Μουσεία σε (υστερική) κρίση

Ελλείψεις σε υποδομές και παροχές, «αγκυλωμένα» ωράρια, ανεπαρκές προσωπικό… Οι περισσότεροι από τους 8 εκατομμύρια τουρίστες που μας επισκέπτονται κάθε χρόνο δεν έχουν τις καλύτερες εντυπώσεις για τον τρόπο που «πουλάμε» την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Τι φταίει που οι επισκέπτες των μουσείων μειώνονται χρόνο με τον χρόνο; Γιατί, ενώ διαρκώς αναβαθμίζονται, παρ΄ όλα αυτά μένουν υπανάπτυκτα; Πώς γίνεται νέα και σύγχρονα μουσεία να παραμένουν άγνωστα στο κοινό; Γιατί πάντα κάτι λείπει; Πότε είναι κλειστά τα πωλητήρια, πότε δεν λειτουργούν τα αναψυκτήρια, πότε απεργούν οι φύλακες ή δεν επαρκούν, άλλοτε δεν υπάρχουν καν πληροφοριακά φυλλάδια, ενώ, αντίθετα, πωλούνται παμπάλαιοι οδηγοί, και άλλοτε είναι κλειστές οι… τουαλέτες! Με περισσότερους από 8 εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο, τα μουσεία, τα μνημεία και οι αρχαιολογικοί χώροι, παρ΄ ότι αποφέρουν στο κράτος πολλά εκατομμύρια ευρώ, δεν τυγχάνουν της καλύτερης αντιμετώπισης. Σε λίγο καιρό αρχίζει η νέα τουριστική περίοδος, στην οποία η χώρα έχει εναποθέσει πολλές ελπίδες. Ωστόσο οι ελλείψεις σε υποδομές και παροχές είναι μεγάλες. Τα μουσεία και οι αρχαιολογικοί χώροι της Ελλάδας μπορεί να αποτελούν μεγάλο πολιτιστικό και τουριστικό πλεονέκτημα, όμως παρά τις προσπάθειες που έγιναν, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων, η υστέρησή τους παραμένει ένα σοβαρό πρόβλημα που το υπουργείο Πολιτισμού αδυνατεί να λύσει.

Πρόσφατη έρευνα του ΥΠΠΟΤ μάλιστα, που έγινε σε 176 μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, έδειξε ότι κανένα, ούτε η Ακρόπολη, δεν μπορεί να ικανοποιήσει όλες τις απαιτήσεις ενός επισκέπτη. Στην Ακρόπολη απουσιάζουν οι δίγλωσσες πινακίδες, ενώ δεν παρέχονται οι βασικές υπηρεσίες για τυφλούς. Στον ναό του Ολυμπίου Διός, που βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, δεν υπάρ χει νερό για τους επισκέπτες. Στους Δελφούς και στην Επίδαυρο δεν υπάρχουν καν φυλλάδια για την πληροφόρηση του κοινού.

Η πλειονότητα των μουσείων και των αρχαιολογικών χώρων, περί τα 100 μουσεία δηλαδή, παρέχουν μόνο τα βασικά στους επισκέπτες: ενημερωτικό φυλλάδιο, νερό, τουαλέτες και χώρο στάθμευσης- και όχι πάντα όλα μαζί. Λοιπές παροχές, όπως δίγλωσσες πινακίδες, επίσημοι οδηγοί ή κατάλογοι, πωλητήρια, αναψυκτήρια, συστήματα αυτόματης ξενάγησης, μηχανογραφημένο σύστημα έκδοσης εισιτηρίων, εκπαιδευτικά προγράμματα, απτικές διαδρομές ή χώροι αφής σπανίζουν και πάντως ποτέ δεν υπάρχουν όλα μαζί.

Η έλλειψη μόνιμου προσωπικού που να καλύπτει όλες τις ανάγκες πήρε, ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια, λόγω της απαγόρευσης προσλήψεων, τεράστιες διαστάσεις. Ούτε οι εποχικοί υπάλληλοι αποδείχθηκαν η πλέον ενδεδειγμένη λύση – πέραν των άλλων απαιτείται κάθε φορά η εκπαίδευσή τους- και έτσι το σοβαρό ζήτημα του ωραρίου παραμένει. Εφέτος τον χειμώνα, ιδίως, τα μουσεία δοκιμάστηκαν σκληρά λόγω της έλλειψης προσωπικού φύλαξης, αλλά και λόγω της μείωσης των υπαλλήλων τους από την κατάργηση των συμβασιούχων.

