Τελευταία πρωτεύουσα της Ευρώπης χωρίς Μνημείο Ολοκαυτώματος, η Αθήνα έχει από χθες το βράδυ τη δική της μνημειακή εγκατάσταση εις μνήμην των ελλήνων εβραίων που εξοντώθηκαν από τους ναζιστές. Στη συμβολή των οδών Μελιδόνη, Ερμού και Ευβούλου, λίγα μέτρα από τη Συναγωγή, εκεί όπου στις 24 Μαρτίου 1944 έγινε η παγίδευση και η σύλληψη των εβραίων της Αθήνας από τους Γερμανούς, ένα σπασμένο μαρμάρινο Αστρο του Δαβίδ, έργο της ελληνοαμερικανίδας γλύπτριας Ντιάννας Μαγκανιά, λειτουργεί ως μνημείο και ταυτόχρονα ως μνήμα. «Για να συνεισφέρει στην αιώνια ανάπαυση αυτών που δεν αξιώθηκαν να έχουν δικό τους τάφο». Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το μνημείο βρίσκεται δίπλα στο αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού. Το έργο αποτελείται από επτά μαρμάρινα κομμάτια, τα έξι τριγωνικά και το, μεγαλύτερο, κεντρικό σε σχήμα εξάγωνο.

Το σπασμένο Αστρο έχει, πέρα από τον προφανή συμβολισμό του, που είναι η υπενθύμιση του πλήγματος που υπέστη ο ελληνικός εβραϊσμός, και έναν άλλον συμβολισμό. Το ακέραιο κεντρικό τμήμα του συμβολίζει τον πυρήνα των εβραίων που έμειναν πίσω για να συνεχιστεί η ιστορία των εβραϊκών κοινοτήτων στην Ελλάδα. Οι έλληνες εβραίοι φθάνουν σήμερα τις 7.000.

Η γλύπτρια Ντιάννα Μαγκανιά, η οποία επελέγη να φιλοτεχνήσει το μνημείο έπειτα από διαγωνισμό στον οποίο συμμετείχαν 19 καλλιτέχνες, έδωσε και κάποιες άλλες διαστάσεις στο έργο της. Μιλώντας χθες στο «Βήμα» είπε ότι το πρώτο που έκανε όταν ανέλαβε το έργο ήταν να σκεφθεί ποια κοινά σημεία έχουν οι Ελληνες με τους εβραίους.

Ελληνίδα της Διασποράς η ίδια, είδε τη Διασπορά ως ένα βασικό κοινό σημείο. «Τοποθετημένο εκεί όπου ήταν οι αρχαίες πύλες της Αθήνας, είδα το Αστέρι του Δαβίδ και σαν πυξίδα» μας είπε η Ντιάννα Μαγκανιά. «Πυξίδα που δείχνει προς όλες τις πόλεις και τα χωριά όπου υπήρχαν εβραϊκές κοινότητες». Διασπορά, πυξίδα, μνήμη, μνήμα… Το λιτό έργο εντάχθηκε κιόλας σε αυτόν τον ιστορικό χώρο της Αθήνας- σαν να υπήρχε εκεί από καιρό.

«Το έργο συνδέεται άμεσα με τη λιτότητα διαχείρισης του πένθους στην εβραϊκή θρησκεία, καθώς και με τις σύγχρονες αντιλήψεις για την απεικόνιση και μνημόνευση του Ολοκαυτώματος, με τρόπο συμβολικό, μινιμαλιστικό, ανεικονικό και οικουμενικό» είπε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Αθήνας κ. Βενιαμίν Αλμπάλας. Η απλότητα και η λιτότητα του έργου που επικράτησαν στον διαγωνισμό υπήρξαν από τα βασικά κριτήρια για την επιλογή του. Είναι φανερό ότι το Εβραϊκό Μνημείο στο Βερολίνο, με τη λιτή επανάληψη των όγκων του, αποτελεί ήδη σημείο αναφοράς.

Η επιλογή του έργου, όπως αναφέραμε, έγινε έπειτα από διαγωνισμό που προκήρυξε η Ισραηλιτική Κοινότητα της Αθήνας. Η επιλογή της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού εγκρίθηκε ομόφωνα από το Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας. Η Ντιάννα Μαγκανιά δούλεψε περίπου δύο χρόνια σε ένα εργοστάσιο στο Σχηματάρι για να ολοκληρώσει το έργο. Είναι το πρώτο γλυπτό δημόσιου χώρου που φιλοτέχνησε.