Παλιοί και νέοι τίτλοι για το καλοκαίρι

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΛΤΣΟΣ

Ο γραμματέας του
Τζόις

Συνήθως ο ερωτώμενος στην κλασική καλοκαιρινή ερώτηση απαντά έχοντας κατά νουν και την προβολή βιβλίων που αξίζει τον κόπο να προβληθούν. Προτείνω λοιπόν απερίφραστα την Αγρύπνια των Φίννεγκαν (Κάκτος) του Τζέιμς Τζόις στη θηριώδη μετάφραση από τον άγνωστό μου γιατρό Ελευθέριο Ανευλαβή, πρωτοδημοσιευμένη εν μέρει στη «Νέα Εστία». Ως προς την ουσία του ερωτήματος, εγώ δεν κάνω διακοπές ή θα μπορούσε κανείς να πει ότι είμαι συνεχώς σε διακοπές, που σημαίνει ότι, ακόμη και στις περιπτώσεις όπου «ψωμίζομαι» από τα κείμενά μου, η ανάγνωση και η γραφή είναι για μένα απόλαυση. Απολαμβάνω τώρα το τεύχος 11 της Ποιητικής, όπου διαβάζω με κατάπληξη και θαυμασμό τα τελευταία κείμενα του Σάμιουελ Μπέκετ (γραμματέα του Τζέιμς Τζόις), που είναι ποιήματα. Ειδικά εκείνο με τίτλο «Πώς είναι η λέξη», όπου συμβαίνει αυτό που συμβαίνει τώρα που με ρωτάτε: Δεν έχω λέξεις για να απαντήσω στο ερώτημά σας.

Ο Γιώργος Bέλτσος είναι συγγραφέας και ομ. καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πάντειο.

ΓΙΩΡΓΗΣ
ΓΙΑΤΡΟΜΑΝΩΛΑΚΗΣ

Ο αειθαλής Μποστ

Διαβάζω ξανά και συστήνω ως ωφέλιμα και διασκεδαστικά τα κείμενα του Μποστ. Ειδικά τις τρεις τραγικές κωμωδίες, Φαύστα, Μήδεια, Ρωμαίος και Ιουλιέτα. Σπαρταριστά, αειθαλή κείμενα. Δείγμα γραφής το «Σκωτσέζικο τραγούδι»: «Σκώτος έχασε σε σκότος/ μια δεκάρα/ κι εξ αυτού του γεγονότος/ έπαθε πολή [sic] λαχτάρα./ Αλλά για οικονομία/ μην αυξήσει τη ζημία/ ούτε άναψε κερί/ ούτε σπίρτο να τη βρη./ Ορθιος περίμενε στο φρικτό το σκότος/ μες στο κρύο και στο δρόμο ο καημένος Σκώτος…». Επίσης, του Γιάννη Μαρή, ανεπιφύλακτα, Τα χέρια της Αφροδίτης και Ο 13ος επιβάτης (Αγρα). Τα βιβλία του Ντόναλντ Γουέστλεϊκ Αντίος, Σεχραζάντ και Πώς να κλέψετε μια τράπεζα! (Αγρα). Το Κρυπτόλεξο (Δόμος) του Δημήτρη Κοσμόπουλου. Ποιήματα για τη Μεγάλη Νύχτα του Παπαδιαμάντη. Τις Σημειώσεις από την αρχή του αιώνα (Πόλις) του Νάσου Βαγενά, για τη σαφήνεια των θέσεών του σχετικά με τη λογοτεχνία και την κριτική.

Ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι ομ. καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας και συγγραφέας.

ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ

Τα σύνδρομα της
ύπαρξης

Διαβάζω την Αγρύπνια των Φίννεγκαν (Κάκτος) του Τζέιμς Τζόις, στη ρηξικέλευθη μετάφραση του Ελευθέριου Ανευλαβή. Τον Ζοφερό οίκο (Gutenberg) του Τσαρλς Ντίκενς στην κοπιώδη μετάφραση της Κλαίρης Παπαμιχαήλ. Το Κεντρί της ύπαρξης (μτφ. Κώστας Νησιώτης, Κέδρος) του Σέρεν Κίρκεγκορ με διαφώτισε για πλευρές της σπουδαίας φιλοσοφίας του δανού στοχαστή. Τα πέντε πεζά στον τόμο Λουίτζι Πιραντέλο, Διηγήματα (ιδιωτική έκδοση) στην αποδοτική μετάφραση της Εσπέριας Καπόγλου μού θύμισαν το πιραντελικό «ο κόσμος είναι ένα απέραντο ρεπερτόριο από διαψεύσεις». Το Σύνδρομο Fregoli (Καλέντης) του Μανόλη Πρατικάκη, που προτείνει έναν αποτελεσματικό συνδυασμό ψυχιατρικής και λογοτεχνικής «αφήγησης». Το Γιάννης Μαρία Χέντριξ (Ικαρος) του Σάκη Σερέφα, ένα τολμηρό ποιητικό ρέκβιεμ για «ελάσσονες θανάτους» εμπνευσμένο από τα «ψιλά» των εφημερίδων. Τέλος, το «κοσμοπολίτικο» μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού Αγρια Δύση (Καστανιώτης).

Ο Τάσος Γουδέλης είναι συγγραφέας και εκδότης του περιοδικού «Το Δέντρο».

ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

Φουλ του Σεφέρη

Δεν ανήκω στους θερινούς μόνο αναγνώστες. Η ανάγνωση με απασχολεί όλες τις μέρες του χρόνου, για να παρακολουθώ την επικαιρότητα, να καλύπτω παλαιότερα κενά, να αναζητώ γνώμες και ιδέες παλαιότερων συγγραφέων, ιδίως οσάκις γράφω κάποιο φιλολογικό μελέτημα. Οι καλοκαιρινές διακοπές, μακριά από τις απαιτήσεις της καθημερινότητας, νομίζω πως προσφέρονται για να διαβάσει κανείς τίτλους ξένων και ελλήνων συγγραφέων που του έχουν τυχόν διαφύγει. Το εφετινό καλοκαίρι πάντως για μένα έχει αμιγώς σεφερικό χαρακτήρα. Ξαναδιαβάζω τις Δοκιμές, τις Μέρες, τις αλληλογραφίες του ποιητή, προκειμένου να αντλήσω στοιχεία για μια νέα έκδοση των Ποιημάτων του, που πρόκειται να εκδώσει ο Ικαρος, με δική μου επιμέλεια. Για πρώτη φορά συσσωματώνεται, κατά το μέγιστο μέρος της, και η συλλογή Τετράδιο Γυμνασμάτων Β’, στη γνωστή συγκεντρωτική έκδοση που ανατυπώνεται ανελλιπώς από το 1978.

Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος είναι ποιητής, κριτικός και βιβλιογράφος.

ΕΡΗ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Αστυνομικός Τσέχοφ

Ξεχώρισα τα σπαρακτικά αλλά θαρραλέα και εν τέλει παρηγορητικά ποιήματα του Βαγγέλη Αθανασόπουλου Προετοιμασία ταφής (Καστανιώτης). Το συγκλονιστικό μυθιστόρημα του Γιώργου Μιχαηλίδη Αγιοι έρωτες. Τα χρόνια της οργής (Εκδόσεις του Αυγούστου), για την πάντα τραγικά επίκαιρη Μικρασιατική Καταστροφή. Τις ευρηματικές, μεταμοντέρνες ιστορίες της Μέμης Κατσώνη Ο Λένιν στον Αγιο Αντώνιο (Γαβριηλίδης). Τη μελέτη της Αθηνάς Γεωργαντά Τα θαυμάσια νερά. Ανδρέας Κάλβος (Ερμής) για το ευρωπαϊκό περιβάλλον του επτανήσιου ποιητή και της Παναγιώτας Μ. Χατζηγεωργίου Μορφές του αντιηρωισμού στο νεοελληνικό μυθιστόρημα. Από την «Πάπισσα Ιωάννα» στα «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά» (Gutenberg), κριτική παρουσίαση των αντιηρώων, που ολοένα πληθαίνουν στη νεοελληνική πεζογραφία. Τέλος, το αστυνομικό (!) μυθιστόρημα του Αντόν Τσέχοφ Το έγκλημα (Σοκόλης -Κουλεδάκης), που παρωδεί τα κλισέ του είδους.

