Μεσημέρι του Ιουλίου στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Από τον δροσερό πρόδομο οι τουρίστες θαυμάζουν το νεοκλασικό Κεντρικό Αναγνωστήριο, τυλιγμένο στο φυσικό φως που διαχέεται απαλά από τα γυάλινα φατνώματα της οροφής. Στο βάθος, πίσω από τη δίφυλλη ξύλινη θύρα που ορίζει το σύνορο μεταξύ του δημόσιου χώρου του αναγνωστηρίου και των αδύτων της βιβλιοθήκης, το γραφείο του διευθυντή παρουσιάζει την εικόνα παρηκμασμένου μεγαλείου. Εκεί συναντήσαμε τον Φίλιππο Τσιμπόγλου, τέως διευθυντή των Βιβλιοθηκών του Πανεπιστημίου της Κύπρου και από τον Μάρτιο διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ) και μας μίλησε όχι μόνο για την κατάσταση που βρήκε ερχόμενος στην Αθήνα, για τις ελλείψεις και την ένδεια της ΕΒΕ, για το κομμένο ρεύμα και την ανεπάρκεια του εξοπλισμού, αλλά και για την αυταπάρνηση του προσωπικού, τις ευθύνες της πολιτείας, τη συνάντησή του με τον Πρωθυπουργό και τις δράσεις που υλοποιούνται το επόμενο διάστημα με στόχο την επαναδραστηριοποίηση της ΕΒΕ και την ομαλή μετεγκατάστασή της στο νέο κτίριο που ετοιμάζεται με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στο Δέλτα Φαλήρου.
Ποιος είναι ο ρόλος μιας Εθνικής Βιβλιοθήκης και τον εκπληρώνει, εκτιμάτε, η ΕΒΕ;
«Μια Εθνική Βιβλιοθήκη συγκεντρώνει τη γραπτή παραγωγή έργων λόγου και τέχνης μιας χώρας καθώς και ό,τι δημοσιεύεται στην αλλοδαπή και αφορά τη χώρα, την οργανώνει και τη διαφυλάσσει για τις επόμενες γενιές και, σε ενδεχόμενη ανυπαρξία εκπαιδευτικού συστήματος, μεριμνά για τη διάδοση του αλφαβητισμού και του βιβλίου. Σε ό,τι αφορά τις συλλογές της, η ΕΒΕ, ελλείψει χρημάτων, δεν τις έχει εμπλουτίσει ούτε με ένα ξενόγλωσσο βιβλίο εδώ και δέκα χρόνια. Το τμήμα συντήρησης, ένα δραστήριο τμήμα που λειτουργούσε με 15 άτομα στην Αγία Παρασκευή, εδώ και έξι χρόνια υπολειτουργεί. Με μια απόφαση που δεν την κατανοώ, ο εξοπλισμός μεταφέρθηκε στο κτίριο του Βοτανικού για να εγκατασταθεί εκεί ενώ οι συντηρητές αποχωρίστηκαν τα εργαλεία τους και μεταφέρθηκαν στο κεντρικό κτίριο. Στο διάστημα αυτό δεν αγοράστηκαν αναλώσιμα και ο εξοπλισμός δεν συναρμολογήθηκε ποτέ και δεν είμαι βέβαιος ότι τα μηχανήματα πλέον λειτουργούν. Οι συντηρητές διεκπεραιώνουν μόνο εργασίες αποκατάστασης μικρής εμβέλειας, βιβλιοδεσίες, σταχώσεις κ.τ.λ. Αν ρόλος της ΕΒΕ είναι να δημιουργεί πρότυπα, να καθοδηγεί τις υπόλοιπες βιβλιοθήκες της χώρας και να τις απαλλάσσει από το τεχνικό έργο της καταλογογράφησης, βρίσκεται 117 χρόνια πίσω, στο 1897, όταν μοιράστηκαν οι πρώτοι δελτιοκατάλογοι από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Οσο για τον εκπαιδευτικό της ρόλο, στην Ελλάδα δεν έχουμε μεν ανάγκη από την εξάλειψη του αναλφαβητισμού, έχουμε όμως πλέον ανάγκη από την εξάλειψη του πληροφοριακού αναλφαβητισμού και τη διάδοση της πληροφοριακής παιδείας. Είναι κι αυτός ένας ρόλος της ΕΒΕ, που για την ώρα δεν τον εκπληρώνει».
