Περιήγηση στην Αθήνα με ξεναγό τον Καβάφη

Το καλοκαίρι του 1901 ο Κ. Π. Καβάφης ταξιδεύει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Από τον Ιούνιο ως τον Αύγουστο μαζί με τον αδελφό του Αλέξανδρο θα επισκεφθούν τον Πειραιά, την Αθήνα και το Νέο Φάληρο και επιστρέφοντας στην Αλεξάνδρεια μέσω Μπρίντιζι θα γνωρίσουν στη διαδρομή την Πάτρα και την Κέρκυρα.

Στην ιστορία της πρόσληψης του καβαφικού έργου στην Ελλάδα το ταξίδι αυτό κατέχει καίρια θέση, καθώς στο ταξίδι αυτό, στα γραφεία του περιοδικού Παναθήναια, ο Καβάφης θα γνωρίσει τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, που πρώτος αντιλαμβάνεται την αξία του και τον παρουσιάζει στο ελλαδικό κοινό. Από το ταξίδι αυτό ο Καβάφης κρατά ημερολόγιο. Η καθημερινότητα της παραμονής του στην Αθήνα, τα ξενοδοχεία όπου καταλύει, τα μνημεία και τα μουσεία που επισκέπτεται, τα καφενεία όπου ξαποσταίνει, οι άνθρωποι που συναντά καταγράφονται σε σημειώσεις γραμμένες στα αγγλικά.

Αυτό το σπιρτόζικο ημερολόγιο, με σχόλια για τον καιρό και την αθηναϊκή ζέστη που τη μετρά ο Αλεξανδρινός καθημερινά με το θερμόμετρο, για τα γεύματα στα αθηναϊκά εστιατόρια και την εντύπωση που του αφήνουν η πόλη και τα περίφημα μνημεία της, κυκλοφορεί σε μια καλαίσθητη έκδοση με τίτλο Walking in Athens with Constantine Cavafy (2016) από τον εκδοτικό οίκο ETP Books, ο οποίος με έδρα το Νέο Φάληρο άρχισε να δραστηριοποιείται συστηματικά στην έκδοση ελληνικών κειμένων για το αλλόγλωσσο κοινό.

Ο ευχείρωτος τόμος συνοδεύεται από σύντομη εισαγωγή για τη ζωή και το έργο του ποιητή αλλά και πραγματολογικά στοιχεία για το ταξίδι του, από φωτογραφικό υλικό της Αθήνας της Belle Époque, έναν χάρτη της πόλης με όλα τα μέρη που επισκέφθηκε ο ποιητής στα αγγλικά, στα ιταλικά και στα γαλλικά και επεξηγηματικά σχόλια για πρόσωπα και αξιοθέατα και την πορεία τους στον χρόνο.

Ο τόμος παντρεύει εξαιρετικά την περιήγηση με την ιστορία και τη λογοτεχνία και δίνει και βαθαίνει την αντίληψη του επισκέπτη της πόλης παρουσιάζοντας την εξέλιξή της στον χρόνο από μια «πολύ χαριτωμένη πόλη», σύμφωνα με τα λόγια του διεθνώς αναγνωρισμένου Καβάφη, σε ευρωπαϊκή μεγαλούπολη και, προσφάτως, σε μια μητρόπολη-σύμβολο της κρίσης.

Ο εκδοτικός οίκος ETP Books (Enzo Terzi Publishing) ιδρύθηκε το 1989 στην Ιταλία από τον Εντσο Τέρτσι προκειμένου να διακινεί τα δικά του βιβλία. Το 2008 ο Εντσο Τέρτσι μετακομίζει στην Ελλάδα και φλερτάρει με την ιδέα να κυκλοφορήσει άγνωστα ελληνικά λογοτεχνικά κείμενα σε εκδόσεις προσιτές σε ένα γενικό κοινό, ευρύτερο από τον στενό κύκλο των ελληνιστών και της πανεπιστημιακής έρευνας.

Η ιδέα υλοποιήθηκε εφέτος με τη συνεργασία του νεοελληνιστή και μεταφραστή Μαουρίτσιο ντε Ρόζα και την κυκλοφορία των πρώτων τόμων στα ιταλικά, στα αγγλικά και στα γαλλικά.

Εκτός από τη σειρά Maps&Trips, που εγκαινιάζεται με τον Καβάφη, οι ETP Books έχουν σχεδιάσει άλλες δύο εκδοτικές σειρές. Στη σειρά νουάρ Black Roses, κυκλοφορεί το Εγκλημα στη Μύκονο του Γιάννη Μαρή, μεταφρασμένο στα ιταλικά και, για πρώτη φορά, στα αγγλικά. Η σειρά θα συνεχιστεί με τα έργα του Μαρή, αλλά και άλλων συγγραφέων. «Ο Μαρής ήταν ιδανική περίπτωση» σχολιάζει ο Μαουρίτσιο ντε Ρόζα που έχει κάνει τη μετάφραση της ιταλικής έκδοσης και έχει τη φιλολογική εποπτεία του εκδοτικού εγχειρήματος. Ο τόμος παρουσιάστηκε τον περασμένο Μάιο στη Ρώμη και στο Μιλάνο με πολλή επιτυχία. «Είναι καλός συγγραφέας, συγγραφέας μεσογειακός χωρίς τη διαστροφή του σκανδιναβικού νουάρ, συγγραφέας που δίνει έμφαση στην ψυχολογία των ηρώων».