Η Ερη Σταυροπούλου είναι καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

ΦΩΤΕΙΝΗ ΤΣΑΛΙΚΟΓΛΟΥ

Σκέψη και συναίσθημα

Κάτι σαν φως σε σκοτεινούς καιρούς. Υπόσχονται αγρύπνια της σκέψης και του συναισθήματος: Σύνδρομο Fregoli (Καλέντης) του Μανόλη Πρατικάκη. Απόπλους (Εστία) του Θανάση Βαλτινού. Λόγος και πράξις στην ψυχανάλυση (Ικαρος) της Αννας Ποταμιάνου. The Brazen Plagiarist (μτφ. Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλλου, Ρίκα Λέσερ, Margellos World Republic of Letters – Yale University Press), επιλογή ποιημάτων της Κικής Δημουλά στα αγγλικά. Εμιλι Ντίκινσον, Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά (μτφ. Λιάνα Σακελλίου, Αρτεμις Γρίβα, Φρόσω Μαντά, Gutenberg). Σίλβια Πλαθ, Αριελ (μτφ. Κατερίνα Ηλιοπούλου, Ελένη Ηλιοπούλου, Μελάνι). Οι κεραίες της εποχής μου (Καστανιώτης) του Ανταίου Χρυσοστομίδη. Ατάκτως ερριμμένα (Αγρα) του Τάκη Μενδράκου. Ιερουσαλήμ (Καστανιώτης) του Γκονσάλο Ταβάρες. Εικόνες από τη ζωή στο χωριό (Καστανιώτης) του Αμος Οζ.

Η Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι συγγραφέας και καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

ΠΑΣΧΑΛΗΣ Μ.
ΚΙΤΡΟΜΗΛΙΔΗΣ

Πολιτική με δόσεις
Ντίκινσον

Θα διαβάσω ξανά δύο πρόσφατα βιβλία φίλων και συναδέλφων: Ποια δημοκρατία για την Ελλάδα μετά την κρίση του Νίκου Αλιβιζάτου και Τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας του Κώστα Κωστή, από τις εκδόσεις Πόλις. Επίσης, τα ποιήματα και τις επιστολές της Εμιλι Ντίκινσον, Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά (μτφ. Λ. Σακελλίου, Αρτ. Γρίβα, Φρ. Μαντά, Gutenberg), για να ζήσω ξανά τον κόσμο των νεανικών μου χρόνων στη Νέα Αγγλία. Ψάχνω ακόμα το έργο της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας που είναι πάντα το μεγάλο δώρο του καλοκαιριού. Διαφορετικά, θα συμβιβαστώ με κάποια μετάφραση, ίσως το Οι βίοι του Ιώβ (Πόλις) του Πιερ Ασουλίν. Πάντως, το βιβλίο που αδημονώ να διαβάσω είναι το τελευταίο δημιούργημα του παλιού μου καθηγητή Michael Walzer, In God’s Shadow. Politics in the Hebrew Bible (Yale University Press).

