Ο κώδικας «Γεωγραφία Κλαύδιου Πτολεμαίου» της βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου – ένα από τα σπανιότερα χειρόγραφα που σώζονται εντός και εκτός Ελλάδας – θα συντηρηθεί, σύμφωνα με γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) που ενέκρινε τη σχετική μελέτη.
Χρονολογείται στα τέλη του 13ου με αρχές του 14ου αιώνα και περιλαμβάνει τις ενότητες «Η Γεωγραφική Υφήγησις» του Κλαύδιου Πτολεμαίου, η «Χρηστομάθεια εκ των Γεωγραφικών του Στράβωνα» και τα «Γεωγραφικά» του Στράβωνα.
Με εξωτερικές διαστάσεις 37x27x8,5 εκ. και εσωτερικές 35,5×26,5×8 εκ., είναι από τους λιγοστούς κώδικες με κοσμικό χαρακτήρα που υπάρχουν στην Αθωνική Χερσόνησο, ενώ η ιστορία του θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την παραγωγή ταινίας μοναστηριακής εποχής, όπως «Το όνομα του Ρόδου».
Η προέλευσή του δεν είναι ακριβής, το περιεχόμενό του όμως στρέφει τις πιθανότητες προς την Κωνσταντινούπολη, που διέθετε αξιόλογη βιβλιοθήκη αλλά και scriptoria, ειδικά δωμάτια για την αντιγραφή χειρογράφων. Σε ένα τέτοιο δωμάτιο πιθανόν συντάχθηκε από τον δημιουργό του, ο οποίος πρόσθεσε και κείμενα από αντιγραφές άλλων χειρογράφων που ακολουθούν τα χαμένα αρχέτυπα.
Ο κώδικας δεν ήταν τυχαίος. Κυκλοφορούσε σε υψηλούς κύκλους, τουλάχιστον μέχρι τον 14ο με 15ο αιώνα, περίοδο που πιθανότατα εισήχθη στο Αγιο Ορος. Η φήμη του ωστόσο συνεχιζόταν. Ο λόγιος Νικόλαος Σοφιανός, που επισκέφτηκε το Αγιο Ορος στα μέσα του 16ου αιώνα, άφησε ιδιόχειρες σημειώσεις στις σελίδες του, ενώ ο Μηνάς Μινωίδης, ο οποίος βρέθηκε στον ιερό χώρο του Αθωνα το 1841ως απεσταλμένος της γαλλικής κυβέρνησης, τον μελέτησε αποσπώντας – κατά τη συνήθεια της εποχής – επτά αυθεντικά φύλλα, τα οποία κληροδότησε μετά τον θάνατό του στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού.
Και η περιπέτεια συνεχίστηκε. Το 1853 ο Κωνσταντίνος Σιμωνίδης πούλησε άλλα 21 αυθεντικά φύλλα στο Βρετανικό Μουσείο, ενώ το 1858 ο ρώσος περιηγητής Πέτρος Σεβαστιάνοφ φωτογράφισε τα φύλλα του κώδικα, μεταφέροντας ένα αυθεντικό φύλλο με τον Χάρτη της Σικελίας στην Πετρούπολη. Τον 19ο αιώνα επανασταχώθηκε με νέου τύπου βιβλιοδεσία.
Ο κώδικας αποτελείται από 297 περγαμηνά φύλλα, εμπροσθόφυλλο και οπισθόφυλλο, ενώ περιλαμβάνει μονόστηλο κείμενο, ολοσέλιδες μικρογραφίες και διακοσμητικά μοτίβα. Η συντήρησή του κρίθηκε αναγκαία από τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων αλλά και τα μέλη του ΚΑΣ, λόγω των έντονων φθορών του στο περγαμηνό σώμα από λιπώματα, κηλίδες, κερί, υγρασία, οξύτητα και μελάνι, αλλά και των οπών και απωλειών που έχει υποστεί κατά τη διάρκεια της περιπετειώδους ζωής του.