Το Εθνικό Αρχαιολογικό και το Βυζαντινό Μουσείο στην Αθήνα είχαν κλείσει, το μεν πρώτο όλη την έκθεση των αγγείων στον όροφο του μουσείου, το δεύτερο όλη την πτέρυγα της Μεταβυζαντινής εποχής, η οποία, σημειωτέον, εγκαινιάστηκε πριν από μερικούς μήνες. Το Νομισματικό Μουσείο έκλεισε για λίγες ημέρες, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης για περισσότερες, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης έκλεισαν τις αίθουσες που είναι αφιερωμένες στη Μακεδονία. Η κατάσταση εξάλλου στα μικρότερα μουσεία, της περιφέρειας ιδίως, ήταν τραγική, αφού πολλά ήταν κλειστά.

Και τα ίδια τα μουσεία ωστόσο «κάθονται» στις δάφνες τους. Η μοναδικότητα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού ασφαλώς και τα καθιστά σημαντικά. Οι σημερινές απαιτήσεις όμως των επισκεπτών είναι αυξημένες, πόσω μάλλον που οι περισσότεροι έχουν τη δυνατότητα των συγκρίσεων, αφού αρχαία δεν έχει μόνο η Ελλάδα. Λίγα είναι αυτά που δραστηριοποιούνται όλον τον χρόνο με εκδηλώσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα ή άλλες πρωτοβουλίες. Περιοδικές εκθέσεις γίνονται σπανίως και μόνο στα μεγάλα μουσεία. Και το ερώτημα είναι αν το πρόβλημα είναι μόνον οικονομικό.

Πρόγραμμα τριετούς διάρκειας ανακοίνωσε ο υπουργός Πολιτισμού κ. Π. Γερουλάνος τον περασμένο Νοέμβριο, αποτελέσματα όμως ακόμη δεν υπάρχουν. Νέες πινακίδες παντού, πολύγλωσσα φυλλάδια για όλους τους χώρους και τουαλέτες είναι τα πρώτα έργα που θα γίνουν, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ταμείου Αρχαιολογικών Χώρων κ. Μπαλαφούτα. Οπως διευκρινίζει, τα φυλλάδια αφορούν περίπου 170 χώρους και μουσεία και η παραγωγή τους θα αρχίσει στα τέλη Απριλίου. Θα είναι κατά βάση δίγλωσσα (ελληνικά και αγγλικά), ενώ ανά περίπτωση μπορεί να υπάρχουν και άλλες γλώσσες. Μονόφυλλα ή δίφυλλα θα δίνονται μαζί με το εισιτήριο και ο σχεδιασμός τους θα παραπέμπει στην Ελλάδα.

Ο προϋπολογισμός του προγράμματος για τρία χρόνια είναι 15 εκατ. ευρώ από τον ΟΠΑΠ και το ΤΑΠ και 5 εκατ. ευρώ μέσω του ΕΣΠΑ. Πρώτα στον κατάλογο αναβάθμισης είναι τα μουσεία και οι χώροι με τη μεγάλη επισκεψιμότητα και εκείνα που είναι χαρακτηρισμένα ως μνημεία από την UΝΕSCΟ: Ακρόπολη, Κνωσός, Ολυμπία, Δελφοί, Επίδαυρος, Μυκήνες, Βεργίνα, Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου στη Ρόδο, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Βυζαντινό- σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Κλειστά πωλητήρια, άφαντα αναψυκτήρια