Σε ποιους από τους ρόλους αυτούς σκοπεύετε να εστιάσετε στη διάρκεια της τριετούς θητείας σας;
«Στο τέλος της τριετίας θα πρέπει να έχουν μπει οι βάσεις για όλα αυτά. Είναι καλή συγκυρία ότι το νέο κτίριο θα παραδοθεί στο μέσον της τριετίας και αν όλα πάνε καλά –και δεν εννοώ το κτίριο αλλά την προετοιμασία της ΕΒΕ –η ΕΒΕ θα λειτουργεί εκεί το 2016».
Τι απαιτείται για να πάνε όλα καλά;
«Απαιτούνται προσωπικό, ικανός προϋπολογισμός και ένα εκσυγχρονισμένο θεσμικό πλαίσιο. Το υπάρχον προσωπικό αποτελείται από 48 άτομα, εκ των οποίων τα 17 συνταξιοδοτούνται μέσα στον επόμενο ενάμιση χρόνο, ενώ για να λειτουργήσει η νέα βιβλιοθήκη απαιτούνται 220-300 άτομα. Ο προϋπολογισμός μας είναι μόλις 292.000 ευρώ. Είμαστε η μόνη ευρωπαϊκή χώρα της οποίας η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει προϋπολογισμό κάτω του εκατομμυρίου, ο οποίος αναλώνεται στην πληρωμή των τόκων του δανείου για την αγορά του κτιρίου στον Βοτανικό. Πρέπει επίσης να γίνουν οι απαραίτητες προσαρμογές στον νόμο για να μπορέσει να λειτουργήσει η Εθνική Βιβλιοθήκη υπό τις νέες περιστάσεις. Η ΕΒΕ πρέπει να καταγράφει και να αρχειοθετεί όσα γράφονται στην ελληνική ιστόσφαιρα. Εχουμε ήδη χάσει 20 χρόνια ιστορίας από την ψηφιακή μνήμη και είμαστε υπόλογοι στις επόμενες γενιές. Χρειάζονται επίσης υπάλληλοι ορισμένων ειδικοτήτων. Είναι αδιανόητο να μην έχει σήμερα η ΕΒΕ νομικό για τα ψηφιακά δικαιώματα, για τη συντήρηση, εκπαιδευτές για την παιδική βιβλιοθήκη που ετοιμάζεται στο νέο κτίριο. Ολα αυτά πρέπει να γίνουν τώρα. Το νέο κτίριο προσφέρει στην ΕΒΕ μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί».
Είχατε την περασμένη εβδομάδα μια συνάντηση με τον υπουργό Παιδείας και τον Πρωθυπουργό. Τι προτίθενται να κάνουν;
«Συμφώνησαν στην άμεση προκήρυξη 20 θέσεων για άτομα όχι μόνο με πτυχία αλλά και με εμπειρία που θα καλύψουν με επάρκεια τις θέσεις όσων συνταξιοδούνται στους επόμενους μήνες και στην προκήρυξη 20 θέσεων επιπλέον μέσα στο έτος. Μετά την αδυναμία του υπουργείου Οικονομικών να καλύψει το αίτημα του υπουργείου Παιδείας για την αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΒΕ, η Πολιτεία δεσμεύθηκε να διερευνήσει τη δυνατότητα να βρεθούν χρήματα. Τα χρήματα πρέπει να βρεθούν. Το «δεν μπορούμε να έχουμε προϋπολογισμό για να συντηρήσουμε την ΕΒΕ» είναι το ισόποσο τού «δεν χρειάζεται να έχουμε έθνος». Αν υπάρξει καλή διάθεση από την Πολιτεία, το Ιδρυμα Νιάρχος δήλωσε ότι προτίθεται να προσφέρει ενίσχυση. Επιπλέον μπορεί η ΕΒΕ, με τις κατάλληλες προϋποθέσεις, να δημιουργήσει εισοδήματα».
