Ο φωτογράφος της παγκοσμιοποίησης
ΜΟΝΑΧΟ, ΑΠΡΙΛΙΟΣ.
Καραδοκούσε συχνά με τις ώρες. Στημένος σε μια γωνία ο Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν περίμενε την «αποφασιστική στιγμή» για να φωτογραφίσει την κορύφωση ενός γεγονότος, χωρίς να είναι πάντως σίγουρος ότι θα το επιτύχει οπωσδήποτε. Ο γερμανός φωτογράφος Αντρέας Γκούρσκι δεν διατρέχει τέτοιον κίνδυνο. Η ψηφιακή συσκευή του είναι ανεξάρτητη από τον χρόνο. Αυτό του επιτρέπει να εντοπίζει όχι μία και δύο αλλά αναρίθμητες «αποφασιστικές στιγμές». Και όχι μόνο όσες συμβαίνουν πραγματικά αλλά και όσες δεν συμβαίνουν, δεδομένου ότι μπορεί να τις κατασκευάζει κατά το δοκούν.
Η διαδικασία είναι απλή: ο Γκούρσκι φωτογραφίζει ένα συμβάν ή ένα τοπίο από πολλές οπτικές γωνίες και σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα και ύστερα συνθέτει τις διάφορες λήψεις σε ένα και μοναδικό ταμπλό. Το αποτέλεσμα είναι ένα πανόραμα έτσι όπως δεν το βλέπει μάτι παραδοσιακού φωτογράφου, ακόμη και αν κοιτάει από αερόστατο. Παράδειγμα, η φωτογραφία από συναυλία της αμερικανίδας τραγουδίστριας Μαντόνα που έχει τη μορφή απλού ενσταντανέ. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τη γειτονία των σημαντικότερων εικόνων του κοντσέρτου που ελήφθησαν σε διαφορετικές στιγμές πάνω και κάτω από τη σκηνή. Η σύνθεσή τους υποκαθιστά ολόκληρο άλμπουμ ή βίντεο.
«Ο παραδοσιακά εργαζόμενος φωτογράφος κινείται αφαιρετικά, επιλέγει κατά τη λήψη ένα τμήμα, που λειτουργεί ως αντιπροσωπευτικό κομμάτι του όλου» λέει ο θεωρητικός της φωτογραφίας Τόμας Βέσκι. «Κατά την ψηφιακή επεξεργασία, αντίθετα, είναι δυνατή η πρόσθεση όχι μόνο χρωμάτων αλλά και ξεχωριστών λήψεων σε μία και μοναδική εικόνα».
Ο άνθρωπος είναι μικρός, ο κόσμος μεγάλος. Παράδειγμα, οι «Καταρράκτες του Νιαγάρα» τους οποίους πλησιάζει ένα μικροσκοπικό καράβι. Οι τουρίστες πάνω του μοιάζουν με κουκκίδες. Από κυριαρχία του ανθρώπου επί της φύσης ούτε ίχνος. Η απλή παρουσία του όμως προϊδεάζει για την ανατροπή του συσχετισμού των δυνάμεων.
Μικροσκοπικοί φαίνονται και οι άνθρωποι μέσα στις μάζες, όπως στις σταλινικά σκηνοθετημένες παρελάσεις στη Βόρεια Κορέα. Ο Γκούρσκι αναπαράγει το θέαμα, του αφαιρεί όμως μέσω της ψηφιακής επεξεργασίας το προπαγανδιστικό μήνυμα. Η μάζα, η ανθρωπολογική μονάδα του σταλινισμού, μετατρέπεται σε ντεκόρ, η πολιτική εκδήλωση σε οπερέτα.
Οσο μεγαλύτεροι οι άνθρωποι τόσο πιο ανθρώπινοι. Στο «Χρηματιστήριο του Κατάρ» οι χρηματιστές, αν και απρόσωποι, έχουν προσωπικότητα χάρη στην έντονη σωματική τους παρουσία. Αντίστοιχη είναι η κατάσταση και στο «Boxenstop». Δύο συνεργεία της Φόρμουλα 1 εφοδιάζουν με βενζίνη τα αυτοκίνητα του στάβλου τους κατά τη διάρκεια ενός αγώνα. Τα κράνη καλύπτουν τα κεφάλια. Η ενέργεια όμως που εκπέμπουν τα μεγάλα σώματα των τεχνικών ξεπερνά εκείνη των αυτοκινήτων.
Ο Γκούρσκι είναι ίσως ο πιο ακριβοπληρωμένος φωτογράφος των ημερών μας. Σε δημοπρασία που έγινε πρόσφατα στη Νέα Υόρκη ένα έργο του πουλήθηκε για 4,8 εκατ. δολάρια. Ταυτόχρονα είναι δημοφιλής. Η τρέχουσα έκθεσή του στην γκαλερί «Haus der Kunst» του Μονάχου χαρακτηρίστηκε «το γεγονός της χρονιάς». Η δημοτικότητά του οφείλεται σε δύο λόγους: πρώτον, στο ότι χρησιμοποιεί για τις εικόνες του τη νέα παγκόσμια τεχνική, την ψηφιακή· και, δεύτερον, επειδή οι εικόνες του κινητοποιούν εκείνο το μέρος του συλλογικού μας υποσυνειδήτου που έχει πλανητική ισχύ. Ο Γκούρσκι είναι ο φωτογράφος της παγκοσμιοποίησης. Ο πρώτος που συνέθεσε τις πολλές «αποφασιστικές στιγμές» σε μία και μοναδική. Δημιουργώντας έτσι, όπως λέει ο Βέσκι, ένα νέο είδος ματιάς: την «προνομιακή».
