«Ο Πικάσο είναι ζωγράφος, το ίδιο κι εγώ.Ο Πικάσο είναι Ισπανός,το ίδιο κι εγώ.
Ο Πικάσο είναι κομμουνιστής, ούτε κι εγώ».
Σαλβαντόρ Νταλί
«Στη Ρωσία μισούσαν τη δουλειά του αλλά τους άρεσαν οι πολιτικές του πεποιθήσεις. Στην Αμερικήμισούσαν τις πολιτικές του πεποιθήσεις αλλά τους άρεσε η δουλειά του.Ο ίδιος είχε πει:“Με μισούν παντού, μου αρέσει”».Τα λόγια αυτά του Πικάσο έχει αναφέρει η Φρανσουάζ Ζιλό, σύντροφός του από το 1944 ως το 1953. Της τα είχε πει επιστρέφοντας από το ιδρυτικό συνέδριο του Παγκόσμιου Κινήματος για την Ειρήνη, στο Βρόκλαβ της Πολωνίας, το 1948. Πολλοί αφορισμοί του ζωγράφου μοιάζουν ακριβείς και περιγράφουν τόσο τη σχέση τους Πικάσο με τον κομμουνισμό όσο και τη σχέση του κόσμου με τον κομμουνισμό του Πικάσο.
Οι πολιτικές αντιλήψεις του Πικάσο και ιδιαίτερα η προσχώρησή του στον κομμουνισμό αποτέλεσαν εμβληματικό σημείο των πολιτιστικών συγκρούσεων του Ψυχρού Πολέμου. Μολονότι σημαντικές από ιστορική άποψη και γενικώς γνωστές, έχουν γίνει συχνά αντικείμενο χλεύης από τους ομοτέχνους του, εξ ου και το ευφυολόγημα του Σαλβαντόρ Νταλί που παρατίθεται πιο πάνω, αλλά και από μεγάλη μερίδα των ιστορικών της τέχνης, οι οποίοι επί μακρόν θεώρησαν την καλλιτεχνική παραγωγή του ισπανού ζωγράφου μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο λιγότερο σημαντική από τα αριστουργήματα που προηγήθηκαν. Μια μεγάλη έκθεση, όμως, η οποία προετοιμάζεται εδώ και χρόνια και θα συγκεντρώσει περισσότερα από 150 έργα που θα παρουσιαστούν στην Τate Liverpool του χρόνου με τίτλο «Ρicasso: Ρeace and Freedom», έρχεται να αναθεωρήσει την παγιωμένη αυτή άποψη και να φωτίσει τόσο το μεταπολεμικό έργο του ζωγράφου όσο και τις ουσιαστικές επιρροές που οι πολιτικές του επιλογές επέφεραν. Στον αντίποδα μάλιστα του να είναι η προσχώρηση του Πικάσο στον κομμουνισμό ένα περιφερειακό στοιχείο της κατά τα άλλα πορείας του- ή ακόμη και στείρος οπορτουνισμός ή απλός συμβιβασμός με τη μόδα των διανοουμένων της εποχής-, φαίνεται ότι επρόκειτο για μια συνειδητότατη επιλογή που φωτίζει τελείως διαφορετικά τη φυσιογνωμία του ατομιστή, μποέμ, ιδιοφυούς, ανένταχτου καλλιτέχνη.
Ο Πικάσο τάραξε τον κόσμο με την ανακοίνωση ότι είχε γίνει μέλος του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος στις 4 Οκτωβρίου 1944. Επρόκειτο για την ισχυρότερη στιγμή του κόμματος- το 1945 κατέκτησε 159 έδρες στο γαλλικό κοι
νοβούλιο και τον Νοέμβριο του 1946 έφτασε τις 182 έδρες, περισσότερες από ό,τι ποτέ στην ιστορία του. Τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1940 το κόμμα απολάμβανε μεγάλο κύρος λόγω της σημαντικής συμμετοχής του στη γαλλική αντίσταση κατά της ναζιστικής κατοχής, ο γενικός γραμματέας του Μορίς Τορέζ είχε επιστρέψει από την εξορία του στη Σοβιετική Ενωση, οι πρακτικές του Ιωσήφ Στάλιν στην ΕΣΣΔ είχαν σκιαστεί από τη γνωστοποίηση των δεινών του σοβιετικού λαού κατά τον πόλεμο και από την ηρωική νίκη του επί της Γερμανίας και η ανακοίνωση του Σχεδίου Μάρσαλ το 1947 είχε δημιουργήσει την αίσθηση σε πολλούς προοδευτικούς κύκλους ότι παρασύρονταν σε μια νέα «κατοχή», αυτή τη φορά από τις ιμπεριαλιστικές ΗΠΑ.
