Αστυνομικό μυθιστόρημα: Οι Σκανδιναβοί και εμείς

Οι σκανδιναβικές χώρες αποτέλεσαν στο δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα υποδείγματα οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής στην Ευρώπη. Στον αντίποδα υπάρχει πάντα η ευκολία των γενικεύσεων που θέλει τους πολίτες αυτών των ειρηνικών και ήρεμων χωρών να «αυτοκτονούν απ’ την πλήξη». Η αλήθεια μάλλον είναι κάπου στη μέση. Δεν έχει υπάρξει ποτέ καμία κοινωνία χωρίς παθογένειες, χωρίς σκοτεινές πτυχές.

Κατά την πρώτη δεκαετία της νέας χιλιετίας οι σκανδιναβικές χώρες ήλθαν και πάλι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος αυτή τη φορά με αφορμή την αστυνομική τους λογοτεχνία που όχι μόνο έγινε μια δυναμική τάση αλλά κατέκτησε και τις λίστες των best sellers σε διεθνές επίπεδο.

Το 2009 η τρομερή επιτυχία της τριλογίας του σουηδού συγγραφέα και δημοσιογράφου Στιγκ Λάρσον «Millenium» ήλθε ως το επιστέγασμα μιας μεγάλης και σταδιακής μεταβολής στις κοινωνίες της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας αλλά και στην ίδια την λογοτεχνία που μεταχειρίζεται τα στοιχεία του νουάρ και του μυστηρίου.

Ο Πέτρος Μάρκαρης, δημιουργός του αστυνόμου Χαρίτου, ο πλέον γνωστός και διαβασμένος συγγραφέας της τρέχουσας σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας (όχι μόνο της αστυνομικής) στο εξωτερικό, έχει υποστηρίξει πως όταν μιλάμε σήμερα για ένα αστυνομικό μυθιστόρημα πρέπει να σκεφτόμαστε εν πολλοίς ένα κοινωνικό μυθιστόρημα με αστυνομική πλοκή.

«Δύο θεωρώ ότι είναι τα σημαντικά γεγονότα που σηματοδοτούν αυτή τη μεταστροφή. Το πρώτο είναι η δολοφονία του Ούλοφ Πάλμε το 1986, η οποία σήμαινε την αρχή του σουηδικού αστυνομικού μυθιστορήματος» έχει πει ο συγγραφέας σε πρόσφατη συνέντευξή του στο ΒΗΜΑ τονίζοντας πως οι Σουηδοί άφησαν απότομα την καλώς εννοούμενη εποχή της αθωότητας, «ξαφνικά ανακάλυψαν ότι, μέσα στην ευδαιμονία της ιδανικής κοινωνίας που ζούσαν, υπήρχε βία την οποία δεν μπορούσαν να ελέγξουν, τόση που σκότωσε τον πρωθυπουργό τους».

Το δεύτερο γεγονός στο οποίο ο συγγραφέας αποδίδει τεράστια σημασία είναι η κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων το 1989 καθώς «έγιναν τεράστιες αλλαγές στις κοινωνίες όχι μόνο αυτών των χωρών, αλλά παγκοσμίως, είχαμε την πλήρη επικράτηση του χρήματος και του οργανωμένου εγκλήματος που διαχειρίζεται το μαύρο χρήμα».

Ο Πέτρος Μάρκαρης θεωρεί ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα ανακάλυψε πως όλη αυτή η διαδικασία έχει άμεσες επιπτώσεις στους δημοκρατικούς θεσμούς, στα άτομα και τις κοινωνίες. Η διαπίστωσή του: «δεν είναι το μόνο κοινωνικό μυθιστόρημα το αστυνομικό, σίγουρα όμως αυτή τη στιγμή είναι το συνεπέστερο που έχουμε. Παντού, παγκοσμίως».

Οι Εκδόσεις Μεταίχμιο με δυο εκδηλώσεις τους ανοίγουν μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για το αστυνομικό μυθιστόρημα σήμερα.

Την Πέμπτη 19 Μαϊου 2011, στις 8.00 μ.μ. στον Πολυχώρο των εκδόσεων (Ιπποκράτους 118, Αθήνα) αφιερώνουν μια βραδιά στην σύγχρονη αστυνομική σκανδιναβική λογοτεχνία με αφορμή τα πρόσφατα βιβλία «Η παγωμένη πριγκίπισσα» της σουηδέζας Καμίλα Λέκμπεργ και «Τυχαίο θύμα» του επίσης σουηδού Άρνε Νταλ που κυκλοφόρησαν μέσα στη χρονιά που διανύουμε. Το παζλ της παρουσίασης συμπληρώνει το πιο «καυτό όνομα» αυτή τη στιγμή απ’ τους νέους συγγραφείς που επιδίδονται στο συγκεκριμένο είδος με το νορβηγό Τζο Νέσμπο και το βιβλίο του «Νέμεσις». Ο Πέτρος Μάρκαρης θα μιλήσει για τα βιβλία των συγγραφέων με το κοινό που θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει το «νέο αίμα» των σκανδιναβών συγγραφέων, πέραν των πολύ γνωστών στην Ελλάδα όπως ο Χένινγκ Μάνκελ και ο Χάκαν Νέσερ.

Την Παρασκευή 20 Μαϊου, στις 8.00 μ.μ. στο βιβλιοπωλείο Π. Κυριακίδη στη Θεσσαλονίκη (Αγίας Σοφίας 40) το «Μεταίχμιο» μαζί με τη νεοσύστατη ΕΛΣΑΛ (Ελληνική Λέσχη Αστυνομικής Λογοτεχνίας) παρουσιάζουν το βιβλίο «Είσοδος Κινδύνου» σε επιμέλεια του Αντώνη Γκόλτσου.

Πρόκειται για «το Εγχείρημα» χωρίς προηγούμενο στην Ελλάδα και το στοίχημα ταυτόχρονα 16 συγγραφείς-μέλη της εταιρείας να γράψουν αντίστοιχα 16 ιστορίες με τους ήρωες, τις ιδιότητες, τους χώρους και την εποχή να υπακούουν σε κοινές προδιαγραφές. Σκοπός είναι οι «περιορισμοί» να αναδείξουν την λογοτεχνική ποικιλομορφία ενός είδους που και στην Ελλάδα γνωρίζει μια εντυπωσιακή ανάκαμψη.

Γράφουν οι Ανδρέας Αποστολίδης, Νεοκλής Γαλανόπουλος, Σέργιος Γκάκας, Αντώνης Γκόλτσος, Βασίλης Δανέλλης, Τιτίνα Δανέλλη, Νίνα Κουλετάκη, Απόστολος Λυκεσάς, Δημήτρης Μαμαλούκας, Ανδρέας Μιχαηλίδης, Τεύκρος Μιχαηλίδης, Αθηνά Μπασιούκα, Μάιρα Παπαθανασοπούλου, Αργύρης Παυλιώτης, Γιάννης Ράγκος, Φίλιππος Φιλίππου.

Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι συμμετέχοντες στον συλλογικό αυτό τόμο Απόστολος Λυκεσάς, Αντώνης Γκόλτσος και Νίνα Κουλετάκη, όπως επίσης και ο Πέτρος Μαρτινίδης, συγγραφέας και Καθηγητής του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ.