Άρης Μαραγκόπουλος
Πολ και Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικού
Εκδόσεις Τόπος, σελ. 527, τιμή 17,70 ευρώ

Ο γαλλοπρωσικός πόλεμος και η παρισινή Κομμούνα του 1771, η ίδρυση της Β’ Διεθνούς από τους μαρξιστές και η αναθεωρητική τάση των ποσιμπιλιστών, η κομμουνιστική αντιπαλότητα με τον Μπακούνιν και οι ακάματες σοσιαλιστικές κινητοποιήσεις, οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις και η στροφή της τέχνης στον μοντερνισμό (ο ιμπρεσιονισμός του Εντουάρ Μανέ ή ο αισθητικός ρεαλισμός του Φλομπέρ), η τεράστια οικονομική και κοινωνική εξαθλίωση των εργατικών στρωμάτων και τα υψηλά ποσοστά της παιδικής θνησιμότητας προτού εμφανιστεί ο Παστέρ, αλλά και ο Ζολά, ο Ουγκό και ο Ρεμπό: αυτός είναι ο κόσμος που ξεπηδά από τις σελίδες του μυθιστορήματος του Αρη Μαραγκόπουλου, ένας κόσμος που ονομάστηκε και Belle Époque προς τιμήν του αισιόδοξου πνεύματος (της ανυποχώρητης πρόσβλεψης στο μέλλον) το οποίο κατά τα άλλα τον διέκρινε.

Το διάσημο ζευγάρι το οποίο βγήκε από την καρδιά αυτής της εποχής (ως σαρξ εκ της σαρκός της) είναι ο Πολ Λαφάργκ και η Λόρα Μαρξ (εκείνη που οι παλαιότεροι είχαμε συνηθίσει να αποκαλούμε Λάουρα). Ο γαμπρός και η κόρη του Καρλ Μαρξ ζυμώθηκαν με την πολιτική όσο και ο ίδιος, και έγιναν η συνείδηση της αδύνατης επανάστασης (ας σκεφθούμε μόνο το Δικαίωμα στην τεμπελιά του Πολ): ένα φλογερό πλέγμα ιδεών που έσβησε με την ένεση υδροκυανίου η οποία έβαλε τέλος στη ζωή του ζευγαριού το 1911, τρία χρόνια προτού το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Μαραγκόπουλος ξετυλίγει τον περιπετειώδη βίο του Πολ και της Λόρα μέσα από μια πολύτροπη μυθιστορηματική σύνθεση: χρησιμοποιώντας πολλαπλές φωνές, εισάγοντας στη δράση πλήθος προσώπων (κύρια και δευτερεύοντα), μεταφέροντας στο κείμενο αυτούσιες φράσεις από γαλλικές, αγγλικές και γερμανικές πηγές αλλά και παρεμβάλλοντας στην αφήγηση στίχους τραγουδιών ή ποιημάτων και αποσπάσματα από μπροσούρες, άρθρα και επιστολές.
Το αν θα ονομάσουμε «μυθιστόρημα» ή «μυθιστορία» ένα εγχείρημα που θολώνει διαρκώς τις γραμμές ανάμεσα στο πραγματικό και στο επινοημένο δεν έχει παρά ελάχιστη σημασία. Το ιστορικό μυθιστόρημα δεν παίζει με τα πραγματολογικά του στοιχεία λιγότερο από τη μυθιστορία την οποία τόσο ενθέρμως υπερασπίζεται στο επίμετρό του ο Μαραγκόπουλος (πρόκειται απλώς για την κοραϊκή μετάφραση του γαλλικού roman). Εκείνο που έχει όντως σημασία να δούμε είναι το αν και πώς αφομοιώνει ο μυθιστορηματικός λόγος το βάρος των ιστορικών του γεγονότων, καταφέρνοντας εκ παραλλήλου να μην καταπλακωθεί από την ιδεολογική πλησμονή των ηρώων του.

Και εδώ ο συγγραφέας θα βγει κυριολεκτικά αλώβητος: ο Πολ και η Λόρα δεν είναι ομοιώματα αλλά εραστές των ιδεών τους που αυτοκτονούν προτού να τις δουν να καταρρέουν και να χάνονται στα πέντε σημεία του ορίζοντα. Οσο για τα θυελλώδη ιστορικά γεγονότα που τους περιβάλλουν, φθάνουν στη συνείδηση και στον ψυχισμό τους διαμέσου ενός απολύτως εξατομικευμένου φίλτρου.

Τα πολιτικά τρεχάματα του Πολ σε όλη την Ευρώπη δεν θα μειώσουν ούτε κατά έναν τόνο τον θρήνο του για την απώλεια των τριών παιδιών του και η παρατεταμένη δυστυχία της Λόρα με τους προαναγγελθέντες θανάτους τους δεν θα την κάνει να αποστρέψει το πρόσωπο από τον πολιτικό αγώνα μολονότι θα παραμείνει μέχρι το τέλος αμετάκλητα παγιδευμένη στην υπαρξιακή της μέγγενη. Ο Μαραγκόπουλος παλεύει νικηφόρα με ορισμένα από τα πιο σκληρά υλικά του ιστορικού μυθιστορήματος, γράφοντας σίγουρα το καλύτερο βιβλίο του.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