Η αλήθεια είναι ότι τον μεγαλύτερο δεσμό του με τον κομμουνισμό ο Πικάσο τον σφυρηλάτησε μέσω της συμμετοχής του στο Παγκόσμιο Κίνημα για την Ειρήνη, του οποίου έγινε μία από τις ηγετικές φυσιογνωμίες. Η δραστηριότητά του εκεί είναι μάλιστα ιδιαιτέρως σημαντική σε σχέση με τον ρόλο που έπαιξε το Κίνημα κατά τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Μολονότι το Κίνημα παρουσιάστηκε ως ανεξάρτητη πρωτοβουλία διανοουμένων για τον πυρηνικό αφοπλισμό, στην πραγματικότητα ήταν ενορχηστρωμένο από τον επίτροπο για θέματα πολιτισμού του Στάλιν, τον Αντρέι Ζντάνοφ. Εκτός από το ιδρυτικό συνέδριο στο Βρόκλαβ, στο οποίο δέχθηκε να παραστεί παρ΄ ότι απεχθανόταν τα ταξίδια, φοβόταν παθολογικά το αεροπλάνο και ήταν η πρώτη φορά που πετούσε, ο Πικάσο συμμετείχε σε συνέδρια στη Ρώμη και στην Αγγλία και αποπειράθηκε μάλιστα να ταξιδέψει, ως μέλος αντιπροσωπείας του Κινήματος, στις ΗΠΑ. Εκεί όμως επενέβη το FΒΙ, το οποίο είχε ανοίξει φάκελο για τον Πικάσο από το 1945. Ο Τζ. Εντγκαρ Χούβερ είχε προσωπικά επικοινωνήσει με την αμερικανική πρεσβεία στο Παρίσι ζητώντας πληροφορίες για τον καλλιτέχνη και είχε μάλιστα δοθεί οδηγία να παρακολουθούνται τα τηλεγραφήματά του, στον δε φάκελό του, ο οποίος έφτασε να αριθμεί 187 σελίδες, υπάρχει μια καταχώριση του 1950 όπου υποστηρίζεται ότι
ο Πικάσο ήταν κατάσκοπος της ΕΣΣΔ. Οταν λοιπόν εκείνη ακριβώς τη χρονιά ο Πικάσο έκανε αίτηση για βίζα, η αρμόδια υπηρεσία την απέρριψε.
Σε κάθε περίπτωση ο Πάμπλο Πικάσο έκανε πολλά για το Παγκόσμιο Κίνημα για την Ειρήνη. Ζωγράφισε τον πιο προπαγανδιστικό πίνακα της σταδιοδρομίας του, τη «Σφαγή στην Κορέα», ταξίδεψε πολύ, δώρισε χρήματα και έργα σε δεκάδες «σκοπούς» και φιλοτέχνησε αναρίθμητες αφίσες, ανάμεσά τους και το περίφημο περιστέρι του, το σχέδιο που έχει συνοδεύσει τις φιλειρηνικές διαμαρτυρίες περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. (Τόσο δημοφιλές έγινε το σχέδιο με το περιστέρι και οι παραλλαγές του που η CΙΑ και το δικό της αντίπαλον δέος στην αρένα της «διαμάχης για την ειρήνη», το Κίνημα Ειρήνης και Ελευθερίας, στόχευσε το περιστέρι με ειδική εκστρατεία γελοιογραφιών.) Πρόκειται για το ίδιο περιστέρι μάλιστα που προβάλλει στη σημαία την οποία κρατάει η μορφή πάνω στον Παρθενώνα, στο σχέδιο που είχε φιλοτεχνήσει ο Πικάσο προς υπεράσπιση του Μανώλη Γλέζου. Οπως είναι γνωστό, το 1958, ο Μανώλης Γλέζος είχε καταδικαστεί για «κατασκοπεία» επειδή είχε συναντήσει τον Κώστα Κολιγιάννη, ο οποίος ασκούσε χρέη γενικού γραμματέα του ΚΚΕ και είχε φυλακιστεί από το 1959 ως το 1962. Ενώ ο Γλέζος βρισκόταν στη φυλακή, ο Πικάσο δημιούργησε το σχέδιο, το οποίο έγινε πρωτοσέλιδο στην «Ηumanit »- εφημερίδα που εξέδιδε το γαλλικό ΚΚμε τίτλο «Το μολύβι του Πικάσο σε βοήθεια του Ηρωα της Ακρόπολης». Το σκεπτικό ήταν να τυπωθεί το σχέδιο σε καρτ ποστάλ και τα χρήματα από τις πωλήσεις της να διατεθούν για την υπεράσπιση του Γλέζου.
