Ξενοφών Κοντιάδης
Το ανορθολογικό μας Σύνταγμα.
Γιατί απέτυχαν οι πολιτικοί θεσμοί;
Εκδόσεις Παπαζήση, 2015,
σελ. 268, τιμή 14,91 ευρώ

Το Δίκαιο δεν είναι αποκομμένο από τις πολιτικές και τις κοινωνικές του προεκτάσεις. Ακολουθώντας τη ρήση του μεγάλου Kantorowicz: «Νομική χωρίς Κοινωνιολογία είναι τυφλή, ενώ Κοινωνιολογία χωρίς Νομική είναι κουτσή», το νέο βιβλίο του Ξ. Κοντιάδη προσφέρει ένα ολοκληρωμένο σχήμα κατανόησης των θεσμικών και πολιτικών εξελίξεων των τελευταίων χρόνων. Ο Ξενοφών Κοντιάδης δεν διακρίνεται μόνο για την εδραία γνώση του Συνταγματικού Δικαίου που διαθέτει. Εκείνο που τον καθιστά ιδιαίτερο μεταξύ των δημοσιολόγων είναι η διακριτή κοινωνιολογική οπτική του όσον αφορά την κατανόηση των θεωρούμενων ως «καθαρόαιμων» νομικών/συνταγματικών θεμάτων.

Η οπτική αυτή είναι διαυγής στο βιβλίο. Κεντρική έννοια, πέριξ της οποίας αρθρώνονται τα πέντε κεφάλαιά του, είναι η «συνταγματική μηχανική». Μια έννοια που του επιτρέπει να μπορεί να διακρίνει μεταξύ ορθολογικότητας και ανορθολογικότητας της συνταγματικής θεωρίας και πρακτικής. Για τον προσδιορισμό του βασικού διπόλου «ορθολογικό/ανορθολογικό», ο Κοντιάδης προσφεύγει στους κλασικούς. Χρησιμοποιεί ως υπόβαθρο της ανάλυσής του τη θεωρία του σκοπού του Max Weber, σύμφωνα με την οποία σκοπός (υλικός ή τυπικός) και αποτέλεσμα πρέπει να συναρθρώνονται αιτιοκρατικά. Διαφορετικά, οδηγούμαστε σε ανορθολογικότητες.
Με βάση αυτή τη θεωρητική παραδοχή, ο συγγραφέας αναζητεί τις ανορθολογικές εκφράσεις του ελληνικού Συντάγματος. Τις αντινομίες και τις εσωτερικές του αντιφάσεις. Δεν δυσκολεύεται να τις εντοπίσει. Η πρόσφατη ταραχώδης περίοδος του προσφέρει πολλές ευκαιρίες συνταγματικών, πολιτικών και κοινωνικών αναταράξεων. Αλλά ο Κοντιάδης δεν μένει στα προφανή. Δεν διατυπώνει –και αυτός- μία ακόμη πρόταση συνταγματικής αναθεώρησης. Αναζητεί τις ιδιαίτερες ζεύξεις του Συντάγματος με ό,τι ο Niklas Luhmann θα αποκαλούσε «εξωτερικό περιβάλλον» του, δηλαδή με το πολιτικό και οικονομικό σύστημα με το οποίο διαπλέκεται αναποσπάστως.
Πόσο η κρίση είναι υπεύθυνη για τις κακοποιήσεις του Συντάγματος και πόσο το Σύνταγμα είναι υπεύθυνο για την κρίση, ερωτά ο Κοντιάδης. Η απάντηση που δίδεται στα κεφάλαια του βιβλίου συμποσούται στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει μια αυτοτέλεια του Συντάγματος, των θεσμών και της κοινωνίας αλλά μια οργανική διασύνδεσή τους. Η σχέση τους, ωστόσο, δεν απομειώνει την αυτονομία καθενός. Εξελίσσονται παράλληλα, δημιουργώντας μια ιδιο-ταυτότητα (eigenvalue) η οποία, όπως τονίζει εύστοχα ο συγγραφέας, δεν επιτρέπει τη «μεταφύτευση πολιτικών θεσμών από μια συνταγματική τάξη σε μια άλλη» (σελ. 234).
Τα σύνθετα προβλήματα συνταγματικής και πολιτικής τάξεως μπορούν και πρέπει να επιλυθούν με τις δικές μας δυνάμεις, μέσα από την επώδυνη συνειδητοποίησή τους και την ακόμη πιο επώδυνη εφαρμογή των παραδεκτών λύσεων εις πείσμα του πελατειασμού και του λαϊκισμού. Ειδάλλως, θέματα, όπως εκείνο της προεδρικής εκλογής ή/και των πρόωρων εκλογών, θα εξακολουθήσουν να ταλανίζουν τον τόπο.
Ο Ξενοφών Κοντιάδης προσφέρει με τη μελέτη του ένα μέσο θεσμικής, οργανωτικής και πολιτικής αυτογνωσίας. Στην παρούσα συγκυρία είναι απολύτως αναγκαίο. Ευχή των νουνεχών είναι να αξιοποιηθεί. Εστω και την ύστατη ώρα ελπίζω να αποτελέσει τον μίτο που θα επιτρέψει στη συνταγματική μας τάξη και στο πολιτικό μας σύστημα την έξοδο από τον Λαβύρινθο των επικίνδυνων πειραματισμών και των άσκοπων διακινδυνεύσεων.
Ο δρ Παναγιώτης Καρκατσούλης είναι βουλευτής Επικρατείας.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