Μια ασπρόμαυρη ταινία χωρίς ήχο σε μια εποχή που το ασπρόμαυρο θεωρείται μουσειακό είδος, αφανισμένο από τα θηρία του τρισδιάστατου κινηματογράφου και του dolby surround ήχου, χρειάζεται κουράγιο, κότσια και αυτοπεποίθηση. Ο γάλλος σκηνοθέτης Μισέλ Χαζαναβίσιους διέθετε και τα τρία όταν ανέλαβε το «Τhe artist», μια ταινία χωρίς ήχο (εκτός από τη μουσική), η ιστορία της οποίας τοποθετείται στην εποχή του βωβού κινηματογράφου.
Αν και η οικονομική ενίσχυση ενός τέτοιου οράματος υπήρξε χρονοβόρα και διόλου εύκολη διαδικασία, η ταινία εν τέλει γυρίστηκε ακριβώς όπως ο Χαζαναβίσιους την είχε εξαρχής στο μυαλό του. Το «Τhe artist» κατάφερε να γίνει θέμα στο τελευταίο Φεστιβάλ Καννών, όπου προβλήθηκε εντός συναγωνισμού, αποσπώντας το βραβείο ανδρικής ερμηνείας για τον Ζαν Ντιζαρντέν, ενώ οι διοργανωτές του αθηναϊκού φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας Conn-Χ το επέλεξαν για να ανοίξει τη 17η διοργάνωση.
«Ξέρετε,το “Αvatar”δεν είναι μια ταινία 3D.Είναι μια καλή ταινία» είπε στο «Βήμα» ο Μισέλ Χαζαναβίσιους μία ημέρα μετά την πρεμιέρα του «Τhe artist» στις Κάννες τον περασμένο Μάιο. Μόλις τον είχα ρωτήσει αν στην εποχή της παντοδυναμίας του τρισδιάστατου υπάρχει χώρος ώστε να αναπνεύσουν ταινίες όπως το «Τhe artist», που κοιτάζουν με νοσταλγία και αναπαράγουν με ακρίβεια το παρελθόν. «Οπως υπάρχουν καλά 3D, έτσι υπάρχουν και κακά. Στην τελική,ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται για το αν είναι μια ταινία τρισδιάστατη ή δισδιάστατη. “ Ο λόγος του βασιλιά” δεν ήταν τρισδιάστατος και αναφερόταν στο παρελθόν.Πέτυχε επειδή ήταν πολύ καλός». Ο γάλλος σκηνοθέτης καθόταν χαλαρός στην αυλή του ξενοδοχείου του, εμφανώς ευτυχής που το «Τhe artist» είχε συναντήσει θετική υποδοχή και συζητιόταν ως η ταινία-έκπληξη του Φεστιβάλ. «Ακούγεται παράξενο,ακόμη όμως και μια βωβή ταινία χρειάζεται σενάριο» σημείωσε. «Δεν εννοώ τόσο τους διαλόγους- αυτοί είναι απλώς το μακιγιάζ-όσο τον σκελετό της ιστορίας,τη δομή της». Παρ΄ ότι ο Χαζαναβίσιους αγαπά τον βωβό κινηματογράφο, επέλεξε να αφήσει τα προσωπικά γούστα του στην άκρη, γιατί δεν ήθελε να κάνει απλώς μια ταινία κινηματογραφοφιλικών αναφορών. «Δεν με ενδιέφερε καθόλου μια ανεκδοτολογική προσέγγιση.Είδα ξανά πολλές ταινίες εκείνης της περιόδου, όχι για να τις απολαύσωαλλά για να αντιληφθώ τι μπορείς να κάνεις γυρίζοντας μια βωβή ταινία και τι όχι. Ποιες είναι οι παγίδες που πρέπει να αποφύγεις και πόση ελευθερία μπορεί να έχεις».
Το «Τhe artist» αφηγείται την ιστορία του Ζορζ Βαλεντίν (Ντιζαρντέν), ενός λαμπερού, χαρισματικού μα και αυτάρεσκου σουπερστάρ, του σημαντικότερου ηθοποιού στο Χόλιγουντ της δεκαετίας του 1920. Η γνωριμία του με μια φιλόδοξη στάρλετ σφόδρα ερωτευμένη μαζί του θα συμπέσει με την έλευση του ομιλούντος κινηματογράφου, ο οποίος αλλάζει ριζικά το τοπίο. Οσο περισσότερο αστράφτει το άστρο της στάρλετ τόσο η δόξα του Βαλεντίν υποχωρεί, για να γκρεμιστεί τελικά, όπως άλλωστε και ο βωβός κινηματογράφος. Ανήμπορος να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, ο Ζορζ Βαλεντίν θα γίνει ο πυρήνας ενός μελοδράματος από το οποίο δεν απουσιάζει το στοιχείο της κωμωδίας.