Συστηματικός μεταφραστής ελληνικής λογοτεχνίας στα ιταλικά, ο Μαουρίτσιο ντε Ρόζα έχει μεταφράσει έργα του Αρη Αλεξάνδρου, της Διδώς Σωτηρίου, του Παύλου Μάτεσι, της Μάρως Δούκα, της Ιωάννας Καρυστιάνη, του Κύπριου Κώστα Μόντη, των νεότερων Δημήτρη Σωτάκη και Μάκη Τσίτα και άλλων. Επιμελήθηκε την παρουσίαση 200 ελλήνων συγγραφέων στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου του Τορίνο το 2004 και συνέγραψε μια ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας στα ιταλικά (Bella come Ι greci 1880-2015. 135 anni di letteratura greca, Universitalia, 2015).

«Το ελληνικό βιβλίο πηγαίνει πολύ καλά στην Ιταλία» λέει. Εκτός από την περίπτωση του πολύ δημοφιλούς Πέτρου Μάρκαρη, επιτυχία γνωρίζουν και τα μυθιστορήματα της Ιωάννας Καρυστιάνη, αλλά και η εμπορική Λένα Μαντά. Τώρα μεταφράζει τη Ζωή εν τάφω του Μυριβήλη για τις εκδόσεις Asterios. «Ομως, πέρα από το σύγχρονο βιβλίο, θα έπρεπε να φροντίσει η ελληνική πολιτεία να συσταθεί ένα πρόγραμμα μεταφράσεων για να δημιουργηθεί ένα σώμα παλαιότερων ελληνικών κειμένων που η αγορά δεν θα μετέφραζε ποτέ. Είναι εθνικής σημασίας» υποστηρίζει. Ονειρό του είναι «να μεταφραστούν αξιόλογα έργα της παλαιότερης ελληνικής γραμματείας και λογοτεχνίας» και προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται οι προτάσεις του στις ETP Books.

Κλασικά κείμενα που μπορεί να ερεθίσουν την περιέργεια ενός ευρέος αναγνωστικού κοινού θα κυκλοφορήσουν στη σειρά Il Faliro, στην οποία τυπώθηκε ήδη το Nell’anno del Signore 2400 του Σκιαθίτη Στέφανου Δημητριάδη (1760-1827). Το έργο του οποίου ο ελληνικός τίτλος είναι Απανθίσματα εκ τινος βιβλίου ετερογλώσσου… (Βιέννη, 1797) συνιστά ανθολόγηση και μετάφραση αποσπασμάτων από το βιβλίο L’an deux mille quatre cent-quarante, rêve s’il en fût jamais (1770) του γάλλου Σεμπαστιέν ντε Μερσιέ, και θεωρείται το πρώτο κείμενο φανταστικής ουτοπικής λογοτεχνίας στα ελληνικά.

Στην ίδια σειρά κυκλοφορούν τα διηγήματα Barrùs il pirata. A Cipro! A Famagosta! του Κωνσταντίνου Ράδου (1862-1931) από τη συλλογή O πειρατής της Γραμβούσης και άλλα διηγήματα (1930) και θα ακολουθήσουν το Θανατικόν της Ρόδου και η Αλωσις Κωνσταντινουπόλεως του Ρόδιου Εμμανουήλ Λιμενίτη (15ος αι.), τα σατιρικά πτωχοπροδρομικά ποιήματα και η Γαλεομυομαχία του 12ου αιώνα, καθώς και η ερωτική μυθιστορία Λίβιστρος και Ροδάμνη. Ολοι οι τόμοι, προσεγμένης αισθητικής, περιλαμβάνουν σύντομα βιογραφικά σημειώματα των συγγραφέων και γραμματολογικές εισαγωγές καθώς και μικρή βιβλιογραφία για όποιον ενδιαφέρεται να εμβαθύνει στο κείμενο.

Κοινό χαρακτηριστικό όλων οι μικρές διαστάσεις (11 x 16,5 εκ.). Ετσι οι τόμοι χωρούν σε κάθε τσέπη και μπορούν να ανταγωνιστούν το ηλεκτρονικό βιβλίο ως βιβλία «ευκολοφόρετα», όπως λέει ο ιταλός μεταφραστής.

Μαζί με την αντίστοιχη προσπάθεια των εκδόσεων Αιώρα στην Αθήνα (Σεφέρης, Βρεττάκος, Λασκαράτος, Βιζυηνός κ.ά.) και της Ντενίζ Χάρβεϊ (Παπαδιαμάντης, Λορεντζάτος κ.ά.) δημιουργούν μια παρακαταθήκη μεταφρασμένων τίτλων της κλασικής ελληνικής λογοτεχνίας που διατίθενται στο παγκόσμιο κοινό μέσω Διαδικτύου αλλά κυρίως το συναντούν στην Ελλάδα, στα πωλητήρια μουσείων, αρχαιολογικών χώρων και τουριστικών θερέτρων. Μια πρωτοβουλία ευφυής και εξωστρεφής.