Εχει ειπωθεί από τον βιογράφο του Πικάσο, Τζον Ρίτσαρντσον, ότι ο θεωρούμενος από πολλούς ως ο μεγαλύτερος ζωγράφος του 20ού αιώνα ασπάστηκε τον κομμουνισμό επειδή για έναν διανοούμενο ήταν η «αξιοπρεπής» επιλογή. Φαίνεται όμως ότι ο Πικάσο είχε και ιδιαίτερα προσωπικούς λόγους να συνταχθεί με τον κομμουνισμό. Οπως αφηγείται η Γκέρτγε Ούτλεϊ, συγγραφέας του πολύ σημαντικού για το θέμα βιβλίου «Ρablo Ρicasso: Τhe Communist Υears» (Υale University Ρress), ο
Πικάσο θεωρούσε την προσχώρησή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα φυσικό επιστέγασμα των ιδανικών της ζωής του. Γεννημένος στη Μάλαγα το 1881, ήρθε σε επαφή με αναρχικές και ειρηνιστικές κινήσεις στη Βαρκελώνη ως έφηβος και αργότερα η αντίθεσή του στο καθεστώς του Φρανσίσκο Φράνκο τον έκανε γνωστό, από το 1936, ως «μαρξιστή ζωγράφο» («pintor marxista»). Η Ούτλεϊ τονίζει τον προσωπικό τρόπο με τον οποίο ο Πικάσο αντιλαμβανόταν τον κομμουνισμό, μη έχοντας διαβάσει ποτέ του Μαρξ και μη έχοντας ιδέα για το τι συνέβαινε στην ΕΣΣΔ αλλά παραμένοντας ως τον θάνατό του, το 1973, αφοσιωμένο μέλος του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Φαίνεται λοιπόν ότι για τον Πικάσο, όπως και για πολλούς διανοουμένους όχι μόνο τότε αλλά και έκτοτε, ο κομμουνισμός δεν ήταν μια «αξιοπρεπής» αλλά μια βαθιά ηθική επιλογή σε έναν άδικο κόσμο.
Το αξιοπερίεργο είναι ότι ο Πικάσο, παρά την αδιαμφισβήτητη δέσμευσή του προς τον κομμουνισμό, δεν ασπάστηκε στο παραμικρό το επίσημο καλλιτεχνικό δόγμα. Δεν έτρεφε καμία εκτίμηση στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και ουδέποτε προσπάθησε να εφαρμόσει τις αρχές του, ενώ στην ΕΣΣΔ, μολονότι αναγνωριζόταν η σημασία της προσωπικότητάς του, η τέχνη του εθεωρείτο αντικομμουνιστική και επιβλαβής για τον κομμουνιστικό πολιτισμό. Αλλά ο φίλος του- και επίσης ιδιότυπος κομμουνιστής- συγγραφέας Ιλια Ερενμπουργκ ίσως έχει δώσει στα απομνημονεύματά του την πιο ελκυστική αποτίμηση για τη σχέση του Πικάσο με τον κομμουνισμό: «Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι»γράφει «γνωρίζουν και αγαπούν τον Πικάσο μόνο λόγω των περιστεριών. […]Φυσικά, είναι αδύνατον να γνωρίσεις τον Πικάσο μόνο μέσα από τα περιστέρια. Αλλά πρέπει κανείς να είναι ο Πικάσο για να φτιάξει τέτοιο περιστέρι».