Πώς θα γίνει αυτό;
«Μπορούμε να οργανώσουμε ένα πωλητήριο με εκδόσεις και άλλα αναμνηστικά της ΕΒΕ –ήδη μας ζητούν οι επισκέπτες και οι τουρίστες. Μπορούμε να ξεκινήσουμε μια καμπάνια «Υιοθετήστε ένα βιβλίο» και πολίτες, τάξεις σχολείων και σχολεία ολόκληρα να συνεισφέρουν στα έξοδα συντήρησης ενός αρχετύπου ή ενός χειρογράφου. Αυτές τις ημέρες βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες προκειμένου να αποκτήσουμε διαχειριστική επάρκεια ως το τέλος του έτους για να διεκδικήσουμε προγράμματα ΕΣΠΑ για την ψηφιοποίηση εφημερίδων, αρχετύπων, παλαιτύπων και αρχείων».
Στη διάρκεια της καριέρας σας έχετε συντονίσει προγράμματα συνεργασίας μεταξύ βιβλιοθηκών. Τι συνεργασίες έχετε δρομολογήσει στην ΕΒΕ;
«Ηδη υπάρχει συνεργασία με το ΕΛΙΑ και το Πανεπιστήμιο Κύπρου ώστε 80 ψηφιοποιημένα περιοδικά του ΕΛΙΑ, 200.000 σελίδες, ομαδοποιημένες ανά τεύχη από το Πανεπιστήμιο Κύπρου, να είναι προσβάσιμες από το αναγνωστήριο της ΕΒΕ. Είναι μια μικρή «προίκα» με την οποία ήρθα από την Κύπρο. Εχουμε επαφές με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής προκειμένου να πάρουμε μαζί ΕΣΠΑ και να συνεργαστούμε στις ψηφιοποιήσεις εφημερίδων. Υπάρχει επίσης πρόταση από το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού προς το Εφορευτικό Συμβούλιο της ΕΒΕ για τη συνεργασία μεταξύ ΕΒΕ και Biblionet σε συμπληρωματικές δράσεις. Ο ρόλος της ΕΒΕ είναι από τον νόμο διακριτός: δημιουργεί πρότυπα. Οι καιροί όμως απαιτούν από κάθε οργανισμό να αφήσει στην άκρη τον οργανωσιακό εγωισμό του και να συνεργαστεί με άλλους φορείς. Η συνεργασία με άλλες βιβλιοθήκες είναι μονόδρομος».
Η συνεργασία της ΕΒΕ με το Future Library που ανακοινώθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο τι αφορά και πώς εξελίσσεται;
«Το Future Library με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Νιάρχος εκπονεί οικονομοτεχνική μελέτη για το πώς θα γίνει η μετεγκατάσταση στο νέο κτίριο και πόσο θα κοστίσει, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί στο τέλος του Σεπτεμβρίου. Επίσης οκτώ άτομα που αμείβονται από το Future Library και οκτώ υπάλληλοι της ΕΒΕ έχουν αναλάβει την καταγραφή και ταυτοποίηση, βάσει καταλόγων, των χειρογράφων της ΕΒΕ, η οποία ολοκληρώνεται τον Αύγουστο».
Θα ακολουθήσει ψηφιοποίηση των χειρογράφων;
«Μέχρι στιγμής έχει ψηφιοποιηθεί το 15%-17% των χειρογράφων προκειμένου να ανταποκριθεί η ΕΒΕ σε αιτήματα χρηστών. Σκοπός είναι, αν πάρουμε ΕΣΠΑ, να ψηφιοποιηθεί το σύνολό τους. Στο μεταξύ η καταγραφή των χειρογράφων έχει μεταφερθεί σε μια βάση δεδομένων η οποία θα είναι ως το φθινόπωρο προσβάσιμη από την πλατφόρμα της ΕΒΕ, όπου κάθε εγγραφή θα συνοδεύεται από αναλυτική περιγραφή του χειρογράφου από τους εκδομένους καταλόγους».
