Ντέιβιντ Χάρσεντ: Ο ποιητής που «ήλθε από το πουθενά»

Ηλθε το πλήρωμα του χρόνου και, στις αρχές της εβδομάδας, ο Ντέιβιντ Χάρσεντ (Ντέβον, 1942) απέσπασε το «Βραβείο Τ.Σ. Ελιοτ» για το 2014 –από τις πιο σημαντικές και έγκυρες διακρίσεις στο πεδίο της αγγλόφωνης ποίησης διεθνώς –για την πλέον πρόσφατη συλλογή του «Fire Songs» (Τα Τραγούδια της Φωτιάς). Η Ελεν Ντάνμορ, η πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, είπε εκ μέρους της Poetry Book Society ότι ο ίδιος «είναι ένας ποιητής για σκοτεινούς και επικίνδυνους καιρούς», εκθειάζοντας τόσο την τεχνική (γλωσσική) πλευρά όσο και την «προφητική δύναμη» της ποίησής του, η οποία, εν προκειμένω, ανυψώνεται μέσα σ’ ένα σκηνικό πολέμου, με εικόνες μαρτυρικές και ενίοτε αποκαλυψιακές. Πριν από λίγο καιρό «Το Βήμα» είχε συναντήσει τον Ντέιβιντ Χάρσεντ στη Στοά του Βιβλίου όταν, στο πλαίσιο του European Literary Walk, επισκέφθηκε την Αθήνα και, ως προσκεκλημένος του Βρετανικού Συμβουλίου, διάβασε δημοσίως ποιήματά του. Αρκετοί από το ακροατήριο ζητούσαν να μάθουν κατά πόσον το έργο του ποιητή (που καλύπτει τέσσερις και πλέον δεκαετίες) είναι «αυτοβιογραφικό», ερώτημα που, μολονότι ο ίδιος το έχει ακούσει αμέτρητες φορές, εξακολουθεί να τον παραξενεύει. «Η φωνή του ποιητή στην περίπτωσή μου δεν ταυτίζεται με τη φωνή της εμπειρίας του. Προσωπικά δεν με ενδιαφέρει να αποσπάσω γεγονότα από τη ζωή μου για να τα μετατρέψω σε ποιήματα. Δεν είμαι, αν θέλετε, της εξομολογητικής σχολής. Δεν θα έγραφα ποτέ ένα ποίημα για τον θάνατο ενός οικείου προσώπου, ούτε για το τέλος ενός έρωτα, ούτε για κάτι που απλώς έτυχε να παρατηρήσω και να μου κάνει εντύπωση. Το περιεχόμενο αλλά και το αφηγηματικό πλαίσιο στο έργο μου ήταν ανέκαθεν μυθοπλαστικό» εξήγησε ο Ντέιβιντ Χάρσεντ, ο οποίος έχει γράψει, εκτός των άλλων, αστυνομικά θρίλερ με ψευδώνυμα, τηλεοπτικά σενάρια αλλά και λιμπρέτα για όπερες. Αλλωστε «ακόμη και για τον ποιητή που γράφει σε πρώτο ενικό πρόσωπο ισχύει ό,τι ακριβώς ισχύει και για τον μυθιστοριογράφο που γράφει στο ίδιο πρόσωπο» συμπλήρωσε όλο νόημα ο ίδιος. Στην ποίηση «δεν υπάρχουν κανονιστικοί κανόνες», δεν υπάρχει κάποια εκ των προτέρων θεώρηση «για το τι είναι ή για το τι θα έπρεπε να είναι ένα ποίημα». Η ποίηση ωστόσο «αναγνωρίζεται από τον αντίκτυπό της» και σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Χάρσεντ οι δύο βασικές διαστάσεις της ποίησης είναι «η μουσικότητά της» από τη μία, και «η επιλογή και η τοποθέτηση των λέξεων μέσα στο ίδιο το ποίημα» από την άλλη. Αρκετοί πάντως εμμένουν στη «σκοτεινιά μου», στο γεγονός δηλαδή δεν είναι «ευχάριστη» η ποίησή του. «Δεν ξέρω με τι θα έμοιαζε ένα «χαρούμενο» ποίημα» σημείωσε ο ίδιος γελώντας δυνατά. Στην πραγματικότητα η ποίησή του είναι «άβολη» για τον ανυποψίαστο αναγνώστη και τον αναγκάζει, κάπως αιφνιδιαστικά, να δοκιμάσει τις αναπαραστάσεις που έχει για τον κόσμο ή τον ίδιο τον άνθρωπο. Ο μέντορας του ιδίου και κριτικός Ιαν Χάμιλτον (ο οποίος δημοσίευσε πρώτος ποίησή του στο περιοδικό «The Review» αλλά και στο «Times Literary Supplement») είπε κάποτε ότι ο Ντέιβιντ Χάρσεντ «ήλθε από το πουθενά» και, πλέον, ύστερα από τέσσερις υποψηφιότητες στη βραχεία λίστα, πήρε το «Βραβείο Τ.Σ. Ελιοτ» που κατά το παρελθόν έχει απονεμηθεί σε ποιητές όπως ο Τεντ Χιουζ ή οι (νομπελίστες) Σέιμους Χίνι και Ντέρεκ Γουόλκοτ. Ο Ντέιβιντ Χάρσεντ είναι ένθερμος θαυμαστής του Γιάννη Ρίτσου, κάτι που απέδειξε έμπρακτα το 2012, όταν και εξέδωσε ένα βιβλίο-φόρο τιμής υπό τον τίτλο «In Secret – Versions of Yannis Ritsos», τις δικές του «διασκευές» δηλαδή σύντομων ποιημάτων (αρκετά από αυτά πολιτικά) του μεγάλου έλληνα ποιητή, τα οποία είναι «σαν μικρά ψυχοδράματα» που τα χαρακτηρίζει μια ακαταμάχητη, μυστηριακή και ανατρεπτική δύναμη. «Πρωτοδιάβασα ποιήματα του Ρίτσου το 1969, σ’ εκείνες τις μεταφράσεις του Αλαν Πέιτζ. Με συνεπήρε από την πρώτη στιγμή και έκτοτε επέστρεφα συνεχώς στο έργο του μέσω νεότερων μεταφράσεων. Αυτό που κατέληξα να κάνω, εμπιστευόμενος το ένστικτό μου, ήταν να «αποσπάσω το πνεύμα» (ορισμένων σύντομων ποιημάτων του Ρίτσου ή αποσπασμάτων από μεγαλύτερες συνθέσεις του όπως το «Νεκρό σπίτι») και ακολούθως να το «απελευθερώσω» μέσα στην αγγλική γλώσσα, σε φιλόξενα και πειστικά αγγλικά ποιήματα» τόνισε ο Ντέιβιντ Χάρσεντ και κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει για τις αγαθές του προθέσεις.