τα γκραφίτι έχει αλλοιωθεί ο μαρμάρινος αρχιτεκτονικός χώρος του με αποτέλεσμα την πλήρη υποβάθμισή του. « Η μόνη εναλλακτική λύση για μένα θα ήταν να δημιουργηθεί μια επιφάνειακάπου κοντά η οποία να παραχωρείται για γκραφίτι» λέει η κυρία Ζέττα Αντωνοπούλου.
«Η ζημιά που επιφέρουν στο μάρμαρο τα γκραφίτι είναι μεγάλη,διότι ο καθαρισμός,με όσο ήπιο τρόπο και αν γίνει,αφαιρεί πάντα ένα τμήμα της επιδερμίδας του μαρμάρου και της γραφής του καλλιτέχνη» λέει ο Πραξιτέλης Τζανουλίνος. Ούτε το «αντιγκραφίτι»- ένα κερί που απωθεί το χρώμα- αποτελεί πανάκεια, αφού δεν προστατεύει απολύτως, ενώ απαιτεί τακτική ανανέωση.
Αρκεί να αναφερθεί ότι ο Δήμος Αθηναίων πληροφορείται τις καταστροφές από τις υπηρεσίες καθαριότητας, που τις αναφέρουν λόγω καλής θέλησης… «Εντός του Οκτωβρίου θα ψηφιστεί νέος κανονισμός του δήμου που θα προβλέπει τη δημιουργία ελεγκτικού μηχανισμού για άμεση ενημέρωση των βανδαλισμών» λέει πάντως η κυρία Αγγελική Αντωνοπούλου. Αλλά και ο νόμος, παρά την αυστηρότητά του- προβλέπει φυλάκιση δύο ως τριών ετών για τους βανδαλισμούς -, έχει αποδειχθεί ατελέσφορος. Η εικόνα χαλασμένης κουρελούς θα συνοδεύει την Αθήνα όσο δεν καταβάλλεται η συντονισμένη προσπάθεια που εμφανώς απαιτείται από όλους.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