«Πήραμε έγκριση από τον κ.Ραγκούση για να προσλάβουμε μέσω ΑΣΕΠ 143 υπαλλήλους για τα πωλητήρια με οκτάμηνη σύμβαση. Σε πρώτη φάση θα προκηρυχθούν 70 θέσεις, ενώ για τον χειμώνα, που δεν υπάρχει διπλοβάρδια, οι υπόλοιπες» λέει ο πρόεδρος του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων κ. Κ.Μπαλαφούτας. Ο ίδιος διαβεβαιώνει ότι τα πωλητήρια του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού (ΟΠΕΠ)- ο οποίος έκλεισε και αυτά πέρασαν στο ΤΑΠ- θα ανοίξουν οπωσδήποτε.Εθνικό Αρχαιολογικό, Μυκήνες, Δελφοί, Κνωσός, Ολυμπία, Βεργίνα θα λειτουργήσουν κανονικά ακόμη και τα Σαββατοκύριακα, είναι η υπόσχεση. Μένει να δούμε αν θα τηρηθεί.
Η περίπτωση των αναψυκτηρίων είναι δυσκολότερη. Οι διαγωνισμοί για ανάδοχο κηρύσσονται άγονοι λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος και έτσι παραμένουν κλειστά! (Ακόμη και στο Μουσείο της Ακρόπολης, που δεν εντάσσεται σε αυτή την κατηγορία, καθώς διέπεται από άλλο καθεστώς λειτουργίας,ο διαγωνισμός έχει αποβεί άκαρπος τέσσερις φορές.) Το αποτέλεσμα: Αυτή τη στιγμή λειτουργούν 28 αναψυκτήρια μουσείων ή χώρων σε όλη την Ελλάδα,ενώ κλειστά είναι 29, παρ΄ ότι διαγωνισμοί έχουν προκηρυχθεί και για αυτά, χωρίς όμως να υπάρξει ανάδοχος. Κλειστά είναι έτσι τα αναψυκτήρια στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών (τρεις φορές κατέστη άγονος ο διαγωνισμός),στα αρχαιολογικά μουσεία Θάσου και Ηγουμενίτσας (και τα δύο είναι νέα μουσεία),Μυτιλήνης,Χίου,στον αρχαιολογικό χώρο Ηραίου Σάμου, στο Ανάκτορο Νέστορος στην Πύλο,στο Κάστρο Μεθώνης,στον αρχαιολογικό χώρο Μαλίων κ.α.

Το ωράριο παραμένει όμηρος του δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα
Πόρτες κλειστές,διπλαμπαρωμένες.Περίφραξη τριγύρω- τις περισσότερες φορές απλό συρματόπλεγμα-,φωνή ανθρώπου καμία. Γνωστό το σκηνικό για όσους έχουν επιχειρήσει να επισκεφθούν ένα μουσείο ή κάποιον αρχαιολογικό χώρο… έτσι,χωρίς πρόγραμμα.Αλλά δεν ήξεραν,δεν ρώταγαν; Το σφικτό ωράριο λειτουργίας,πιστό στον δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα, δεν παρεκκλίνει των καθορισμένων, ει μη μόνον σε εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις για τις οποίες επιβάλλεται διαβούλευση επί μακρόν (παράδειγμα η περυσινή νύχτα της πανσελήνου, για την οποία μόνον απεργία που δεν έγινε).

Τον χειμώνα το ωράριο είναι 08.00-15.00. Το καλοκαίρι (με έναρξη από τον Απρίλιο) σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους μεγάλης επισκεψιμότητας εφαρμόζεται η λεγόμενη διπλοβάρδια, είναι λοιπόν ανοιχτά από τις 08.00 ως τις 17.00. Για αυτή την περίοδο του οκταμήνου είναι που προσλαμβάνονται εποχικοί φύλακες. Για εφέτος, όπως διαβεβαιώνει το υπουργείο Πολιτισμού,προκηρύσσεται άμεσα η πρόσληψη μέσω ΑΣΕΠ 1.200 φυλάκων,ενώ από τις μετατάξεις θα προστεθούν 300 ακόμη υπάλληλοι.

«Δεν θα έχω πρόβλημα πλέον, γιατί μου δίνουν 43 φύλακες, αλλά δεν έχω καθαρίστριες, ενώ χρειάζομαι επειγόντως έναν ηλεκτρολόγο λόγω των πολλών και δύσκολων συστημάτων του μουσείου» λέει η κυρία Πολυξένη Βελένη, διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Η ίδια επισημαίνει τις διαμαρτυρίες των επισκεπτών για το ωράριο του μουσείου,το οποίο τον χειμώνα κλείνει στις 3 το μεσημέρι. «Εχω προτείνει επανειλημμένως να γίνει 09.30-16.30, αλλά δεν εισακούομαι» λέει.

Τη διαφωνία του με το ισχύον ωράριο εκφράζει και ο διευθυντής του μεγαλύτερου μουσείου της χώρας,του Εθνικού Αρχαιολογικού, κ. Ν.Καλτσάς: «Το μουσείο είναι άδειο στις 8 και στις 9 το πρωί, ενώ γύρω στις 11 που έρχονται όλα μαζί τα γκρουπ γίνεται το αδιαχώρητο. Θεωρώ ότι μια τροποποίηση του ωραρίου θα ήταν ιδανική για τη λειτουργία του».