Ο Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΠΑΓΓΕΛΗΣ

Θεωρία καλής
χοληστερίνης

Διαβάζω το βιβλίο Η λογοτεχνία σε κίνδυνο (μτφ. Χρύσα Βαγενά, Πόλις), όπου ο Τσβετάν Τοντορόφ προβληματίζεται για την απεξάρτηση της λογοτεχνίας από τη ζεστή βιωματική ύλη και αποφαίνεται ότι η χοληστερίνη της Θεωρίας, διαχειρίσιμη για τις παλιές καραβάνες, μπορεί να προκαλέσει απόφραξη σε πιο τρυφερές ηλικίες. Στις 24+2 Ιλιαδικές παρομοιώσεις (Αγρα) ο Δημήτρης Μαρωνίτης μελετά τη σχέση ανάμεσα στην αφήγηση και στην πολυδύναμη εικαστικότητα της παρομοίωσης. Οι σελίδες του εγγίζουν ένα από τα νευραλγικά κέντρα της επικής αφήγησης και η ερμηνευτική τους γόμωση είναι ανυπολόγιστη. Στο αποστακτήριο του Σάκη Σερέφα (Γιάννης Μαρία Χέντριξ, Ικαρος) μοιραία περιστατικά του κοινού αστυνομικού ρεπορτάζ γίνονται ποίηση – πολύπλοκο «μπουκέτο» εμπράγματης αμεσότητας, ομοιοκατάληκτης ειρωνείας και διακριτικής ενσυναίσθησης από επιμνημόσυνες τανίνες.

Ο κ. Θεόδωρος Παπαγγελής είναι καθηγητής Λατινικής Φιλολογία στο ΑΠΘ και ακαδημαϊκός.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΖΙΟΒΑΣ

Ο Αχιλλέας… αλλιώς

Θα ξαναδιαβάσω, στα ελληνικά, το μυθιστόρημα της Μάντλιν Μίλερ Το τραγούδι του Αχιλλέα (Διόπτρα), που το πρωτοδιάβασα στα αγγλικά και τιμήθηκε πέρυσι με το βραβείο Orange. Αν η Ιλιάδα είναι το έπος του πολέμου, το μυθιστόρημα της Μίλερ επινοεί τον έρωτα Αχιλλέα και Πατρόκλου συνδυάζοντας την αφηγηματική χάρη με την επιστημονική γνώση, τη φαντασία με την αρχαιολατρία, τη σκληρότητα του πολέμου με την τρυφερότητα του αισθήματος και τον ηρωισμό με την ομοφυλοφιλία. Αν ως τώρα ξέραμε τη «Δεύτερη Οδύσσεια» (Δάντης, Τένισον, Καβάφης), η Μίλερ με το μυθιστόρημά της μας δίνει τη «Δεύτερη Ιλιάδα». Μετά τη φεμινιστική Πηνελοπιάδα της Ατγουντ, Το τραγούδι του Αχιλλέα αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα του πώς ο αρχαίος κόσμος γίνεται σύγχρονος.

Ο Δημήτρης Τζιόβας είναι καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπ. του Μπέρμιγχαμ.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΨΥΧΟΠΑΙΔΗΣ

Ολα για την Ιστορία

Ξεχώρισα το βιβλίο του Αντώνη Λιάκου Αποκάλυψη, ουτοπία και ιστορία: Οι μεταμορφώσεις της ιστορικής συνείδησης (Πόλις) αλλά και το Θρυμματισμένοι καιροί (Θεμέλιο) του τελευταίου των μεγάλων ιστορικών Ερικ Χόμπσμπαουμ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον φαίνεται να έχει το βιβλίο της Κατερίνας Κράλοβα Στη σκιά της Κατοχής. Οι ελληνογερμανικές σχέσεις την περίοδο 1940-2010 (Αλεξάνδρεια). Θέλω να ξαναδιαβάσω τα τρία λογοτεχνικά βιβλία που καταγράφουν μοναδικά την οδυνηρή ιστορική πορεία της ελληνικής κοινωνίας στον 20ό αιώνα: την Ιστορία ενός αιχμαλώτου (Κέδρος) του Στρατή Δούκα, την Κάθοδο των Εννιά (Εστία) του Θανάση Βαλτινού και το Ν’ ακούω καλά το όνομά σου (Κέδρος) του Σωτήρη Δημητρίου. Από κοντά και τις Επιστολές από την Ελλάδα (μτφ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ιδεόγραμμα) του λόρδου Μπάιρον.