Τι γίνεται με την Εθνική Βιβλιογραφία των ετών 1989 και εξής; Πότε θα είναι διαθέσιμη στο κοινό;
«Η Εθνική Βιβλιογραφία από το 1989 ως το 2009 είναι καταγεγραμμένη με βάση τους κανόνες που ίσχυαν όταν άρχισε η καταγραφή. Η καταγραφή είχε γίνει σε πεπαλαιωμένο λογισμικό που είχε χρόνια να συντηρηθεί και έχει διασωθεί χάρη στη φροντίδα των υπαλλήλων της ΕΒΕ. Γίνεται τώρα προσπάθεια να μεταφερθεί σε πλατφόρμα ανοιχτού λογισμικού ώστε να έχουμε ένα λειτουργικό αντίγραφο ασφαλείας και αυτές τις ημέρες ολοκληρώνεται η μεταφορά των στοιχείων. Θα είναι πλήρως προσβάσιμη από τον Σεπτέμβριο στην ηλεκτρονική διεύθυνση nbib.nlg.gr. Στη συνέχεια, σκοπός είναι ό,τι παραλαμβάνουμε να καταλογογραφείται ως το μεσημέρι. Από το παρόν και από τον στόχο μας έχουμε διαφορά έξι χρόνια, δηλαδή περίπου 70.000 βιβλία από το 2010 ως το 2015, προς καταλογογράφηση. Εχουμε τον χώρο και ανθρώπους με εμπειρία, περιμένουμε τις επόμενες ημέρες και έναν νέο σέρβερ. Με τις κατάλληλες προϋποθέσεις και τη διάθεση προσωπικού σε ενάμιση χρόνο μπορεί να ολοκληρωθεί αυτό που θέλουμε όλοι».
Η Δημόσια Βιβλιοθήκη που θα δημιουργηθεί στο Κέντρο Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος» στο Φάληρο πώς σχετίζεται με την ΕΒΕ;
«Θα ανήκει στην ΕΒΕ, θα προικοδοτηθεί με τα πολλαπλά αντίτυπα των συλλογών της ΕΒΕ και με καινούργιες συλλογές, θα έχει ένα ενημερωμένο παιδικό τμήμα και θα εξυπηρετεί το νεανικό κοινό με στόχο να προσφέρεται εκεί πληροφοριακή παιδεία και να γίνεται σε πειραματικό στάδιο η εφαρμογή μεθόδων και προσεγγίσεων που θα αποτελέσουν πρότυπο πράξης για όλες τις βιβλιοθήκες, όπως απαιτεί ο ρόλος της ΕΒΕ».
Το Βαλλιάνειο παραμένει περιουσία της ΕΒΕ;
«Ναι, και θα εξακολουθήσει να χρησιμοποιείται ως βιβλιοθήκη. Το Εφορευτικό Συμβούλιο και το προσωπικό της ΕΒΕ μελετούν πιθανά σενάρια χρήσης του κτιρίου τα οποία θα συζητήσουμε τον Σεπτέμβριο. Είναι ένα κτίριο στο κέντρο της πόλης, κομμάτι της νεοκλασικής τριλογίας, συνδεδεμένο με την ιστορία του ελληνικού βιβλίου και της τυπογραφίας. Θα μπορούσε εδώ να στεγαστεί το πωλητήριο της ΕΒΕ και ορισμένες συλλογές της που να συνάδουν με τον χαρακτήρα του κτιρίου, αφού πρώτα γίνει αποκατάσταση του κτιρίου. Αν βρεθεί χρηματοδότηση για την τεχνικοοικονομική μελέτη, μπορούμε να διεκδικήσουμε ΕΣΠΑ και για την ανακαίνιση».
Αναφερθήκατε συχνά στη χορηγία και στην αρωγή του Ιδρύματος Νιάρχος. Τι απαντάτε σε όσους ανησυχούν για την τόση εμπλοκή του σε έναν δημόσιο οργανισμό κοινής ωφελείας και κάνουν λόγο για «πολιτιστικό ιμπεριαλισμό»;
«Οι αδελφοί Βαλλιάνοι, ιδιώτες, δώρισαν το κτίριο όπου βρισκόμαστε σήμερα αλλά ήταν το κράτος που δεν συμπλήρωσε τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να συντηρήσει μια Εθνική Βιβλιοθήκη. Δεκάδες χρόνια τώρα δεν έχουμε λύσει το πρόβλημα. Η κραυγή του Ροΐδη προς την Πολιτεία να συνδράμει την εθνική υπόθεση της ΕΒΕ είναι ακόμη σε ισχύ και τώρα έχουμε τις καλύτερες συγκυρίες για να λύσουμε το πρόβλημα».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