«Παρακολουθώντας ξανά τις βωβές ταινίες κατάλαβα ότι θα ήταν λάθος αν είχα στραφεί προς την κωμωδία και δη την ειρωνική» είπε ο Χαζαναβίσιους. «Αν είχα στραφεί στην κωμωδία,το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να αντέξει μιάμιση ώρα, γιατί ένα βωβό φιλμ ορίζει στον θεατή έναν συγκεκριμένο τρόπο παρακολούθησης.Το μελόδραμα, όπως και η αισθηματική ιστορία, ταιριάζουν περισσότερο στον βωβό κινηματογράφο- δεν είναι τυχαίο ότι οι κωμωδίες του Τσάρλι Τσάπλιν ήταν μικρές σε διάρκεια. Οι μεγάλου μήκους του ήταν κυρίως μελοδράματα με ρανίδες χιούμορ». Ωστόσο ο Χαζαναβίσιους επέλεξε να μην μπλέξει καθόλου στα χωράφια του Τσάπλιν. Οχι μόνο επειδή ο Σαρλό είναι ένα ιερό τέρας και «κανείς δεν πρέπει να τον αγγίζει» αλλά κυρίως διότι τον ενδιέφεραν περισσότερο άλλες ταινίες, όπως τα μελοδράματα του Κινγκ Βίντορ. «Δεν ήθελα να κάνω ούτε μια καρικατούρα ούτε μια παρωδίααλλά ένα κανονικό φιλμπου θα μπορούσε κανείς να το παρακολουθήσει όπως οποιοδήποτε άλλο.Σε μια βωβή ταινία οι αισθήσεις είναι που μετρούν περισσότερο, αφού χωρίς διαλόγους δεν μπορείς να πεις πολλά πράγματα. Μου αρέσουν τα μικρά αστεία και δεν θέλω να φαίνομαι σοβαροφανής. Δεν χρειάζεται να τραβήξεις κάτι στα άκρα για να προκαλέσει συγκίνηση.Ούτως ή άλλως σε μια τέτοια ταινία η συνεργασία του κοινού είναι απαραίτητη». Οι ηθοποιοί ακολούθησαν τις συμβουλές του Χαζαναβίσιους και επί περίπου έναν χρόνο μελέτησαν τις ταινίες της βωβής περιόδου, καθώς και τις κινήσεις των ηθοποιών. Η Γκλόρια Σουάνσον, η Τζόαν Κρόφορντ και η Μαρλένε Ντίτριχ μπήκαν τόσο βαθιά στη συνείδηση της Μπερενίς Μπεγιό (η σύζυγος του σκηνοθέτη) που όταν έφτιαχνε τον ρόλο της τις αποκαλούσε με τα μικρά τους ονόματα. Ο Ντάγκλας Φέρμπανκς και η μελέτη των κινήσεων βρέθηκαν στις προτεραιότητες του Ντιζαρντέν. «Εκείνη την εποχή το σενάριο δεν έπαιζε και τόσο μεγάλο ρόλο στους ηθοποιούςόσο η χρήση του σώματος» αναφέρει εύστοχα ο Ντιζαρντέν.
Σε ένα πιο φιλοσοφικό επίπεδο,ένα από τα θέματα που η ταινία «Τhe artist» θίγει είναι ο τρόμος της αλλαγής.Ο σταρ του βωβού Ζορζ Βαλεντίν βλέπει τον κόσμο να χάνεται κάτω από τα πόδια του όταν ξαφνικά η φωνή και ο ήχος ορίζουν τη νέα τάξη πραγμάτων στον κινηματογράφο. Πόσο εύκολο είναι για τον Μισέλ Χαζαναβίσιους να διατηρεί αλώβητες τις καλλιτεχνικές αξίες του; «Η καλλιτεχνική ελευθερία έχει το τίμημά της» απάντησε ο σκηνοθέτης που,όταν ανακάλυπτε το βωβό σινεμά μαζί με τον παππού του στις αίθουσες της Γκραν Μπουλβάρ του Παρισιού,τρόμαζε με τους Χοντρό- Λιγνό,γελούσε με τον Μπάστερ Κίτονκαι έκλαιγε με το «Χαμίνι» του Τσάπλιν. «Είναι εξαιρετικά δύσκολοένα σχέδιο όπως αυτό του “Αrtist” να γεννηθεί και να ωριμάσει σήμερα, ενταγμένο σε ένα σύστημα με άλλες προτεραιότητες.Ο κινηματογράφοςστις ημέρες μας στηρίζεται στα λεφτά της τηλεόρασης.Και η τηλεόραση δεν μπορεί να δώσει λεφτά σε μια ασπρόμαυρη ταινία,αφού δεν μεταδίδει καν ασπρόμαυρες ταινίες».
Η ταινία «Τhe artist» θα κάνει πανελλήνια πρεμιέρα στις αίθουσες Αττικόν και Απόλλων την Τετάρτη 14 Σεπτεμβρίου στο πλαίσιο του φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας Conn-Χ,που θα πραγματοποιηθεί από τις 14 ως τις 25 Σεπτεμβρίου. Στις 22 Δεκεμβρίου θα διανεμηθεί στις αίθουσες από τη Feelgood Εntertainment
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