«Μόλις έγινε η προκήρυξη για πρόσληψη 65 φυλάκων και έτσι θα ανοίξει η έκθεση της Μεταβυζαντινής εποχής.Χρειάζονται όμως άλλοι 20 προκειμένου να λειτουργήσει το μουσείο με διπλοβάρδια το καλοκαίρι και δεν ξέρω αν θα μου τους δώσουν» λέει με τη σειρά της η κυρία Ευγενία Χαλκιά, διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.

Ούτε ο κ. Θ. Πάγκαλος ούτε ο κ. Ευ. Βενιζέλος , που πέρασαν από το υπουργείο Πολιτισμού,κατόρθωσαν να αλλάξουν το ωράριο- παρ΄ ότι προσπάθησαν. Ο λόγος είναι απλός. Μια τέτοια αλλαγή συγκρούεται με το εργασιακό καθεστώς των δημοσίων υπαλλήλων.Και οι φύλακες είναι δημόσιοι υπάλληλοι,που έχουν κατακτήσει ένα σταθερό ωράριο εργασίας για την τήρηση του οποίου καλύπτονται από το συνδικαλιστικό τους σωματείο, στην προκειμένη περίπτωση από την ΑΔΕΔΥ.

Επτά αμερικανοί επισκέπτες ζητούν… περισσ΄τοερη Ακρόπολη
«Δεν φθάνει μία φορά για να δει κανείς την Ακρόπολη». Νέοι στην ηλικία αλλά ενθουσιώδεις με τις ελληνικές αρχαιότητες η Λιζ Τζόνσον και ο Ρίτσαντ Μιτσελ, οι οποίοι μόλις έφθασαν στον Πειραιά με κρουαζιερόπλοιο,είχαν ειδικές απαιτήσεις: «Θα θέλαμε να πάμε στην Ακρόπολη και τη νύχτα.Μας είπαν όμως ότι είναι ανοιχτή μόνο μία φορά τον χρόνο,έτσι εμείς δεν θα τη δούμε ποτέ.Είναι πολύ ωραία πάντως,αν και θα θέλαμε μεγαλύτερη ενημέρωση.Υπάρχουν ψηφιακά συστήματα που θα μπορούσατε να τα έχετε και εσείς εδώ κάτω από την Ακρόπολη,σε ένα κιόσκι».

Η Ντέμπι και η Σίντι Μπράουν, η Κάθι και η Λίντα Σμιθ δεν είχαν να παραπονεθούν για τίποτε: «Ηταν υπέροχη εμπειρία.Ανυπομονούμε τώρα να πάμε στο Μουσείο» λένε.Οι συνθήκες; «Αριστες.Υπήρχε μια χαλαρότητα και οι φύλακες δεν είναι τόσο αυστηροί όσο αλλού (…).Εμείς πήγαμε και σε άλλα αρχαία κάτω από την Ακρόπολη (σ.σ.: στο Θησείο), όπου δεν υπήρχε κανένας.Ημασταν μόνες μας! Θα θέλαμε να μάθουμε περισσότερα για την ιστορία της αρχαίας Αθήνας- από το σχολείο ξέρουμε ότι είναι η πατρίδα της δημοκρατίας- αλλά δεν το κατορθώσαμε.Ισως τις μέρες που θα μείνουμε εδώ…».

«Είναι εντυπωσιακά τα έργα που γίνονται στην Ακρόπολη,αλλά θα έπρεπε να λαμβάνονται περισσότερα μέτρα για τους επισκέπτες» λέει ο Ντέιβιντ Μπερντ. «Το έδαφος είναι πολύ ανώμαλο,παντού υπάρχουν σχοινιά για να μην περνούν οι τουρίστες και ακούγονται ξαφνικά δυνατές φωνές που σου απαγορεύουν να προχωρήσεις.Είναι κάπως πρωτόγονη η κατάσταση.Αφού η Ακρόπολη είναι μέσα στην Αθήνα,θα μπορούσε να προσφέρει περισσότερα,πιστεύω.Προσωπικά μου έλειψε η ενημέρωση, αλλά και το νερό».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